Katalog

Ikiim Araştırmaları ınce ayrıntıları bile tasarlanabiliyor bugün. Güçlü rüzgârların esmesi halinde dalgaların uzerinde yükselen su sısını gosteren okyanus modelleri bile var. Ve eğer bir yanardağını püskürtmek ısterseniz, kül yağmurunu tasarlayacak volkan modelleri de mevcut. Güncel Tıp It Mustala Çetiner Karanlıkların az ~™ tanınan hormonu: w Melatonin Yağmur ormanları yokolursa? Jacob'un ekıbı şu sıralar bitki örtusunun yapıtaşını genel yapıya yerleştirmeye çalışıyor. Iklimciler önlenemez iklim değişimlert tçın hazırlığa yönelik bilgiler toplamaya çalışıyor. İlk sonuçların bu vılın ortalanna dogru alınarabire tuhaf süreçler yaşanmıştı: Dev alanlar sadece ğını sanıyor uzman. Bu proje çerçevesınde yanıtlanbirkaç yüzyıl ıçınde çoraklaşmış, eskıden otsu bitkıması hedeflenen sorulardan bırı şu: İn.san yağmur lerle kaplı savananın yerını yeni bir çöl almıştı. Bilormanlannı tuketip, havayı kırletıı ve geııiş sulama gisayar buyuk bır olaMİıkla Sahra çölünü tasarlamış. alanlanyla ııem oranını altüst ederse ne olur? Fakat ilk önce bitki dünvasının iklimle ne şeSahra yeşillenebilir kilde etkidiğini bulmamız gerekıvor dıyor C'ramer. Kuzev Atrıka'daki bitki örtüsü sanki ıkı koşul Çünkü bu konuda önemlı veriler eksık. Mesela tek arasında gıdip geliyor gıbı: Savarı ve çol. Bilim bir bıtkının ne kadar karbon emebıleceği bile henüz adamlarının tahmınlerine göre sıcaklığın artnıası habılınmıyor. linde Sahra çölünün bir kısmı yeniden veşerebileBu tür sorularla uğraşanlardan hırı biyolog cek. Buna göre tasarlanmaya çalışılan ilk bılgisayar Gerd Esser. Esser, uzun bır süredır bıtkilerin ve yapmodelleri de bu tahmine yakın bir sonuç verdiler. rakların ıç dünyasını tasarlayan modeller uzerinde Bu tür tasarımlarla diğer bolgelerdeki iklim çalışıyor. Bitki gözenekleri bır yılda atmosferdeki değışımlerının etkısi de saptanacak. Ne var ki gelekarbondıoksitın uçte birini .soğururlar. ceğin bitki örtüsüyle ilgili merak biraz geç uyandı. Insanlık bu açıdan bakıldıgında hala şanslı sa"Bu konuyla ilgili araştırmalar henüz kısa bir süre yılır. Hava sıcaklıklarının artmasından bu yana bıtkıönce başladı " diyor biyosfer araştırmacısı C'ramer. ler daha fazla büyüdükleri için çuruyen floradan açıAraştırmacılar hep kiiresel iklime yönelik uzun vaga çıkandan daha fazla karhondıoksıt ışlıyorlar. delı modeller üretmekle yetındıler ve ozellikle de inAma ne var ki bu depolama kapasıtesi belli bir zasanlara bağlı kuresel ısınnıa uzerinde duruldu. man sonra dolabılır ve etki hızla değişebilir. Önlem Birçok uzman, sel, kuraklık ve şiddetli yağışalmak isliyorsak bitkileri yakından tanımamız gerelar gibi felaketlerin artacağını tahmin etmesıne karkiyor. şın, hiç kimse hangi bölgenın ne kadar yağış alacaEğer günün birınde tıım yapıtaşlarını bırleştirğını kesin olarak bilemiyor. mek mümkun olursa, her turlu ıklım modelınm ta Insan organizmasında "pineal" bezin varlığını ilk lark eden Descartes, nedendir bilinmez, bu bezi "akıl ruhunun mekâm" olarak adlandırmıştır. Bu bezin işlevı yirmincı yüzyılın ikinci yarısında Aaron Lerner'in çalışmalan ile ortaya konulabilmıştır. Lemer ve arkadaşları, söz konusu bezin "melatonin" ismini verdıkleri bır hormon salgıladığını rapor ettiklerırıde yıl 1958 idi. Pineal bez dışında bır çok organ ve doku taralından yapılan bu hormon, bazı sinirsel ve hormonal lonksiyonlann düzenlenmesinde son derece büyük bir öneme sahiptir. Melatonin'in en dikkat çekici özelliklerinden biri, salgılanmasının karanlıkta jrtıyor olmasıdır. önemli ışlevleri olan bu hormonun, gecelerı aydınlık ortamlarda bulunanlarda, başka bir deyışle gece aydınlıkla uyuyanlarya da hiç uyumayanlarda salgılanması azalmakla, (onksiyonunda