Katalog

Bilim Tarihi Üçüncü olarak 1760 senesinde Anna Morandi Manzolini (17161774) Bolonya Ünivcrsitesinde anatomı dersleri vermeye başlamıştır. Bu derslerin yanı sıra Manzolini'nin diğer bir görevi de balmumundan anatomik modeller yapmaktı. Bu konudaki hüneri o dönemde tüm Avrupa'da duyulmuştu. Avusturya İmparatoru II. Joseph bazı modellerini satın almiş ; Rus tmparatoriçesi Katerina'nın davetlisi olarak Rusya'da ve daha sonra Londra'da konuşmalar yapmıştır. Newton'un Principia'sını çevirmeye başlamiştır. Bir bölümü 1756'da, tamamı 1759'da yayınlanan bu açıklamalı çeviri Principia'nın Fransızca yapılmış ilk tercümesidir. Markiz 1734 senesinde ünlü matematikçi Maupertius'u dinlemek için konuşmanın yapıldığı, biliminsanlarının ve felsefecilerin uğrak yeri olan Cafe Gradot'ya gittiğinde içeri ğirmesi kadın olduğu için engellenmiştir. Ertesi hafta kafeye erkek kıyafetleri giyerek gitmiş ve içeri girebilmiştir. Ayni zamanda arkadaşi da olan Maupertius'un masasına geldiğinde masadakiler tarafından alkışlanmış ve kendisine bir tas kahve ikram edilmiştir. Kafenin sahipleri ise muhtemelen müşterilerini kaçırmak istemediklerinden olayın farkında değilmiş eserini okuduktan sonra Germain yine ciddiye alınmamaktan çekindiği için M. LeBlanc imzası atarak ona bir yazı yollamıştı. İkisinin yazışmaları 1804'ten 1809'a kadar devam etti. Gauss, Germain'in bir kadın olduğunu ise ancak 1806 da yaşadığı kasaba Braunschweig Fransızların işgaline uğradiği sırada öğrenmiştir. Germain matematikçinin başına birşey gelmesinden korktuğu için tanıdığı bir komutandan Gauss'u korumasını istemiştir. Bu yardım sayesinde Gauss sayılar teorısıni tartıştığı mektup arkadaşının bir kadın olduğunu öğrenmiştir. kaya'dir (18501891). Sofya'nın bilimle tanışması amcası ve dayısı sayesinde oldu. Özel olarak matematikle tanışması ise odasındakı duvarkağıtları sayesinde. Ailesi yeni evlerine taşındıklarında evi yeni duvar kâğıtlarıyla kaplamış fakat çocukların odası için yeterince kâğıt kalmaması üzerine bu oda, Kovalevskaya'nin babasına ait Ostrogradsky'nin diferansiyel ve integral hesaplar üzerine notlarıyla kaplanmıştı. Günlerini bu yazıları deşifre etmeye çalışmakla geçiren Sofya, 15 yaşında matematik dersleri almaya başladığında neden bahsedildiğini anlamakta güçlük çekmemiştı. 1874 yılında diferansiyel denklemler üzerine yaptığı çalışmasıyla Göttingen Üniversitesinden doktor in absentia ünvanini aldı ve 1885'te Stockholm Üniversitesi matematik kürsüsüne getirildi ve böylece Avrupa'da 1760'dan bu yana üniversitede ders veren ilk kadın oldu. Kovalevskaya'dan sonra yüksek okul eğitimi alan ve üniversitede ders vermeye başlayan birçok kadın ortaya çıktı ve kendilerini takip edecek daha birçoklarini yetiştirdiler. KADINLARA KAPALJ ttalya'da durum bu iken ilerlemeci Avrupa'nin diğer kentlerinde üniversiteler ve bilim akademileri kadınlara kapahydı. * 1662'de kurulan Londra Kraliyet Kurumunun (Royal Society of London) ilk kadın üyeleri, Marjory Stephenson ve Kathleen Londsale 1945 senesinde; * 1666'da kurulan ve Marie Curie'nin bile üyeliğe kabul edilmediği