Katalog

TartışmaEditöre mektup bağışmı yapacak olanldrın onuruna ve haklarına ozen gosterılmesı gerektığını belırtmıştır Bırleşmış Mılletler'de, Fransa'nın ve Alıııaııya'ıııu gırışımıyle 2001 yılmda dlman bır Cenel Kurul Kararı uyarınca "ınsan kopyalama dtndçlı klonlamanın yasaklanması" knnusunda sozleşme hazırlanması çalışmaları ba^latilmı^tır Bu çalışma sırasmda, ınsaıı kopyalamak amaçlı klonlamanın yasaklanması konusun da uyeler arasında goruş bırlıgıne karşın, drdştırma amaçlı klonlamaya ızın verılıp verılmemesı konusunda ıkı ayrı goruş ortaya çıkmış, bu da çalışmalarm yavaşlamasınd neden olmuştur Hekim, ne zaman yen uygulamakla yükümlü? Bir dergide veya bilimsel bir toplantıda öğrendiği yeni yöntemleri hemen uygula ma yükümlü'lüğü bulunuyor mu hekim in? Hekim, bu tür yöntemleri uygulamadığında veya öğrenmediğinde herhangi bir hukuksal yaptırıma tutulabilir mi? TÜRKİYE VE ANLAŞMALAR Avrupa Konseyı tarafından bu alanda, Ovıedo Sozleşmesı olarak dd bılınen, 1997 tarılılı 'Insan Hakları ve Onurunun Bıyolojı ve Tıp Uygula mdldrı Bdkımınddn Korunması Sozleşmesı Bıyomedıkdl Ardştırma ve Insan Hdkları Sozleşme.sı" ve buna ek uç Protokol hazırlanmıştır Ovıedo Sozleşmesının eklerı 1998 tarıhlı In san Klonlanmasının Yasaklanmasına Ilışkın Protokol, 2002 tarıhlı Insan Kaynaklı Dokularm ve Organların Trdiısplantasyonu Ek Protokolu ve 2004 tarıhlı Bıyotıp Alanındakı Araştırmalarla ılgılı Ek Protokoldur Ekım ayında ımzaya açılacak olan son belge, ınsanlar uzerınde yapılat.dk araştırmaldrm hukukı çerçevesını çızmektedır Protokolde, bılımsel araştırmaların etık komıtelerı tarafından denetlenmesı ongorulmekte, bunların kurulması ve ışlemesı ayrıntılı olarak duzenlenmektedır Turkıye bakımından 1 Kasım 2004 larıhınde yururluğe gırecek olan Ovıedo Sozleşmesı, araştırma amacıyla ınsan embrıyosu uretımmı yasaklamaktadır Sozleşme aynca, ulu.sal yasdların araştırma amacıyla lupte embrıyo uretımıne ızın vermış olduğu ulkeler açısından, embrıyonun korunması ıçın gereken onlemle rın alınmasını ongormektedır Turkıye, anılan Sozleşmenın ekını oluşturan, 1998 tarıhlı Insan Klonlanmasının Yasaklanmdsına Ilışkın Protokolu ımzalamış, onay surecını ıse henuz tamamlamamıştır Bu Protokol, ınsan kopyası uretmek amaçlı klonlamayı ınsan kımlığıne tehdıt oluşturması bakımından yasaklamakta, araştırma amaçlı klonlama konusunda ıse tutum belırlememektedır Turkıye'nın, sozkonusu Proto kolun onay surecını bır an once ta mamlaması, ayrıca Bırleşmış Mılletler uyelerını bolmuş olan araştırma amaçlı klonlamanın yasaklanıp yasaklanmaması konusunda tutum oluşturması gerekmektedır (Yazının gelecek haftakı bolumunde, bu konuda felsefecılerın tartışmalarını sunacagız) Muzaffer Özyıldız T ıp bılımı ve bılgısı hızla degışıp gelı şıyor Fleming'ın penısılını keştede rek antıbıyotık çağırıı başlatmasının uzerınden lıenuz sekseıı yıl bıle geçmedı Bu arada yuzlerce yenı anlıbıyotık keşfe dıldı ve belkı şu an bır yenısı daha keşfe dılmek ıızere