Katalog

haftalık bulmaca 12 3 4 5 6 7 8 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Kokular ve duygudurum Soru: Kokular insanlann duygudurumlannı ve iş performansını etkiler mi? Yanıfc Bu sorunun basıt olarak yanıtı "evef'tır, ancak nedenlerı o kadar basıt değıldır Kokular duygudurumlarımızı, ış performansımızı ve davranışldrımızı çeşıtlı $ekıl lerde etkiler Ancak bunun nedenı kokuların ınsanlar uzerınde ılaç gıbı etkı yaratması değıldır Tam tersı ınsanlar deneyımlerı ıle kokular uzerınde etkılıdır Kısaca bır kokunun sızın uzerınızde bır tepkı yaratması ıçın, oncelıkle sızın spesıfik bır koku ıle spesıfık bır olay arasında bır bağlantı kurmanız gereklıdır Burada "çağrı$ımld oğrenme" denılen ol gu on plana çıkar Bu sureçte kıylerın onceden yaşadıkları bır deneyıme bağlı olarak bır olay veya bır unsur ba$ka bır olay veya unsur ıle ılışkılendırılır Boylece ılışkılendırılen olay orıjınal durum ıçın şartlı bır tepkı doğurur Koku alma konusunda bu sureç $oyle açıklanabılır Yenı bır koku, hıçbır koşula baglı olmadan koklanır Orneğın hastanede amelıyattan oncekı kokular hastada endıse gıbı duygusal bır tepkı dogurur Bu koku boylete hastane deneyımı ıçın şartlı bır uyarı halıne gelır Bu koku bır kez daha duyulduğunda kışıde otomatıkman endıje halıne yol açar Bu, kokuların nıçın sevıldığını veya nefret edıldığını açıklar Koku almanın sınırsel alt yapıları, çağrıjımla oğrenme ve duygusal ışlemler ıçın uygun bır temel "^^^^ ^JMfl^' * ~ ^ f P olu^turur Koku sogancıkları lıtn SOLDAN SAĞA: 1. Içten yanmdlı motorla çalışan ılk otomobılı ureten Alman muhendib ve mucıt (resımdekı) • ' Aloys ' (Lıtografıyı bulan Çek mucıt) 2. Otlar Paradokslarıyla tanınan eskı Yunan filozof "Meg " (aktrıs) 3. Azman bır mıdye turu lsvıçre'de bır kanton Mantık Voltamperın sım ğesı 4. UyuşturuLU bır madde Satmak ışı • Al man faşıstı On açısı on kenarı olan çokgen 5. Spıelberg ın bır fılmı Nautılus denızaltiMnın kaplanı Avrupa'da buyıık bır yarımada Bır lıcarı ^ırketın kısa yazılışı Yemın 6. Motorlu ta şıtlarda dırcksıyon ıle tekerlek arasındakı bag lantıyı saglayan demır <,ubuk Gregor " (KaIıtım teoriMnı gclıştırne. genetık bılımının temellerını atan Iskoçyalı botanıkçı) Çın ve Japonya'da oynanan bır çeşıt satranç Isvıçre'de bır ırmak Tellurun sımgesı 7. Gemılerde ya da kalelerde lopçuları koruyatak bıçımde yapılmış zırhlı kule Beyaz, ycşıl, mavıniM grı renkte bıllurlaşmış bır tur kalsıyum karbonat Sumer su tanriM 8. Orduda bır rutbe Namaza çağrı Matadorların kırmızı bezı 9. Kocaman ve ağır kıtle Letonya parası Ilaç " Gıbson" (aktor) Murekkep hokkalarına konulan ham ıpek 10. Erler Başka otekı Bır kadının eşı, sevç 11. Askerler Iç ımdı ıç sarabın / bır yana bıcabııu" (Recaızade Ekrem) Şarap, 12. "Etıenne " (İlk ıçten