Katalog

Genetik Araştırmaları Bizi insan yapan nedir? Şempanze genomu dizilimi birkaç hafta sonra yayımlandığı zaman herkes insanınkine benzeyip benzemediğini araştıracak. Bu amaçla bu ikisi arasında bir karşılaştırma yapacak. Ancak bilim adamları "bizi insan yapan genleri" aramakla bir yere varamayacağımızı öne sürüyor. Öncelikle, insan ve şempanze arasındaki temel farklılık genlerde aranmamalı. Söz konusu farkı, genomun, hangi proteinin üretilmesi gerektiğini kontrol eden kısmında aramak da faydasız. Tam tersi, bu fark proteinin nerede, nasıi ve ne kadar üretildiğini kontrol eden kısımda saklı. Özetle bizi diğer canlılardan ayıran özelliklerimiz, genlerimizde değil gen ifademizde kayıtlı. enom bombası ilk kez 2001 yılının şubat ayında patladı. Bu tarıhten önce genetikçiler, boyutlarıınıza ve zekâ duzeyimıze bakarak insanlarda 100.000 dolayında gen bulunduğunu tahmin ediyorlardı. Ancak insan genom projesinin sonuçlarına göre bu sayı yalnızca 30.000 dolaylarında. Bu sayı bakterilerdeki gen sayısının 5 katı. ancak farelerdekine eşit. İnsanların kabullenmekte zorlandıkları bir diğer bulgu da, insan genlerinin büyük ölçüde şempanze genlerine benzemesi. Hayvanlar alemının pek çok üyesi ile bu kadar benzeşiyorsak, bizi benzersiz kılan nedir? G doğrudan karşılaştırmaların sonucunda insandaki kodlama dizilimlerinin şempanzelerinkinden yüzde 1.2 oranında farklı olduğu anlaşıldı. Kaldı ki fare genleri de yüzde 85 oranında insan genleriyle benzeşiyor. Bunun yanıtını proteinlerin kont"King ve VVİlson'dan sonra geçerrol edildiği genom bölgesinde aramak li olan görüş, proteinlerde herhangi bir yanlış. Tam tersi, insanı insan yapan farkın görülmeyeceğı doğrultusundayözellikler gen ıfadelerini kontrol eden dı" diye konuşan New York'taki Cornell genom bölgesinde saklı. Spesifık olarak Üniversitesi'nden genetikçi Andrevv "cisdüzenleyici dizilimler" bir genin ne Clark, "Dolayısıyla türler arasındaki farzaman, ne kadar ve nerede ifade edilekın, genlerin kendisinden değil, gen ifaceğini düzenler. delerindeki farklardan kaynaklandığı Aralarında insanların da bulunduProteinler aynı görüşü ağırlık kazandı" diyor. ğu pek çok tur, bu dizilimlerde çok bü1975 ylında bu öngörünün esame"Düzenleyici kuram" olarak biliyük çeşitlilik gösterir. Dahası, türler si okunmuyordu. Berkeley'deki Kalifornen bu görüş, temel olarak şu öngörüarasındaki farklılıkların, bu çeşitlilikten niya Üniversitesi'nden MaryClaire King ye dayanıyor: Genin cisdüzenleyici dizikaynaklandığı anlaşılıyor. Sözgelimi ve Allan Wilson'ın öncü niteliğindeki limi, transkripsiyon faktörleri (genleri son yıllarda yapılan bir araştırma, insançalışması, insan ve şempanzenin birbiridevreye sokan veya çıkartan proteinler) ların bazı beyin genlerini, şempanzelerııin tıpkısının aynısı proteinlere sahip ile ne tür bir etkileşim içine girdiğine den farklı bir şekilde ifade ettiklerini olduğunu ortaya çıkarttı. Daha sonra göre değişir. Bu dizilimler genin ne zagösteriyor. Belki de insanların en yakın man, ne kadar ve nerede ifade Akıntıya karşı çojjaltıcı Merkezi çoğaltıcı Yalıtıcı edildiğine göre de farklılık gösterir. Cisdüzenleyici dizilimlerini, barlardaki bilardo masalarındaki GEN DÜZENLEYİCİLER: Genler ifade duzeyını kontrol eden genetik 'termostadlar' ile çevrıbozuk para deliğine, transkripsiSustumcu Jıdır Bunlar genler ile alnı DNA ıplıkcığı üzerınde olduğu içın bunlara 'cısdüzenleyıcısı yon faktörlerini bozuk paralara dizilimler' adı verılır (cis Latıncede 'aynı taratta' demektır) benzetebiliriz. Doğru kombinasyonda bozuk parayı deliğe atarsanız, toplar gelir. Ancak delikleri Akınt yönünde çoöaltıcı Gn e Yakınsal destekleyici Oz destekleyici 886/4 13 Mart 2004 kuzenlerinden daha akıllı olmalarının nedenı budur. Danvin'm doğal seleksiyon kuramını öne sürtnesinden yüzyıl sonra türler arasındaki farkların yalnızca genler aracılığı ile anlaşılabileceği ortaya çıkıyor. Dizilimlerin kodlama görevini üstlenen biyokimyacılar, organizmanın anatomi veya fizyolojisini değiştırebıleceklerıni keşfettiler. Bu keşif, genlerdeki şans mutasyonlarının fıziksel çeşitlilik yaratabileceğine de işaret ediyor. Bu yolun sonu da doğal seleksiyona çıkıyor. Bu gelişmelerden çıkan sonucu şöyle özetleyebılıriz: İki farklı turun genomunu ıncelersek insan ve şempanze genomu gibi, ikisi arasındaki farklılıkların kod çeşitliliğinden kaynaklandığı anlaşılır. değiştirirseniz toplar bloke olur. Benzer şekilde cisdüzenleyici dizilimlerdeki mutasyonlar transkripsiyon faktörlerini bloke eder. Sonuç olarak daha önce ifade şansı bulamamış doku geninin önündeki engeller kalkarsa ifade şansını elde eder. Bu kuram ilk kez gelişim biyologları tarafından kabul gördü. Bunlar, embriyo gelişiminin, genin ne zaman ve nerede ifade edildiğine bağlı olarak çok büyük değişiklik gösterdiğini keşfetti. Ayrıca birbirinin eşi gelişim genlerine sahip çok farklı türlerdeki çeşitliliğin altında gen ifadesinın yattığını ortaya çıkarttı. Kaçınılmaz olarak ortaya şu sonuç çıktı: Türler arasındaki farkların kökeninde tümüyle gen ifadesi yatar. Farklı turlerin karşılaştinlması Türlerin doğrudan karşılaştinlması zordur, ancak düzenleyici farklılıkları araştırmak için bazı yollar mevcuttur. Eğer cisdüzenleyici çeşitliliğin evrimin hammaddesi olduğu kuramı doğru ise, farklı türlerin ortaya çıkması ve ayrı türün içinde farklılıkların görülmesi anlaşılabilir. Bu şu anlama gelir: Farklı insanların genomlarını birbiriyle karşılaştırırsanız, bulacağınız çok sayıda cisdüzenleyici çeşitliliktir.