Katalog

Bilim Tarihi 'ei>ır" dıye adlandırabılırdı Burada başlıca onemlı nokta, gozlem ıçın erışımı mumkun olan şeylerın yanında, bır de erışımı mumkun olmayan bır şeyı de gerçek saymayınca, hızlanma mıktarının veya deveranın gerçek sdyılamamasıdır Işte buna da Mach ısmındekı alım çare buldu, "mutlak uzaya nazaran hızlanma yerıne, mekanıkte, butun kaınata nazaran ortalama bır hızlanma ıkame ettı Fakat uzaklaşmış kutlelerın ızafi hızlanmalarına karşı olan bu atalet kuvvetının boylece koyulması yıne arada bır aracı olmadan uzaktan bır etkı varsaymaktır" tarzdakı esırden oldukça ayrı şekıldedır, genel ızafiyet esırı, butun mekanık ozellık lerden uzak olmakla beraber, mekanık, elektrıkmıknatıs olaylarının oluşumunda etken olan bır aracıdır Lorentz'ın esırı ıle, bu esır arasındakı fark şudur, ızafiyet esırı her yerde çeşıtlıdır ve bu çeşıtlılıgı ıçındekı maddeye bağlıdır Oysa Lorentz'ın esırı her yerde aynıdır Bırıncıyı ıkıncıye ındırgemek ıçın bırıncının halını belırlı kılan değerlerı sabıt ve donuşum sebeplerını de yok farzet melıdır Denılebılır kı, ızafiyet esırı, Lorentz esırının ızafileştırılmesıyle elde edılmıştır" Esır bakış açısından genel çekım alanı ıle elektrık ve mıknatıs alanını değerlendırmeye alırsak, esas ıtıbarıyle her ıkısı arasmda onemlı bır fark goruruz Genel çekım potansıyelı olmadıkça hıçbır boyut ve boyutun hıçbır kıymetı olamaz Orada yalnız ışığın yayılması mumkun olmamakla kalmaz, ne olçu aletlerı ve ne de saatler ıçın bır varlık olasılığı olamaz Yanı zaman ve mesafe sureklılığı yok demektır (Işte bu sebeptendır kı, uzay esır ıle vucut bulunca ve esır de maddenın bır bağımlısı olunca esırın, yanı uzay ve mekânın sınırlılığı ortaya çıkıyor) Bu esıre, ağırlığa sahıp cısımlerın ozellıklerı ve bılhassa hareket kavramı atfedılemez Fakat dığer taraftan elektrık ve mıknatıs alanı, esıre bır zeyl, bır ek şeklınde gorunuyor Gerçekten genel çekım alanı olmadan uzay tasavvur edılemedığı halde, elektrık ve mjknatıs alanı olmayan bır kısım uzay pekala tasavvur edılebılıyor Şımdıkı fikrımıze gore maddenın esası bu elektrık ve mıknatıs alanlarının yoğunlaşmasıdır O halde alımlerın şımdıkı kavramı bızde ıkı gerçek tanır, bunlar genel çekım esırı ıle elektrık mıknatıs alanıdır Yenı tabırle bunlara mesafe ve madde de dıyebılırız Genel çekım alanı ıle elektrıkmıknatıs alanını bır tek bıçımde gostermeyı ve bır tek kavramda bırleştırmeyı başarırsak, bu en buyuk ılerleme olacaktır Reşid Süreyya Sayı 54, 8 Kanunievvel (Aralık) 1927, GüncelTıp ] r Mustafa Çetıner Kanser Hakkında Hatalı İnanışlar Genel anlamıyla kanser, çağımızın en korkulan ve tedavısı en zor hastalık grubudur Bu durum, kanser hakkında eğıtımı olsun veya olmasın hemen herkesın gelışıguzel bılgı edınmesıne ve konunun cıddı anlamda kötuye kullanılmasına zemın hazırlamaktadır Yapılan çalışmalar ABDde yaşayan ınsanlann %85'ınden fazlasının kanser hakkında hatırı sayılır bıçımde fıkır sahıbı olduğunu gostermektedır Sadece gelışmış ulkelerde değıl bızım gıbı gelışmekte olan ulkelerde de benzer bır durum soz konusudur Kanser hakkında yazmak, konuşmak oylesıne onemlı bır etkı yaratmaktadır kı ılgılıılgısız herkes bu konuda fıkır yurutmek konusunda pek ısteklı davranmaktadır Bu kargaşa bazen lyıce akıl dışı bır çızgıye varabılmektedır Öyle kı, klasık tıp uygulamalarını hedef alan, kapağında ve gırışınde "klasık kanser tedavısı buyuk bır sahtekarlıktır, bu kanserle savaş masalı bır obek dışkıdır" yazan kıtaplar bıle raflarda yer alabılmekte ve kendıne okuyucu bulabılmektedır UZAKTAN ETKİ, ESİRİ GEREKSİZ KILIYOR Goruluyor kı, Mach'ın