Katalog

Toplum SağlığıPsikiyatri nsanoğluna tehdit: DEPRESYON Tüm dünyada yaygın bir sorun hale gelen depresyon, ü'lkemizde yaklaşık her on kişiden birinde görülüyor. Dünya Sağlık Örgütü'ne göre depresyon toplumsal bir hastalık. Avrupa'da artan hastalıklar: Depresyon, aşırı alkol tüketimi, intihar, kalp/dolaşım hastalıklan, riskli davramşlar ve şiddete eğimlilik. Bunlar toplumdaki stresin bir sismografı gibi. Bazı bilimcilere göre beslenme de ö'nemli bir faktör. A merıka'da yapılan araşürmalar a gore 21yy'ın başlarında, seksenlı yıllara kıyasla yuzde 37 oranında ddha fazla kışı depresyon tedavısı gor muş Amenkan Unıversıtelerınde okuyan her altı oğrencıden bırı hdstalık derecesınde depresıf kabul edılnıekte Dunya Saglık Organuasyonu kalp/dolaşım hastalıklan harıç başka hıçbır rahatsızlıgın ınsan yaşamını bıı kadar tehdit etmedığı konusunda uyardı Çunku drd^tırmaldr depresyonlu ınsanlann felt, yu^undeıı ya dd kdlp enfarktusunden sonrd yaşamlannı yitirme riskinin üç ila dört misli fazla olduğunu gosterdı Ayrıca ruhsal çokuntu ıçınde olanldrda kemık enmesı daha çok gorulduğu gıbı kanserle mucadele etmelerı de daha Mr VVHO'nun 2001 yılı raporunda depresyonun, yaşamı en az korluk veya felç kadar zorlaştırdıgıyla ılgılı bılgılere yer verıldı Üepresyona baglı ışgucu kayıpları, verımlılıktekı duşuşler buyuk bir ekonoınık gerılemeye yol açar Amerıkd'da farklı araijürmalardan elde edılen sonuçlara gore depresyona bağlı ekonomık kayıp 4470 mılyar dolar arasında değışmekte ve 11 mılyarlık kayıp depresıf ça lışanların verımsızlıgıyle ılışkılıdır Pekı bu depresyon salgını nasıl gelıştı? Yoksa hareketlılık, esneklık, bıreysellık ve sorumluluk uzerıne kurulu bir dunya bıze çok fazla mı gelıyor? Sovyetler Bırlığı ve onunla bırlıkte, yaşam ve gelecekle ılgılı tum planlar alt ust olunca, V H nun Avrupa temsılcısı WolfV O gang Rutz, Doğu Avrupa ulkelerınde çeşıtlı hastalıkların ve davranış bıçımlerın arttıgını tespıt etmış gıda urunlerı neredeyse hıç doymamış yağ asıdı (Omega3) ıçermez. Oysa en başta fındık ve balıkta bulunan Omega3 sınırler arası ıletışımde onemlı bir rol oy nar Mesela Amerıkan Ulusal Sağlık Enstıtusu (NIH) araştırmacıları haftada en az ıkı kez balık yıyen Fınlılerın depresyon rıskını yarı yarıya duşurduklerını saptamış Dığer bir faktor ı.se ınsdnldrın artık eskihinden daha çabuk doktora gorunmelerıne dayanıyor Bu du rum depresyon ıstatıstıklerınde kadınların erkeklere kıyasla neden ıkı kat yer aldıklarıııı avıkldinaktd, dıyor Alnıan doktor Ulrich Hegerl Kadınlar ruhsal sıkıntılarını daha kolay ıtıraf edıyorlar Ayrıca gunumuzde doktorlar da en hafıf ruhsal sıkıntıldrı bıle teddvı etmeye hazırlar Psıkıyatrı sadece ağır vakalarla ılgılenmemekte Elbette kı herkesın bir kez başına gelebılecek hafıf depresyonlar, ağır depresyonlarla karşıldştırıldmaz, dma ne Vdr kı bu ıkiM arasıııdakı farkı bulınak zordur Mesela Almanya'da yapılan araştırmalara gore depresyonlann uçte ıkısı dogru teşhıs edılmedıgı gıbı hatalı tedavılerın bazıları da olumle sonuçlanmaktadır. Uzmanldr ıntıharların yaklaşık olarak %90'ının depresyon sırasında gerçekleştığını sanıyorlar larından Markus Pavvelski, antıdepresanların ağır depresyonda neredeyse tum yontemlerden daha etkılı olduğunu ve bunun çok sayıda araştırmayla kanıtlandığını, fakat antıdepresanların sadece kullanıldıkları muddetçe ışe yaradığını soyluyor. Hasta ılacı bıraktığı zaman sankı hıç almamış gıbı hıssetmekte. Pavvelskı'ye gore etkının tedavıden sonra da surmesı nedenıyle psikoterapi daha yararlı Davranış terapısınde üç yönteme dikkat çekiyor Pawelskı Bunlardan en eskısı hastanın yenıden