Fransiz Bilim Akademisi'nin (Academie des Sciences) ilk kadın üyesi Yvonne ChoquetBruhat 1979da, * 17()0'de kurulan Berlin Bilim Akademisi'nin (Akademie der VVissenschaftcn) yazışmalı da olsa ilk kadın üyesi Lise Meitner 1949'da seçilmiştir. * Bunun yanı sıra Berlin Akademisi bazı kadınlara onursal üyelikler sunmuştur. Örneğin 1767'de dönemin Avrupa'sinin en güçlü kişiliklerinden olan Rus İmparatoriçesi Katerina ve 1900 senesinde 1500000 marklık bir bağış yapan, dönemin zenginlerinden Maria Wentzel. 19. VE 20. YÛZYILLAR Pozitivizm ve evrimciliğin etkili olarak devreye girdiği 19. yüzyılda uluslararasi alanda başlayan bilimcilik ve buna paralel olarak hız kazanan kadın hareketleri kadınların bilimde daha aktif hale gelmelerine olanak sağladı. Kadının eğitiminin tartışvlmaya başlandığı bu dönemde, yüzyılın ikinci yarısından itibaren bazı Avrupa üniversiteleri kapılarını kadın öğrencilere açtı. İKİ TÜRK KADIN BİLİMCİ 20. yüzyılın başlarında Türkiye'de de etkisini gösteren bilimciliğin, ve Cumhuriyet'in ilanından yarattığı ortamda Türk kadınının da bilimsel alanda katılımlarına rastlamaya başlıyoruz. Bu anlamda Ogilvie'nin biyografı sözlüğünde iki Türk ismine rastlıyoruz. Kitapta, yüzyıl başlarında yaşamış olan Safiye Ali ilk kadın doktorumuz olarak tanıtıldı. Ali, İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi'nin kadınlara açılması ve iyi eğitimli kadın doktorların yetişmesi için çalışmalar yaptı. Adı geçen ikinci kişi ise biyolog ve fizik antropolog Seniha Tunakan dır (1908). 1941 yılında Berlin Frederick V iVl helm Üniversitesi'nden doktorasını alan Tunakan daha sonra da « Türklerde parmak izlerinin genetik ve antropolojik bakımdan incelenmesi » konusunda bir tez hazırladı. Parmakizleri ve ikizler üzerine yaptığı çalışmalarıyla Tunakan, Türk halkinin genetik yapısı üzerine yapılan çalışmalara öncülük etti. 20. yüzyılda her ne kadar kadınlar gitgide daha çok söz sahibi olmaya başlamiş olsalarda bu, bu konuda büyük bir teşvik olduğu anlamına gelmiyor. Max Planck'in da asistanlığını yapmış olan fizik bilgini Lise Meitner (18781968) 1922'de Berlin Üniversitesinde « Kozmik Süreçlerde Radyoaküvitenin Önemi • adli ilk konuşmasını yaptığında gazeteler bunu « Kozmetik Süreçler »olarak duyurmuşlardı. (*)seleninmeyli<3Vahoo.com Kaynakça : History of VVomen ın Uıe Scıences, ed. Isis, The University of Chicafio l'ress, 1999 Ogilvie, Marilyıı B., VVomen in Science, M1T l'ress 1988 Ogılvıe, Marilyıı B., The Biographical Dictionary of VVomen in Science, Routlrdj'c, 2000 Schiebinjier, Londa. Ha.s Keminism C'hantSed Science ?, London 1999 KADINLAR KABUL EDİLMİYOR Bu akademilerin yönetmeliklerinde kadın üye seçilip seçilmemesi iizerine bir madde olmamasına karşın başvuruda bulunan kadınlar diğer üyelerce kabul edilmemişlerdir. Örneğin Maria VVinkelmann Kirch (16701720) Berlin Akademisinin astronomu olan kocası öldükten sonra bu göreve getirilmek için talepte bulunmuştur. VVinkelmann genç yaşında özel hocalardan astronomi eğitimi almış ve evlendikten sonra da kocasının asistanlığını yapmaya başlamıştır. Asistan olarak