duzeltmesıyle yıne bu makalemızın başındakı duruma donmuş oluyoruz Cısımlerde eğer uzaktan bır etkı kabul edersek esıre gerek olmayabılır Fakat Eınsteın dıyor kı, "Son fizıkçıler boyle uzaktan etkıyı kabul etmek yetkısınden kendılerını mahrum gorduklerınden (ozellıkle etkının anı geçışını kabul guç olduğundan) bu fıkır de ataletın etkılerını ıleten bır esırın kabulu sonucunu vermış oluyor Fakat Mach'ın bakış açısının kabule sevk ettığı esır kavramı, Newton, Fresnel, Lorentz'ın tasavvur ettıklerı esırden farklıdır Mach'ın esırı yalnız atıl kutlelerın halını belırlemekle yetınmez, bızzat esır de o atıl kutleler tarafından belırlenır Mach'ın duşuncesı, tam gelışımını ızafiyet nazarıyesının, genel ızafıyet kısmının esırınde gosterır Mutlak boşluğun fizıkçe ne homojen, ne de ızotrop olmaması ıle olçu aletlerı ve saatler arasındakı nısbetlerın mesafe ve zamana aıt donuşumlennı ızah edıyoruz Bu sebepten mutlak boşluğun halını on potansıyel çekımıyle gostermeye mecbur oluyoruz Işte bu hal, bıze mutlak boşluk fizıkçe boş değıldır dedırtıyor Boylece esır kavramı yenıden bır ıçerık kazandı Bununla bırlıkte bu ıçerık, ışıgın mekanık bır dalga olduğu nazarıyesının gerekürdığı ANKETSONUÇLARI Amerıkan Kanser Derneğı (Amerıcan Cancer Socıety)'nın bılımsel yayın organı olan "Cancer' dergısınde geçtığımız hazıran ayında yayımlanan bırmakale, kanser konusundakı yanlış ınanışları bu ınanışların etnık, ırksal, sosyal ve kulturel nıtelıklennı konu almaktaydı (Gansler T ve ark, Socıodemographıc determınants of cancer treatment health lıteracy, Cancer, 2005) Söz konusu çalışmada daha once kanser tanısı almamış 957 kışıye telefon yolu ıle ulaşılmış ve bır anket uygulanmıştır Ankette kanser hakkında yaygın olan 5 onemlı "ınanış" hakkında katılımcıların fıkırlerı sorulmuştur Çalışma sonuçlan 'kanser cerrahısı uygulamasının kansenn tum vucuda yayılmasına neden olduğu' onermesıne deneklerın %41'ının ınandığını ortaya koymaktadır "llaç fırmalarının aslında kansenn tedavısını bıldığı ancak daha fazla para kazanmak ıçın halktan sakladığı" önermesı deneklerın %27'sı tarafından onaylanmış ve%143 ıse bu konudan emın olmadığını belırtmıştır Deneklerın onemlı bır bolumunun aşağıdakı onermelerın doğruluğuna ınanmaları da şaşırtıcıdır "Kanserlı hastalarda ağrı kontrolu ıçın uygulanan tedavıler etkısızdır", "kansen yenmek ıçın gereksındığımız tek şey olumlu, pozıtıf tavırdır tedavi değıldır', "kanser, etkın olarak tedavi edılemez bır hastalıktır" llgınç bıçımde çalışmaya alınan deneklerın %75'ı yukarıda anılan bu beş ınanıştan en az bınnın doğru olduğuna ınanmaktadır Sonuçlar, yaşlı, ABD 'nın guney bolgesınde yaşayan, eğıtım duzeylerı duşuk hıspanık ve sıyah ırktan olan kışılerın bu onermelere daha fazla ınanma eğılımınde olduğunu da gostermektedır Çalışmada kullanılan denekler, yaşamları suresınce kanser ıle karşılaşmamış kışılerdır Çalışmanın ılkyazarı olan Doktor Ted Gansler, makalesını yorumlarken onemlı bırgozlemını de aktarmaktadır Gansler e gore yaşamının bır dönemınde kanser ıle karşılaşan hastalar hızla kanser hakkında söylenen yanlış ınanışları terk etmekte ve modern tıbbın olanakları ve doğrularını kullanmaya başlamaktadır Kanımca, çalışmada asıl dıkkat çeken bulgu, ılaç sektorune duyulan guvensızlıktır Aslında bu guvensızlık toplumun her kesımınce paylaşılan yaygın bır ınanıştır Dolayısıyla çalışmada belırtılen önermeye ınanan kışılerın olması şaşırtıcı değıldır llaç fırmalarının kanser tedavısınde kullanılacak ılaçları bılınçlı olarak pıyasaya surmedıklerı ve mevcut ılaçlarının satılmasını sağlamaya çalıştıkları gıbı