Yaklaşık yırmı yıl once ktıllanıma sunulan bılgısayarlı tomografı, norolojık bılımler alanında bır donum noktası. bır devrım sayılmıştı kı ardından man yetık rezonans goruntuleme keşfedıldı Eskıden adeta korlemesme yapılan bırçok gırışım, goruntuleme olanaklarının gelışmesıyle, artık çok ddha kolay ve guvenlı bırşekılde yapılabılıyor sorumlulugun bulunması ıçın hukuk dıızenının de kışıye boyle bır odev yuklemış olması gerekır Bu nedenle, yukardakı paragrafta sorduğumuz soruların cevabı, hukukun hekıme bır tıbbı yenılıgı uygu lama sorumlulugıınu yuklemış olup olmadıgıyla yakından ılgılıdır yontemını ozgurce belırler Ancak bu oz gurluğun de bır sınırı bulunmaktddır Hekim, bılımselllıgı kaıııtlanmamış veya yararlı olmadığı belıılenınış tanı veya tedavı yonetemlerını uygulayamaz, uyguladığı takdırde sorumluluk hukukunun genel ıl kelerı gereğı sonuçtan sorumlu tutulur TANI VE TEDAVÎ PROTOKOLLERİ Standart tanı ve tedavı protokollerı tam da bu noktada onem kazanıyor Bu kavram esasen hekıme aıt bır yetkıden zıyade, hastanın sahıp olduğu bır haktır Hasta, olagan koşullarda bılımsellığı sınanmış yontemlerle tedavı olmak ıster. Şayet bu yontemlerın başarısız olması kuvvetle muhtemelse, ancak o zaman dığer yoııtemler uygulanır Standart tanı ve tedavı protokollerı bellı bır sııre uygulandgelmış, uzerınde bılımsel bır nıuldbakat bulunan yontemleıdır Bu yonlenıler çogunlukla bılım derneklerı veya sağlık otorıtelerı tarafından belırlenır Ulkemızde de Refık Saydam Hıfzıssıhha Merkezı Baş kanlığına bağlı Hıfzıssıhha Okulu taratından bırıncı basamak ıçın tanı ve tedavı protokollerı hazırlanmıştır Geçtığımız yıl TBMM tarafından onaylanarak yururluğe gıren ve bır ıç hukuk normu mtelığı kazanan, Bıyolojı ve Tıbbın Uygulanması Bakımından Insan Hakları ve Insan Haysıyetının Korunması Sozleşmesfnde de sağlık alanında yapılacak herhangi bır mudahelenm, ılgılı meslekı standartlara uygun olarak yapılmdsı gerektığı ongorulmuştur Bu kural hekımler ıçın bağlayıcıdır Hekımın uyguladığı bır tanı veya tedavı yontemınden doğan zarardan, yanı malpraktısten sorumlu tutulabılmesı ıçın kusurlu davranmış olması gerektıgını soylemıştık Işte kusurlu davranışın bulunup bulunmadığmın olçusu bu standart protokollerdır Hekim standartlarm dışına çıkmışsa, ornegın artık demode olmuş ve etkısız ya da yan etkısı yuksek bır yontemı uygulamış ya da tam tersme, henuz yeterınce standart hale gelmemış bır yenı yontemı uygulanuşsa doğacak zararlardan da sorumlu tutulataktır Yenı yontemlerın standartlaşması, yontemın uygulandıgı yerle de yakından ılgılıdır Yeterlı personel desteğıne ve donanıma sahıp bır hastanede olası komplıkasyonlarm onune geçılebılmesı açısıindan yenı yontemlerın uygulanması hukuk duzenınce daha kabul edılebılır bır du rumdur Buna karşılık olanakların kısıtlı olduğu bır yerde hekımın daha dıkkatlı ve •»eçeceğı yontemlerde daha tutucu davranması gerekecektır Erkin Göçraen TIBBİ MALPRAKTÎS Hekınılık uyguldmasında bılgısızlık