çalışmalarını Akademi'de sürdürmüştür. Fakat iş resmi olarak görev almaya gelince Akademi başkanı olan Leibniz'in arka çıkması bile etkili olmamış ve VVinkelmann'a « ip eğirmeye » dönmesi salık verilerek görev başkasına verilmiştir. Fransa'da da durum farklı değildi. Bilim Akademisinin yanı sıra kafelerde yapılan bilimsel tartışmalara bile kadınlarin katılımı yasaktı. Dönemin en renkli kişiliklerinden, matematik ve fızik üzerine çalışmalar yapan Châtelet Markizi (17061749) bu yasağa tepki verenlerdendi. Voltaire'le olan arkadaşlığı sırasında önce Nevvtonculuğu kabul etmiş, bir siire sonra da Leibnizci Sanıuel König'den Leibniz'in felsefesini öğrenmiştir. 1740'da Descartes, Nevvton ve Leibniz'in fikirlerini uzlaştırmaya çalıştığı Institutions de plıysique (Fizik Kurumları) adlı bir eser hazırlamış ve 1744 senesinde Bu dönemdeki değişimleri en iyi yansıtan ülkelerden biri Rusya'dır. Rusya'da nihilist felsefeden etkilenen kadınlar doğa bilimleri ve tıbba yönelmişlerdir. Rus kadınları matematik, fızyoloji, zooloji, kimya ve diğer bilimsel alanlarda üniversite dereceleri alan ilk kadınlar arasındadırlar. İstatistiklere göre 18651872 seneleri arasında Zürih Üniversitesinde 203 kadın öğrenci bulunSophie Germain'in Paris'teki Acole Sophie Germain maktaydı. Bunlardan 23'ü Lise'slnin avlusunda bulunan heykeli İngiliz, 10'u İsviçreli, 10'u Alman, 6'si Avusturyalı, 6'si Amerikalı ve 148'i Rus'tur. gibi davrarımışlar ve Markiz bundan sonra ki haftalarda da kafeye gitmeyi sürdür1861 senesinde SaintPetersburg'daki TıbbiCerrahi Akademi yarıresmüştür. Tabi erkek kıyafetleriyle. mi olarak kadın öğrencileri kabul etmeye başladı. Diploma alamasalar da kadınlaKİMLİĞİNİ SAKLAYAN KADIN rın smava girme ve laboratuvarlarda çaKimliğini saklayan kadınlar arasınlışma hakları vardı. Fakat resmi makamda Sophie Germain'i (17761831) de sayalar eğitim isteğinin devrim isteğiyle birleşbiliriz. Germain'in ailesi kızlarının matetiğini anlayınca 1864'te üniversiteler kamatikle uğraşmasını onaylamamışlardı. dınlara kapatıldı. Bu yüzden Sophie kendi eğitimini kendi başına yapmak zorunda kalmıştı. Önce babasının kitaplarını ve daha sonra gizliDUVAR KAĞIDININ SIRRI ce ele geçirdiği Politeknik Okulunun Tek istisna ise Varvara Kaşevarovaders notlarını çalışarak sene sonunda diRudneva (18421899) oldu. Doktorluğu, ğer öğrencilerin yaptığı gibi bir ödev hamüslüman olan ve bir erkek tarafından zırlamış ve bunu okulun öğretmenlerintedavisi uygun görülmeyen Başkır halkıden ünlü matematikçi Joseph L. Lagrannın kadınlarını tedavi edebilmek için seçge'a M. LeBlanc adını kullanarak yollati ve bu nedenle üniversitede kalıp diplomişti. Lagrange bu çalişmayi halk arasınmasını alabilmek için özel izin aldı. Rudda övmüş ve yazarının gerçek kimliğini neva'nın dışında diğer birçokları eğitimleöğrendikten sonra Germain'in danışmanrini tamamlayabilmek için yurtdışına gitlığını yapmıştı. mek zorunda kalmışlardı. Rus bilimkadınlarının en tanınmış1804'te Gauss'un Disquisitiones larından biri matematikçi Sofya KovalevsArithmeticae (Aritmetik Tartışmaları) adlı 901/17 26 Haziran 2004