Katalog

TartışmaEditöre mektup Bilimsel yayınların değerlendirilmesinde temel asaslar 12 Mart 2005 tarihli Cumhuriyet Bilim ve Teknik'te çıkan ve Ankara Üniversitesi ile birlikte altı universite için bazı muhendislik alanındaki bilimsel yayınların karşılaştırılmasını amaçlayan bir yazı [1], bu tur bir değerlendirmede mutlaka uyulması gereken bazı temel esasların vurgulanmasını gerekli kılmaktadır. Bu esaslar aşağıda özetlenmiştir. Yayınların ait oldukları bilım alanlan idan kararlar ve uygulamalarla belırlenemez. Yayınların değerlendırılraesınde, eğer bir bılım alanı ayırımı yapılıyor ıse orneğın, muhendıslık yayınları/ temel bılımlerde yaymlar, vb. bu ayırım, herhangı bir kurumdakı ıdarı yapılanmaya ya da alınmış bir ıdarı karar doğrultusunda verılen dıplomanın turune değıl, fakat yayının dayandığı bilimsel temellere gore yapılmalıdır Fızık Muhendıslığı tanımı ve ayırımı, bu konuda yapılabılecek bir yanlışlığı en belırgın bir şekılde ortaya koyan olan tıpık bir ornektır Fızık, bilimsel bılgı ve belgelerın bızlere ulaşmaya başladığı çaglardan bu yana, bir temel bılım alanı olarak gelışmıştır Ancak, Turkıye'de bazı unıversıteler, Personel Kanununun getırdığı kısıtlamaları ortadan kaldırmak ve mezunlarına daha ust kade meden ışe başlamak ımkanını sağlayabılmek uzere, dıplomalara bir 'muhendıslık" unvanı nın eklenmesıne ımkan veren kararlar almış ve bu şekılde yapay "muhendıslık programları" oluşmuştur ITU'de de benzer bir yaklaşım sonucu, hıçbır bilimsel gerekçesı olmayan Fızık Muhendıslığı ve Matematık Muhendıslığı lısans programları mevcuttur Burada altı çızılmesı gere ken husus, ıdarı kararlarla oluşturulan muhendıslık programları ya da bolumlerınde turetılen yayınların, bilimsel tabanına bakılmaksızın mu hendıslık yayını olarak değerlendırılmesındekı onemlı yanlışlıktır Fızık alanındaki bilimsel yayınlar spesıfık olarak bir muhendıslık araştırmasına katkıda bulunanlar harıç hangı bınmden kaynaklandıgına bakılmaksızın, bırer fızık yanı temel bılım yayını olarak değerlendmlmek zorundadır Bunun ıçm sadece yayınların yapıldıkları dergılere bakmak bıle yeterlı olur Eğer bu temel husus dıkkate alınmaz ıse, anılan yazıda yapıldığı gıbı [1], Türkıye'nın en guçlu fızık kadrolarından bırıne sahıp olan ODTU'nı, Fızık Muhendıslığı alanında, 2001 2004 donemmde sıfır bilimsel yayın yakıştırma sı ıle ortaya çıkarma yanılgısına duşmek soz konusudur Benzer şekılde "Matematık Muhendıslığı" yapay alanında, ITU belkı de tek ve dolayısıyla onde gelen kurum olarak olarak tanımlanabılecektır Aynı goruşler "Jeolojı Muhendıslığı", "Jeofızık Muhendıslığı" programları ve bu alanlarda turetılen yayınlar ıçm de geçerlıdır Bilimsel yayınlara göre sıralama tek bir parametre ile yapılamaz Bilimsel yayınlarla ılgılı olarak son yıllar da çıkan yazılarda, değışık unıversıtelerı bir bıçımde sıralama ve ozellikle yazarın aıt olduğu kurumu on plana çıkarma çabası ve arzusu gozlenmektedır Bu tur yaklaşımlardan kaçınmak gerekır Farkedıleceğı gıbı, bu konudakı ıncelemelerımızde [2] oncelık sıralaması yapılmamasına ozen gosterılmış ve unıversıtelere aıt bılgıler alfabetık sıralamaya gore verılmıştır Oncelıklı sıralamaların, gonullu bıreysel çabalar yerıne, bir ust kurul YOK vb ya da değer yargısı kabul gormus uzman ve yetkın bir uluslararası kurum tarafından, ve mutlaka değerlendırme kıstaslarına