yanmalı motorun tasarımını vapan Belçıkalı muhcndıs) Bır toplumdakı ahlakı dav ranış bıçımlerı 13. Akım >ıddetı bırımı kıloamperın sımgesı lyılık ederck gonul alma • El ıle dokuııarak duymd 14. Yuksek yuce Sayıboncuğu Matematıkte 3,14 sayısı 15. Çokeltı Eh ram YUKARIDAN AŞAĞIYA; 1. "Johannes " (Gezegenlerın hareketlerının temel kuralları uzerınde çalışan Alman gokbı lımcı) Buyuk Brıtanya'yı Mmgeleyeh harfler " Barka" (yıtırdıgımız jeolojı profesorıı) 2. Modern bılımsel çalışmanın lemellerını atan, Yunanlı bılgın ve fızolof Telefon sozu 3. Guney Afrıka parası Tanınmış bır karıkaturıstımız Tumor 4. Kekemelık 5. 'Sır Henry " (konvertoru aracılığıyla ılk olarak fazla mıktarda çelık uretımını gerçekleştıren Ingılız muhendıs) Guney Amerıka'da yasayan, uçamayan bır kuş 6. Yabancı Metal olmayan elementler Oyuncunun yaptıgı genel hareketler 7. "Sır Isaac.." (Aynalı teleskobu, dıferansıyel hesabı, hareket veyerçekımı kanunlarını bulan, Ingılız matema tıkçı, fizikçı, gokbılımu ve filozof) ' Vegas" (ABD'de bır kent) Paylama, azarlama 8. Cezayır'de bır ırmak Rusça evet Yaklaşık 9. Ilk hareketlı film kamerası olan Mnematoğrafı bulan Fransız kardeşler Jupıter'ın bır uydusu Bır otomobıl lambası 10. Gızem Bır turceket • Orhan Pamuk'un Kar romanındakı temel tıp 11. Çanakkale'nın bır ılçesı Sekı? notanın kalın sesten ınceye ya da ınceden kalına olmak uzere sıralanmış dızısı Kısım 12. Neonun sımgesı Havada yuzde 1 oranında bulunan bır element Balıkesır ın eskı adı 13. edırne'nın bır ıl <,esı Bır sayı Bır dıjıtal cıhazı telefon hattına uyduran arabırım 14. Ta^ıl Koy yardımlaşması Alfred Hıtchcock'un bır fılmı 15. Arapça ben Kasların kasılmasmı gıderdıgı ıçın hekımlıkte kullanılan bır bıtkı llamız 16. Toplum yaşa mındakı geçıcı yenılık 17. Ilendek Gerçek 18. Bır hıtap unlenıı Galyumun sımgesı Gelecek 19. Karabuğdaygıllerden, 12 m yukseklıkte, buyuk yapraklı, beyaz çıçeklı, <,ok yıllık bır bıtkı Namuslu 20. Fransa'da bır kent Hazırlayan: tlker Mumcuoğlu M A 3X 4 P 5 L eA 7 N 8 C 9 K 10 11 12 13 14 15 1 2 1 2 3 4 5 6 7 8 9 ^ V a w^^f f t f # J^^Kttt^^itf^. J?W '/^ 'f '"^ t bağlıdır ve duyguları "Şİeyen lımbık yapılara (amıgdala) v e sls elTie I C H A E L F A R A D A R U R F A B I S R O Y U N A G I N E N ÖM O N I L A V O I D A I A K A C A N uS N I T AK OA B L E E N 10 11 12 13 14 1b 18 17 18 19 20 I D A R A ş I F I Z A K P Z I R S Y A L p A uR A R S A E M A K L K A S R I I K Z A V I Y A R A F A E N E U R S M O T A G A I M K I S K B A E Y I N Z I E N I K K G N O M O N Y L AİFİI N M S İE I Z M A R A F A I K A L E| T • O O N ul y 4 I K E N N E R I A R L R 17 U I F F E s E T 0 R L I M DAV .