Katalog

Ekim Ayında Gökyüzü Gökyüzünde buluşma ve tutunma ayı * 25 Ekim arası VeniisRegulus buluşması GOKATLASI Ekim ayının gok atlasını ıçeren ve 15 Ekim akşamı saat 23 00 ıtibarıyla görulebılecek gezegenler (resımde * 7 Ekimde AySatürn buluşması sureklı yarım daıre çızgı ıle gosterılmış olan Guneş hattının uzerlne veya yakınına bakınız) ve takım yıldızlar * bir ayda iki tutulma: 14 Ekim'de parçalı Gü'neş tutulması şekılde verılmıştır Bu Gok atlası yardımıyla gokyuzü seyredılırken atlas gokyuzune bakar şekılde doğru yonlerde yukarıya kaldınlarak bakıldığında gece gokyuzundekı gorunum ıle tamamen ortuşur ve 28 Ekimde tam Ay tutulması Gok atlasında yer alan doğupbatmayan ozellığınden olsa gerekyaygın olarak tanınan Buyukayı takım yıldızının (Ursa Ma/or) uzun sureyle ızlenmesı, dunyanın donmesı gereğı daıresel nasılyer değıştırdığı kolay* 21'inde AyNeptün buluşması ve göktaşı yağmuru lıkla farkedılecek Gök atlası ayrıca, bır ufuktan bır ufka uzanan Samanyolu'muz kolları altında geçırılecek bol yıldızlı ve ıçınde bulunduğumuz mevsımın bol takım yıldızlı sonbahar akşamlarında gokcısımlerını tanı* 23'ünde ayuranü's buluşması Hasan H. Esenoğlu(*) uneş. gokyuzunde gunluk yaklaşık 1 dereeelık bılıneıı hareketıyle ılerleyerek 17 Eylul30 Ekim 2004 tarıhlerı arasmda 44 gun boyunca Başak (Vırgo) takım yıldızında, 31 Ekım22 Ka sım 2004 tarıhlerı ara.smda da 23 gun bo yunca Terazı (Lıbra) lakım yıldızında ka lıyor 15 Ekim'de Guneş Başak burcunda ancak gunduz saat 12'de bulunur, fakat gun aydınlıgında yıldızlar gorulmez Takıp edcn geee yarısında saat 24'de Gu neş'ın gunduz 12'de bulundugu yerde (merıdyenımude) Balıklar (Pısces) burcıı nu goruruz yakın evrelerde kaldığı soylenebılır, dolunay bu tarıhlerde yaklaşık 12 7 kadır parlaklığı ıle tum gece boyunca zamankınden daha f d lası Ay ışığı ıle Yer'ı aydınlatmakta Takıplı t leskop veya durbunu olan okuyucult rın Ay'ı go zu kamaş 11 r m a d a n rahat gozlemleyebıleceğı tarıh aralık ları 711 ve 1720 Ekim mada ve kolay bulmada yardımcı olacaktır Sonbahar ayları boyunca gokyuzunde gdrulebılecek takım yıldızlar da şoyle Kanatlı at • Ai*aid ^ (Pegasus), Balıklar, Zıncırlı Prenses (Andromeda), Kralıçe (Cassıopela), Samanyolu, Kahraman (Perseus) Kral (Cepheus), Kova Arabacı (Aurıga), Boğa (Taurus), ve Koç ^ (Arıes) Burçların ÎÇÜK'AYI ^ V ısıınlendırılmesı 4 p ^ p ^ \ bın yıl oncesıne dayanır, okuyuEltUıln / \ l cular sonbahar takım yıldızlarının bın Beoa / yıllar oncesının hıkayelerını çeşıtlı kaynaklardan oğrenebılır, geçmışte kalan şekılsel canlandırmaların gunumuz koşullarında da gorulııp gorulemeyeceğı denemelerını yapılabılırler Bu yolla hangılerının halen belırgınlıgını sıırdurduğunun tespıtı heyecan verıcı olmalı Ay, Guneş gezegenler doğuguneybatı hattı boyunca bulunduklanndan, bu yone bakan yerleşım yerlerı ve arazıler "doğal gözlemevlert" dır, gokyuzu manzaralı değerlığındedırler kı buralardan gok cısımlennı ızlemek daha kolay olacak Aylık Gok atlasını yakmdan takıp edenler gokyuzunun gorunumunun sureklı değıştığını farkedeceklerdır Yer'ın batıdandoğuya dönmesıyle, gerçekte yer değıştırmeyen adeta uzayda çıvılı duran Guneş ın gun boyunca gunduzun aydınlığı altında gorecelı doğudanbatıya doğru ızledığı yolu bızler gece boyunca da akşamın karanlığı altında Ay ve gezegenlerı ızleyerek günü tamamlamaktayız G I Bır yıldız olarak Guneş'ın gezegerıler gıbı dısk gorunumu kolaylığmdan gunluk yuzey gorunumunu, ba/ılannm buyukluğu dunyamızın belkı 510 katına ulaşabılen ılgınt, yapılardakı leke grupla rını kı bunlardan dev boyutla olanlarına bugunlerde Guneş'ın gıttıçe sakın ulduğu bır yılda bıle rastlayabılıyoruz, leke sayılarını ve ayrıca Guneş'ten yıldız maddesı atımı, parlama turu olaylar, manyetık fır tınalar vb Guneş ulaylarına ılışkın resım lıayrıntılı surelı ve guncel bılgılere http //www koerı boun edu tr/astronomy/solar actıvıty html, http.