ve deneyımsızlık nedenıyle hastanın zarar gormesı, tıbbı malpraktıs olarak adlandırılır Boyle bır durumda, her bırey, gordugu zararın gıderılmesı ıçın hukuk duzenının kendısıne sağladığı olanakları kullanmak hakkına sahıptır Nıtekım, Kıta Avrupası ve Anglo Amerıkan hukukunda tıbbı malpraktıs davalarına sıkça rastlanır Ulkemızde de son yıllarda tıbbı malpraktıs ıddıasıyla açılan dava sayısında gozle gorulur bır artış vardır Hukuksal sorumluluk nedenıyle açılan tıbbı malpraktıs davaları, genellıkle bır "haksız fııl" ıddıasına dayanmaktadır Bır hukuksal kavram ola rak "haksız fııl", hukuka aykırı ya da genel davranış kurallarına aykırı davranış anlamına gelmektedır Ozel hukukumuzda haksız fıılın varlıgından soz edebılmek ıçın bazı koşulların bulunması gerekmektedır Bu koşullar, davranış, zarar, uygun ıllıyet bagı ve kusurdur Bır başka anlatımla haksız fııl ıddıasına dayanan bır tıbbı malpraktıs davasında, hekımın etken veya edılgen bır davranışı, bu davranıştan doğan bır zarar, zararla hekımın davranışı arasında sebep sonuç ılşkısı ve zararın hekımın kusurlu davranışıyla meydana gelmış olması gerekır Bununla bırlıkte, esas olarak, malpraktıs ddvalarının sonuçlandırılması, hekımın davranışının kusurlu olup olmadığı sorunuyla yakından ılgılıdır Yukarda saydıgımız butun koşullar gerçekleşmış olsa bıle hekim, yaptığı davranışta kusurlu degılse, yanı herhangi bır kastı veya ıhmalı yoksa, sonuçtan sorumlu tutulamaz Hekim, kural olarak, mesleğını uyguldrken vıcdanı ve meslekı kanaatıne gore davranır ve uygulayacağı tanı ve tedavı Tıp boylesıne başdondurucu bır hızla gelışırken, hastaların bu olanaklardan yararlanma arzuları da aynı olçude kamçılanıyor. Haklılar elbette Belkı yılardır kendı fızıksel ıhtıyaçlarını bıle karşılayamayacak durumdalar, belkı de henuz hastalıklarının bır çaresı olmadığı ıçın evlerınde olumu beklıyorlar Doğal olarak, yaşatnak ıçın, hayat kalıtelerını arttırmak ıçın bu yenılıklerı onlar da ızlıyor ve hekımlerınden yenı tanı ve tedavı yon temlerının kendılerıne de uygulanmasını ıstıyor Bu noktada karşımıza hekımlerın bu yöntemleri uygulayıp uygulamama serbestlıklermm olup olmadığı soruııu çıkıyor Bır dergide veya bılımsel bır toplantıda oğrendığı yenı yontemlerı hemen uygulama yukumlulugu bulunuyor mu hekımın? Hekim, bu tur yöntemleri uygulamadıgındd veyd öğrenmediğinde hehdiıgı bır hukuk.sal ydptırıma tutulabilir mı? Sozgelımı bır kdiıser hastdlığında, daha başarılı oldugu ıddıa edılen bır teda vı protokolunun varlıgından haberdar olan hekim, sddece bunu uygulamadığı ıçın ha.stasını kaybetmışse, netıc.eden so rumlu tutulabilir mı? Kuşkusuz hekımın kendısını sureklı yenılemesı, geliştırmesı, çağın sundugu olanaklarla donatması, aynı zamanda mes legıne ve hastalarına karşı yerıne getırıl mesı gereken bır ahlakı sorumluluktur Ancak hukuk, hıç kımseyı sadece ahlakı odevlere aykırı davrandığı ıçın sorumlu lutmaz, tulamaz Modern hukukta, Tıp DoktoruHukukçu 914/21 25 Eylul 2004