ılışkın bir mutabakat sağlanmak suretıyle yapılması halınde bir anlam taşıması soz konusudur Kım tarafından yapılırsa yapılsın, bir bılım alanındaki yayınlarla ılgılı sıralama tek bir parametre esas alınarak değıl, fakat en az beş parametrenın (toplam yayın sayısı, oğretım uye sı sayısı, bırım yayın sayısı, ortalama ortak ya zar sayısı, katılım oranı) değışık oranlarda değerlendırılmesı ıle yapılmalıdır Bunlardan toplam yayın sayısı (yayın/yıl) ve bırım yayın sayı sı (yayın/oğretım uyesı yıl), bir bırımın o alan dakı bilimsel potansıyelını ve oğretım uyelerının araştırmacı nıtelıklerını ayrı ayrı ortaya koyan ıkı onemlı parametre olarak birlikte degerlendırılmelıdır Birim yayın sayısına göre yapılan değerlendırmelerde üniversıtelerin ılgili binmleri arasındakı boyut farkı göz önune alınmalıdır Anılan yazıda [1] muhendıslık dekanları konseyı raporuna gore oğretım uyesı başına yayın sıralamasına atıfta bulunulmaktadır Buna gore Harran Unıversıtesı bırıncı, ODTU 12 sırayı ışgal etmekte, ITU ıse, Yedıtepe, Atılım ve Inonu unıversıtelerının altında kalarak ılk 15'e gırememektedır Bu tur referanslar kullanılırken konsey kararları yerıne, bunların dıkkate alması gereken bilimsel esasların aranması temel yaklaşım olmalıdır Sadece sayıların çarpıp bolunmesı ıle bu tur sıralamalar yapılamaz Ikı bırım arasında sıralama yapılırken bu bınmlerın toplam yayın sayıları ıle oğretım uyesı sayılarının kıyaslanabıhr buyuklukler olmasına dıkkat edılmelıdır Uç oğretım uyesı ıle yılda 9 yayın yapmış bir kurum, 30 oğretım uyesı ıle yılda 60 yayın yapmış bir kurumun onune konmamalıdır En kesürrae bir tahmın ıle, aynı üç oğretım uyesı ertesı yıl hıç yayın yapamaz ıse o kurum lısteden sılınebılır Basıt bir ıstabstık değerlendırmede bıle değışım aralığının dışında kalan verılere ıtıbar edılmemektedır Buna gore, bilimsel yayınlara aıt bir değerlendırme, eğer bir sıralama ıle sonuçlandırmak mutlaka ıstenıyorsa, toplam yayın ve oğretım üyesı sayıları ıtıbarı ıle gorecelı olarak çok duşuk kalan kurumların değerlendırmeye dahıl edılmemelerı esas olmahdır Değerlendirme için yüın değerlendirme surecinde ne ifade ettiğine dikkat edilmelidir Web of Scıence kaynagında herhangı bir yıl ıçın taranan bilimsel yayınlar mutlaka o yılın tarıhını taşıyan yayınlar değıldır Örneğın, 2003 yılı Web of Scıence taraması sadece 2003 tarıhlı yayınlann referansında 2003 tarıhını taşıyan yayınlar bir bolümü ıle, 2002 tarıhlı yayınların bir oncekı yıl taranmamış kısmını venr; 2003 tarıhlı yayınların arta kalan bölümu ıse ancak 2004 yılı SCI lıstesıne dahıl olabılır Dolayısıyla, herhangı bir değerlendırmede, oncelıkle bu hususun bılınmesı ve sonra da ne yapılmak ıstendığı saptanarak bunun yazıda açıkça belırtılmesı gerekır Orneğın beş ünıversıtenın yayınlannın karşılaştırıldığı yazımızda Spesifik alanlar için yapılan yayın değerlendirmeleri farklı bir yaklaşım gerektirir Bilimsel yayın değerlendırmelerının spesifik alanlara ındırgenmesı, ulkemız bılım camıası ıçın geç kalmış çok yararlı bir yaklaşımdır Ancak, boyle bir çalışmanın sağlıklı olabılmesı ıçın çok farklı bir yöntem gerekır Ozellikle baş kalan tarafından ıncelemenın ozellığı goz ardı edılerek taranan genel kayıtlarla yapılacak bir ınceleme, faydalı olmak yerıne tamamen yanlış ve yanıltıcı olma rıskını taşır Farklı bir yaklaşımda en azından şu