//www sunspotcycle com ve h t t p / / u ı e n c e msfc na sa gov/ssl/pad/solar/default htm adreslerınden ulaşılabılır Gunutı astronomı resmının yer aldığı "http //antvvrp gsfc nasa gov/apod/astropıxhtml" sıte zıyaretı ıle meraklı oku yucular gune başlangıç yapabılırler GEZEGEN KONUMLARI V e nüsRegulus luşması: 25 arası sabah saat 07 cıvarında 4 1 kadır parlaklığında Venus, Aslan (Leo) takım yıldızının <1 3 kadır ıle en parlak yıldızı olan Regulus'un 0 2 derece gune yınde kalarak c.ok yakınında gorulecek Gezegen yıldızı ortecek kadar olan bu yakmlaşma gece yarısından sonra sa bah Guneş doguncaya kadar surecek Bu yakmlaşma dogu tarafta ve ufuktan yaklaşık 38 derece yukseklıkte ger(,ekleşecek AY Ekim ayı boyunca Ay'ın evrelerı resımde gosterılmıştır liuna gore, Son dördun evresıne 6'sında ulaşır ve gece yarısı oiKeMiıdeıı ıtıbaren .sabah saatlerıne ka dar gorulur Yeniay evresıne 14'unde gırer, Ay yaklaşık Guneş'le bırlıkte sabah 07 22'de dogup akşam 18 38'de battığından artık gece gorulmez tlk dördün evre sine ıse 21'ınde ulaşır ve gece yarısına ka dar gorulur Tam dolunay evresıne de 28'ınde gırer, Ay akşaın 17 48'de doğup sabah ta 07 39'da battığmdan tum gece gorulur Ay ın yeniay ve dolunay evrelemıe tam ulaşma saatlerı ıle Yer'e en yakın ve en uzak konunıda bulundugu tarıhlerde kı mesafelerı de resıınde belırtıldı Ayrıca, Ay'ın yaklaşık 2630 Ekim tarıhlerı arasında 5 gun sureyle dolunay ve dolunaya AySaturn buluşması: 7 Ekim sabah saat 07 cıvarında •() 2 kadır parlaklı gındakı Saturn, son dordun evredekı Av'ın yaklaşık 5 derece guneyınde yer alacak Her ıkı cısım bu yakmlaşma sırasında guneydogu tarafta ufuklan yaklaşık 73 derece yukseklıkte Ikızler (Gemını) takını yıldızında gorulecek AyNeptun buluşması: 21 Ekim sa at yaklaşık 22 30 cıvarmda +7 9 kadır parlaklıgında Neptuıı, ılkdordun evresıne yakın Ay ın yaklaşık 5 derece kuzeyınde yer alacak Her ıkı cısım bu yakmlaşma sırasında guneybatı tarafta ufuktan yakla şık 9 derece yukseklıkte Oğlak (Caprıcor nus) takım yılduında gorulecek Bu yakmlaşma, şışkınay evredekı Ay'ın gokyuzunu parlatıyor olıımsuzluguna rağmen soııuk gezegenın uzayda yerını gosterıyor ulması Neptuıı'un kolay bulunmasını saglayacagı duşunulebılır Bılındıgı gıbı, Neplun'un keşfı matematık bılımı ıle olmuştur, mekanık ve elektronık bılgısayarların olmadığı bır (,ağda, çok az gozlemle ve çok buyuk ya nılgılı gozlemler kullanılarak, sadece Nevvton'un ^ekmı yasasına dayanarak bır gezegenın varlığı tahnıın edıldı ve hemen hemen dogru bır konum onerılerek Neptun keşfedılmıştı Neptun ve Uranus'un ılgınç keşfe dılme hıkayelerı ı<,ııı 'Astronomı ve Uzay Hılımlerı" ısımlı orta ogretım kurumları için haztrlanmış ders kılabına bakılabılır (yazarları Z Aslan, C Aydııı, O Denıırcan, H.Kırbıyık, E Derman, Tekışık Yayıncılık, Ankara, 1996) AyUranüs buluşması: 23 Ekim akşam saat 19 cıvarında +5 8 kadır parlaklığındakı Uranus, ılkdordun evreye yakm Ay'ın yaklaşık 4 derece kuzeyınde yer alacak Her ıkı cısım bu yakmlaşma sıra sında guneydogu taratta ufuktan yaklaşık 24 derece yukseklıkte Kova takım yıldızında gece yarısına kadar gorulecek Bu yakmlaşma, ılkdordun evredekı Ay'ın gokyuzunu parlatıyor olumsuzluguna rağmen sonuk gezegenın uzayda yerını gosterıyor olması Uranus'un kolay bulun masını saglayacagı duşunulebılır 914/4 25 Eylul 2004