bır ınanış pek akla yatkın olmasa da, genel anlamda hekımler arasında bıle ılaç fırmaları ıle ılgılı çok cıddı etık kaygıların var olduğu bılınmelıdır Korkutucu olan hastaların yukarıda anılan hatalı inanışlar nedenıyle tedavilerını aksatmaları, klasık tedavi yöntemlerını terk ederek sonuçsuz arayışlara gırışmelerıdır Kanser tedavısı ıle uğraşan hemen her hekımın bu yanlış inanışlar nedenıyle tedavısını bırakıp bunun bedelını yaşamları ıle odemış hastalan olmuştur Bu noktada da tum olumsuzluklara rağmen yıne de sorumluluk kanımca hektmlefi aıttır Hekımlerın oncelıklı olarak hastaJıekım ılışkısının •merkezıoe kendını değıl, hastayı oturtmayı oğrenmesı gereklıdır Mnolojıyı lyı kullanan, bılgrtı ve hasMları tedavi edebılea ancak bunlarıyaparken hasta Ile tlışkılerının tamamen "iıplaşmasına" ızın vermeyenmsancıl bır hekım tıpıne gereksınım vardır Bu tur bır hekım yaklaşımı doğal olarak sağlıklı hasta hekım ılışkısı anlamına da gelmektedır Bu noktada yazının gırışınde andığım kufur dolu kıtaplann yanlış ınanışların belırleyıcılığı de azalacaktır Modern tıp uygulamalarından sonuç alınamayacak olan son donem hastaların ve hasta yakınlarının ısyanını, alternatıf arayış çabalarını da anlayışla karşılamak ve hatta belkı de desteklemek gereklıdır Sonuçta, kanser gelıştıkten sonra kışılerın kanser hakkındaki yaygın ınanışlarını değıştırmek çok zor değıldır Sorun kanımca koruyucu yaklaşımlar ve erken tam konularında toplumu doğru bılgılendırmektır Bu noktada Sağlık Bakanlığı unıversıteler, sıvıl toplum orguilerı, medya ve hekımlere çok buyuk sorumluluklar duşmektedır [email protected] İLAÇSEKTÖRÛNE GÛVENSİZLİK Ünlü fizlkçimiz Feza Gtirsoy'un babast ve iinlii kimyacımız Remziye Hisar'ın eşi olan Reşid Süreyya, Bor'da doğdu. KuleliAskeri lisesini bitirdikten sonra Harp Okulu'na girdi, ancakbiryılsonra 1908'de Askeri Tıbbiye Okulu'na geçti. 1914'de tabib yüzbaşı olarakmezun oldu. Birsüre Gelibolu'da seyyar hastanede çalıştı, daha sonra Istanbul'a atandı. 1918'de Bakü'de Mühendislik ve Öğretmen okullarında matematik dersleri verdi. Istiklal Savaşı'nda Kütahya Cephesi'nde bulundu. Sakarya Savaşı'ndan sonra Niğde Hastanesi'nde çalıştı. Afyon Zaferl'nden sonra Ankara'da Talimgâh doktöru ve Hijyen dersi öğretmeni oldu. Daha sonra rönlgen uzmanı olması için Avrupa'ya gönderilen Reşid Süreyya Bey, Parls Tıp Fakültesi'nden rönlgen uzmanı olarak mezun oldu. Ayrıca Marie Curie ve Langevln'den ve Inglltere'de Cambtidge Üniversitesi'nde Rothtord veJ.J. Thompson'dan fizik ve matematik dersleri aldı. 1927'de nepı fizikçi, hem de röntgen uzmanı olarak yurda dö'ndü. 1935 yılına kadar Kuleli Askeri Lrsesi'nde fizik dersleri verdi ve buradan emekli oldu. Daha sonra tektar Avrupa'ya giden Reşid Süreyya Bey, Almanya'da Leipzig Üniversitesi'nde ünlü fizikçi Heisenberg'den ve Viyana'da Schrödlnger'den dörtyıl daha matematik ve fizik eğitimi aldı. Ikinci Dünya Savaşı yıllarmda Topçuluk Akademısi'nde fizik ve matematik dersleri veren Reşid Süreyya Bey savaştan sonra ABD'ye yerleşti ve orada öldü. Radyumla Tedavi, Matematiğin Esasları, Fizik Meseleleri, Savaş Zehirleri Kimyası.Sesle Mevzi TayiniAletleri gibi eserleri olan Reşid Süreyya Gürsey'in ayrıca şiir ve hikâye kitapları da bulunmaktadır. Teşekkür: Reşid Süreyya Bey'ln klmllği hakkında bize bllgl veren Sayın Erdal Inönü'ye, Topçuluk Akademisi'nde onun öğrendsi olan emekli topçu subayı sayın Zühtü Çınarlı'ya ve blzl Reşid Süreyya Bey hakkındaki bllgilerin kaynağına ulaştıran sayın Şeref Etker'e çok teşekkür ederlz. Reşid Süreyya Gürsey (18891962) ~ ^ v 959/15 6 Ağustos 2005