Katalog

Canlılar DünyasıÇevre Soyu tükenen türlerin korunması için ne yapılıyor? S oyu tükenme tehlikesi bulunan türler yaklaşık 30 yıldan beri bazı değişimlerle birlikte Dünya Doğayı Koruma Birliği olan IUCN (International Union for the Conservation of Nature and Natural Resources) tarafından hazırlanan Red Data Book'da yer alan "Kırmızı Liste" de (Red List) yayımlanıyor. Bu listedeki kategoriler; EHINCT (EX): Soyu tükenmiş türlerin dahil edildiği kategori. Insanoğlunun özellikle son yüzyılda karşı karşıya geldiği en büyük çevre sorunlarından biri, türlerin yok oluşu. Dünya, tarihindeki en büyük yok oluş sürecini yaşıyor. Kuşlar, amfibiler, sürüngenler, memeliler ve diğer birçok gruba ait türlerin çok ö'nemli bir kısmı tehlike altında. Bazıları tamamen ortadan kalkarken bazılarının popülasyonları hızla küçülüyor. Bu yüzden insanoğlu doğal nedenlerden çok kendisinden kaynaklanan bu yok oluş sürecine tüm dünyada çareler arıyor. EXTINCT IN THE WILD (EW): Vahşi doğada soyu tükenmiş, sadece kültür ortamında ya da özel ortamlarda yaşıyor. CRITICALLY ENDANGERED (CR): Kritik düzeyde tehlikede. Çok yüksek risk altındaki türler bu grupta yer alıyor. ENDANGERED (EN): Tehlikede. Yüksek risk altındaki türler de bu kategoriye yerleştiriliyor. VULNERABLE (VU): Hassas türler. Kısa bir süre sonra risk altına girebilecek ve zarar görebilecek türler. L0WER RİSK (LR): Düşük risk. 3 alt • kategoriye ayrıhyor. 1. Conservation Dependent (cd): Korumaya bağımlı. Korunraası gereken türlerin yer aldığı grup. 2. Near Threatened (nt): Tehlikeye yakın. Tehlikede olmayan ama önlem alınmazsa tehlike altına girebilecek türler. 3. Least Concem (lc): En az tehdit altındaki türler. CITES kapsamında yer alan bir türün ticaretinin yapılabilmesi için gereken izin ve belgeler ancak sözleşmede belirtilen şartların yerine getirilmesi halinde verilebiliyor. Ticaretin söz konusu türün soyunun devamına zarar vermemesi, yasalara uygun olarak elde edilmiş olması, taşınmalarının uygun şekilde yapılması sözleşme hükümlerince aranan bazı şartlar. Ayrıca söz konusu tür Ek I listesinde yer alıyorsa canlı örneğin bakımı ve barındırılması için alıcının uygun donanıma sahip olması gerekiyor ve bu türlerin ithalatı eğer ticari amaçlarla kullanılmak içinse bu ithalata izin verilmiyor. CITES şu anda 156 ülkeyi kapsayan bir sözleşme. Türkiye 134. taraf ülke olarak sözleşmeyi imzalamış ve ülkemizde 22 Aralık DATA DEFICIENT (DD): Eksik veri. Veri yetersizliği nedeniyle durumu tam olarak belirlenemeyen türlerin yer aldığı kategori. NOT EVALUATED (NE): Değerlendirilmemiş. Herhangi bir değerlendirme yapılmamış, henüz değerlendirilmemiş türler. Bunun yanı sıra tehlike altında olan türler Dünyanın Korunmasını İzleme Merkezi (WCMC VVorld Conservation Monitoring Centre) tarafından izlenmekte. Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP United Nations Environment Programme) kuruluşu olan bu merkez UNEP, IUCN ve Dünya Doğayı Koruma Vakfı olan (WWF VVorld VVild Fund) ile ortak çalışmalar yürütüyor. Soyu tehlike altında olan türleri korumaya yönelik bir sözleşme de BERN Sözleşmesi. Avrupa'nın Yaban Hayatı ve Yaşam Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (Convention on the Conservation of European VVİldlife and Natural Habitats) olan bu sözleşmede tehlike altında olan türler "Kesinlikle korunması gereken Hayvan türleri" (SPFS • Strictly Protected Fauna Species) ve korunması gereken hayvan türleri (PFS • Protected Fauna Species) şeklinde gruplara ayrılarak iki ek altında toplanmış. Tehlike altındaki türle: Bengal kaplanı ve panda gered Species of VVild Fauna and Flora) olarak bilinen "Soyu Tehlikede Olan Yabani Bitki ve Hayvan Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme". 1 temmuz 1975'te yürürlüğe giren bu sözleşme ek listelerinde yer alan 30 binden fazla bitki ve hayvan türünün uluslararası ticaretini düzenliyor. CITES çeşitli nedenlerle ticareti yapılan canlıların soyunu korumaya yönelik bir sözleşme ve bu sözleşmede soyu tükenme tehlikesi bulunan türler, üç ayrı kategoriye ayrılmış eklerde (Appendix I, II, III) yer alıyor. Bunlardan; EKI: Nesilleri tükenme tehdidi ile karşı karşıya bulunan türlerin bulunduğu ek. Bu yüzden bu gruba giren türlerin uluslararası ticareti sıkı kontrole tabi. Bu ticarete sadece ayncalıklı durumlarda izin verilmesi söz konusu. Büyük maymunlar, Mavi balina, Kaşalot, Aslan, Kaplan, Çita, Leopar, Karakulak, Bozayı, Alageyik CITES'in I. ekine dahil edilerek koruma altına alınan türlerden bazıları. EKII: Ek I'deki gibi nesilleri mutlak olarak tükenme tehdidiyle karşı karşıya olmamakla birlikte, nesillerinin devamıyla bağdaşmayan kullanımları önlemek amacıyla ticaretleri belirii esaslara bağlanan türleri içeren ek. Örneğin Kutup ayıları ve Asya kobralarının bu grup içinde. 1996 tarihinde yürürlüğe girmiş. Sözleşmenin yürütülmesinde Çevre ve Orman Bakanlığı, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Yönetim, TÜBİTAK ise bilimsel merci olarak belirlenmiş. Sözleşme kapsamında yer alan türlerin ticaret ve taşınması ile ilgili izin ve belgeleri düzenlemeye yetkili kuruluş ise bakanlık adına Milli Parklar ve AvYaban Hayatı Genel Müdürlüğü. Belge ve izinler konusunda her sene Çevre Bakanlığı tarafından yıllık rapor düzenleniyor. Ticaretine izin verilecek örnekler için ise TÜBİTAK ile beraber yıllık kota belirleme çalışmaları yapılmakta. 156 ÜLKEYİ KAPSIYOR EKIII: Global düzeyde tehdit altında bulunmayan türleri içine alan ek. Anlaşmaya taraf olan herhangi bir ülkenin, kendi yetki alanı içinde düzenlemeye tabi tuttuğu ve aşırı kullanımını önlemek veya kısıtlamak amacıyla ticaretlerinin denetime alınmasında diğer ülkeler ile işbirliğine ihtiyaç duyduğunu belirttiği bütün türleri kapsıyor. Örneğin Bengal tilkisi ve Maunlar bu ekte yer alıyor. EN BÜYÛK SÖZLEŞME Tüm canlılarla ilgili en büyük uluslararası koruma sözleşmesi, kısa adıyla CITES (Convention on International Trade in Endan YENİ DÜZENLEMELER Avrupa Birliği ülkelerinde CITES'in Appendix eklerine yeni bir düzenleme getirilmiş ve bu ekler EC Regulation 338/97 Annex A, 960/1813 Ağustos 2005