hususlara dikkat edilmelidir (ı) Değışık unıversıteler ıçın spesifik alanlardakı yayın sayıları adres taranarak çıkar hlamaz Adres taramaları, yazımlarında bir esasa uyulmadığı ıçın, ünıversıte bazında bıle yanlış sonuçlar vermekte ıken, spesifik alanlarda tam anlamı ıle yanıltıcı olur, (ıı) Bu tur ıncelemeler o spesifik alanda ülkedekı araştırıcı yapısı ve dağılımını çok lyı bılen, tercıhan o alanda uzman kışıler tarafından yapılmalıdır, (ııı) Inceleme ıçın, o daldakı oğretım uyesı/araştırıcı kadroları ayrı ayrı tespıt edıldıkten sonra, her bınne aıt kışısel vveb of scıence kayıtlan taranıp ortak yayınlar ayıklanmalı, ve bu şekılde, seçılen unıversıtede o alana ılışkın yayınlar tumu ıle ya da ıstenen bir donem ıçın sağlıklı olarak ortaya konulmalıdır Bu tur bir değerlendirme Çevre Muhendıslığı dalında tum unıversıtelerı kapsayacak duzeyde, onerılen yontemle yapılmıştır ve yakında yayınlanacak ür Yukarda tanımlanan sureç zor ve zahmetlı olmasına rağmen, bılınçlı ve sağlıklı ven oluşturulmak ıstendığı takdırde uyulması gereken tek yoldur Aksı halde, anılan yazıda gorulduğu gıbı [1] çok ta lıhsız yanılgılar ortaya çıkabılır Orneğın yazıda, Elektronık Muhendıslığı yayınlan değışık unıversıteler ıçın karşılaştın hrken, ITU'ye 2001 2004 yılları arasındakı 4 yıllık donemde 36 kışılık bir oğretım uyesı kadrosu ıçın toplam 11 bilimsel yayın ızafe edılmış tır Oysa gerçekte, ITU'de yıllardan ben bir Elektrık/Elektronık Fakultesı mevcuttur ve bu Fakultede sadece 2003 yılında 58 yayın yapılmıştır Benzer şekılde, ITU'de Jeolojı Muhendıslığı ve Jeofızık Muhendıslığı yayınları bulunamamasının nedenı çok basıttır, çunku ITU'de bu ıdan bınmler mevcut değıldır ve dolayısıyla yayınlarda bu tür adreslerın gorulebılmesı mumkün değıldır Prof. Dr. Derin Orhon ÎTO İnşaat Pakultesi Dekanı, TÜBA Asli Öyesi [2], 2002 tanhı taşıyan yayınlar araştırılırken 2002 ve 2003 web of scıence kayıtları bu amaçla tek tek kontrol edılmıştır Bu hususa dikkat etmeden yapılacak karşılaştırmalann tutarsız olacağı açıktır Aynı çerçevede, anılan yazıda |1] yapıldığı gıbı 2004 yayınlarının 2005 yılı başında değerlendırılmesının sağlıklı ve anlamlı bir sonuç vermesı mumkun değıldır 2004 yılı ıçın boyle bir değerlendirme ancak Eylul/2005 donemınden sonra yapılabılır Bu hususun tahkıkı ıçın 2004 yılının son donemınde yayın yapmış olan bir araştırıcın vveb of scıence/ yayın kayıtlarına şu sıralarda bakılması yeterlı olacaktır Değerlendirmeye ahnan yayın türüne dikkat edilmelidir Web of scıence kaynakları, bilimsel makaleden, düzeltme ve kıtap haberlenne kadar çok farklı kategonde yayın kayıtlarını ayn ayrı belırtmektedır Bunlan belırleyıp ayıklamadan toplam sayılar uzennde yapılacak bir değerlendirme, duşuk de olsa mutlaka bir hata payı ıçerecektır Hangı kategorılerın dıkkate alındığı değerlendirme oncesı mutlaka belırtılmelıdır Bu husus değışık yazılarda ıfade edılen yayın sayılarının tutarsızlığını açıklayan onemlı bir neden olmaktadır Prof. Dr. Hasan Saygın İTÜ Enerji Enstitusü Müdüru |1J Aras N ve Berber R Muhendıslık Yayınları Karşılaştırması Beş Universite ve Ankara Unıversıtesı Cumhuriyet Bılım ve Teknık 938, 1618 12 Mart 2005 [2] Orhon, D ve Daygın H Bılkent Bogazıçı Hacettepe ITU ve ODTU Beş "nıversıtenın Karşılaştıtıl ması, Cumhuriyet Bılım ve Teknık, 934 67 12 Şubat 2005 949/21 28 Mayıs 2005