^^^^^HHHHMP^***^ (^sımla oğrenme yapılarına ~ (hıpokampus) doğrudan bafilıdır Dığer duyu sıstemlerının hıçbırı duygu ve oğrenme merkezlerıyle bu kadar ıçlı dı^lı değıldır Kokuların duygusal bağlantıları tetıklemesının nedenı ışte bu ba^lantılardır Çocukları ve kulturlerarası beğenılerı hedef alan ajtırmalar, kokular karşısındakı tepkılerın çağrı^ını mekanızması yoluyla oğrenıldığı dogrultusunda guçlu kanıtlar ortaya koyar Ba?ı araştırmalara gore kokuların oğrenılmesı doğumdan once başlar Anne kamında, annenın yedıklerı ıçıııdekı lezzet bıleşımlerı, amnıyotık sıvının ıçıne karı^ır ve gelı^mekte olan fetus tarafından sındınlır Hamıle kadınların sarımsak, alkol veya sıgara gıbı fark edılebı lır lezzetlerı ıçeren maddeler tukettığı deneylerde, doğan çocukların, bu kokulara maruz kalmayanlara gore bu kokuları ıçeren yıyeceklerı daha fazla tercıh ettığı goruldu Bu ılk tercıhler çocukları ılerı yajlarda da etkısı altına alabılıyor Bebleme, bebege besın sağlamanın yanı sıra anne ıle çocuk arasında çok yakınfizıkselbır temas kurulmasına yol açar Bovlece çağrışımla oğrenme konusunda duyguların ne denlı onemlı bır rolu olduğu anlaiilır Kokular karşısındakı tepkılerın pek çoğu çocukluk donemınde edınılse de, yenı bır koku ıle her tanışmada, çağrışım ıle oğrenme mekanızması kokuyu algılama şeklını belır ler Bu konuda dıkkat edılmesı gereken en onemlı unsur, kulturlerarası beğenılerın belırleyıcı olduğunun unutmaması gerektığıdır Bır adım daha ılerı gıdersek pozıtıf duyguduruınıın uretkenlığı, performansı ve dıgerlerıne yardım etme eğılımını artırdığı gorulur Son gunlerde yapılan bır ara^tırnıada pışmekte olan kek ve tatlı kokusuna veya kavrulmuş kahve kokusuna maruz kalan insanlann bır yabancıya yardım etme konusunda daha gonullu tavır sergıledıklerı saptanınıj Aynı jekılde guzel kokulu spreylerın sıkılmış oldugu ortamlarda msanların daha mutlu oldukları, hedeflerıne daha kolay ulaştıkları ızlenınış Bunun tam tersı, kotu kokular ın sanlarda sorunlara tahammulsuzluk ve karamsarlık gıbı olumsuz duygular uyandırabılıyor bül Düzenleyen Necah BuyukJura KALAMIŞ 910sayıda "Bütçe" isimli bılmecenın yanıtr "Bır tatlı huzur almaya geldım, Kalamış'tan" şarkısını mırıldanarak geldığım Kdlamış'ta Adanalı arkadaşım Yavuz Kurt ve aılesıne rastladım. "Hayrola! Burada ne ? yapıyorsunuz " dıye sorduğumdu, "Geldık, bır tatlı huzur aldık; yarın gıdıyoruz," dedı KÜÇÜK 96169 Bilmeceyi doğru çözen okuyuculanmız: Suleyman Çevikertstanbul, Hazan Dağleyentstanbul, Ergun Çamurlstanbul, Ender AktulgaIstanbul, Sema DemırkolDenızlı, Huseyın ErgönulEdırne, Oyku Guntstanbul, Aydın BıngolAnkara, Ozen Guntstanbul, Yucel GünDenızli, Emrı Can SuıçmezAnkara, Hasan CunelEdirne, Sevil AvşaroğluAnkara, Ahmet AvşaroğluAnkara TATLI + HUZUR ALDIK Soru: ALDIK sozcüğu asal bır sayıyı sımgeledığıne gore, KURT sozcuğunun sımgeledığı sayı kaçtır? 914/23 25 Eylül 2004