aktıfleşürılmesıne dayanıyor Sonuçta aktıf olmayan kışıler pozıtıf duygular gelıştıremezler Hastaya aktıfleştırme terapısıyle bırlıkte bılışsel terapı de uygulanmakta BilişseL terapı genelde depresyonlu hastaların ın ıçıne d uştuklerı durumun (or negın ben kotuyum, kımi>e benı sevmıyor, hıçbır şeyın anIa m ı yok gıbı duşuncelere kapılmak) gerçeklerle ne derece ortuşt uğ unu n araştırılm asına dayanır Uçu nc u yontem ıse hastanın toplumsal yaşa ma uyum yetısının kontrolu ve duzeltılmesıyle ılgılıdır Ağır vakalar ıçın doktorlar kısa bir suredır kafatasının manyetık uyarımı (Transcranıal Magnet Stımulatıon/TMS) uzerıne çalışıyorlar Bu yontemde hastanın kafatasına çok yakın bir bolgede buyuk bir hızla bir manyetık alan oluşturularak sınır hucrelerı uyarılmakta YENİ İLGİNÇ YÖNTEMLER Dıger bir yenı gelışme de vagus siniri uyanm tekniğidir. Bu yontemde hastanın goğsune bir uyarıcı yerleştırıldıkten sonra boyundakı vagus sınırı (vagus sınırı beynı ozellıkle de goğus ve karın organlarıyla bırbırıne bağlar) ıle bağlanır ve bu şekılde bırkaç dakıkada bir hafıf bir şekılde uyarılır Ancak depresyondan kurtulmanın en ılgınç ve en hızlı yontemı uykuyu azaltmaktır dıyor Alman uyku uzmanı Michael VViegmand Uykusuz geçırılen tek bir gece bıle bambaşka bir ınsan yaratıyor ama ne var kı ertesı gun yapılan kuçuk bir şekerleme bu etkıyı dagıtıyor Tum terapılerın ortak noktası, bunların nederı yardrlı oldukldrmm dçıklanabılmesıne dayanır Fakat bir ınsanın neden depresyona gırdığı hala kesın olarak çozulmuş degılse de doktorlar buııa rağmen depresyonun "anlaşılmaz bir hastalık" olarak tanımlanmasından hoşnut değıller Artık depresyon konusunda çok şey bılıyoruz ama terapılerın pratıkte uygulanması kolay olmuyor dıyor uzmanlar Aslında tıp depresyonun ılaçla tedavı edılebılıyor olmasını, onemlı olçude şanslı rastlantılara borçludur Mesela ılk antıdepresanlardan bırı olan tproruazid ellılı yıllarda ılk başta luberkuloz lıastalarında kullanılmış ve doktorlar ılaçları duzenlı olarak alan bazı hastaların rahatladığını fark etmışlerdı Dığer eskı bir depresyon ılacı tnüpramin ıse şızofrenı araştırmaldrı sırasında hastaların aşırı enerjık reaksıyon gostermelerıyle keşfedılmıştı Gerek Ipronıazıd gerekse Imıpramın, beyınde merkezı sınır sıstemındekı hucreler arasındakı sınyallerı taşıyan kımyasallarm (norotransmıtter) yoğunluğunu değıştırıyor. Bu degışım araştırmacıları depresyon sırasında beyındekı metabolızmanın bozuk olduğu hıpotezıne goturdu NİYE ARTIYOR? "Bunların ardsına depresyon, aşırı alkol tuketımı, ıntıhar, kalp/dolaşım hastalıklan, rısklı davramşlar ve şiddete egımlılık de dahıldı" dıyor Rutz Bunlar toplumdaki stresin bir sismografı gıbıydı ama aynı olumsuzluklar şımdı Avrupa'nın dığer bolgelerınde de tırmanışta Ve araştırnidlar depresyonun ozellıkle de endubtrı ulkelerınde arttığını gosterıyor Bazı bılım adamları ıse beslenmenın de onemlı bir faktor olabıleceğını duşunuyorlar Fabrıkada uretılen modern HANGİ TEDAVİLER? Depresyon, genelde antıdepresan ve hasta nın negatıf duşuncelerden uzaklaşmasına yardımcı olan davranış terapılerıyle tedavı edılnıekte Spor ve ışığa dayanan terapıler de başarılı Alınanya'dakı ChrıstophDornıer Klınığı doktor901/8 26 Hazıran 2004 İLAÇLARIN ETKİSİ Ilk depresyon ılaçları aynı zamdnda bırçok uyarı maddesı uzerınde etkılıydı ancak daha sonraları ozellıkle de Serotonin, Noradrenalin ve Dopamin uze rınde etkıyen ılaçlar gelıştırıldı Depres yon ıldçldrının çoğu hedeftekı uyarı maddesının yoğunluğunu arttırır. Ancak yaygın olan bir kanıya gore de "mutluluk" veren sadece Seratonın (veya Dopamin ve Noradrenalin) degıl Bu kanı ozellık