ciddi bozulmalar ortaya çıkmaktadır Uykuuyanıklık ritmine uygun ve karanlıkta salgısı artan bu hormona "karanlığın kimyasal işareti'ya da "endokrinolojinin Drakula'sı" benzetmeleri de yapılmaktadır. Melatonin hormonunun, uyku bozukluğu olanların tedavisinde, yaşlanmayı geciktirici olarak, hatta bazı sinir sistemi hastalıkları ve kanserierin tedavisinde yeri olabileceği belirtilmektedir. Uzun süreli uçak yolculuklarında "jetlag" etkısinı ortadan kaldırmak içın melatonin uygulanmasının yararlı olduğunu ıleri sürenler de vardıı. Bu nedenle melatonin tabletleri, ABD'deki bır çok hava alamnda satılmaktadır Uzun süreli melatonin tedavisinin bağışıklık sıstem fonksiyonlarını ariırdığına, organizmanın kış koşullarına adaptasyon sürecinde de rol oynayabileceğine inanılmaktadır. Marmara Üniversitesi öğretim üyeleri, Doç. Dr. Göksel Şener ve Prol. Dr. Berrak Yeğen'ın yaptığı çalışmalar, sıçanlarda yanık ve bazı kanser ılaçlarının yarattığı doku hasarının melatonin ile önlenebileceğini ortaya koymaktadır. Gece ışığa maruz kalmanın yarattığı melatonin salgılanmasındaki baskılanmanın ç?sitli organik veya davranışsal sağlık sorunlarına yol açabileceği belirtilmektedir. Örneğin, erken ebeveyn kaybının melatonin düzeyini düşürdüğü ve depresyona neden olabileceği gösterilmıştır. "irritabıl Bağırsak Hastalığı" denilen ve toplumda son derece sık rastlanan bir klinik durumun ortaya çıkmasında da melatonin salınımında oluşan bozuklukların rolü olabileceğine inanılmaktadır. Melatonin'in organizmadaki etkileri Bölgesel değişimler Bu veriler için iklim olaylarını aynı anda mercek altına alabilecek yeni modeller gereklı. Yani 100 yıl sonrasının kuresel ıklınııru oncelemek yenne, ayrı ayrı bölğelerin 100.000 yıllık tahminini yapılabilecek. Her bölgedeki iklimin farklı bir şekilde gelişmesi yüzünden belli başlı bölgelerdeki hitki ortüsünün geleceğini tahmin eden tasarımlara daha fazla ihtiyaç duyulmakta. Avrupa için bu tür bölgesel modeller şu sıralar gelişim aşamasında diye açıkladı Hamburg MaxPlanck Meteoroloji Enstitüsü iklim araştırmacısı Daniela Jacob. Hamburg'daki iklim önceleme merkezindeki super bilgisayar (dünyanın en hızlı bilgisayarlarından biri) yeni modellerle kapasitesini aşmış durumda. Ve ihtiyaç günden güne büyüyor. İklim tarihinin en sarlanmasına ızın veren ikinci bir gezegen yaratılmış olacak. Hedef: hava trafiğinden büyükbaş hayvan üretiminc dek iklim değişimıyle ılgılı tum sureçlerı tasarlayabılen "ayrıntılı bır dunya M.steını modeli". Nilgün Özbaşaran Dede Melatonin ve kanser ilişkisi Karanlığı "yaşayamayan" ve dolayısı ile melatonin salınımının yeterli olmadığı kişilerde kanser riskini artırabileceği ile ilgili veriler son derece önemlidir. Telefon ve radyo operatörleri, uçuş görevlileri gibi süreklı gece vardiyasında çalışan kadınlarda meme kanseri riskinin arttığı, buna karşılık kb'r kadınlarda rıskın azaldığı belirtilmektedir. Benzer biçimde rahim içi (endometriyum) ve prostat kanseri riski gece çalışanlarda daha yüksek bulunmuştur Hayvan çalışmaları bu bulguları doğrular niteliktedir. Meyve sineğinin 24 saat ışığa maruz kalması yaşam süresini kısaltmaktadır. Kemirgenlerde, gece ışığı normal adet düzenini bozmakta, yumurtalık, meme ve rahim kanseri oluşma riskını artırmakta, tümör gelişen hayvanlarda körlük yaratmak ise tümör gelişimini sınırlandırabilmektedir. Bu bulguların insanda da paralellik gösterebileceğinin bazı kanıtları olduğu ileri sürülebilir. Yapılan çalışmalar, Kuzey Alaska, Kuzey Kanada ve Grönland'da hormon bağımlı tümörler olan meme, yumurtalık, rahim ve prostat kanseri riskinin daha az olduğunu göstermektedir. Melatonin hormonunun yukarıda sözü edilen kanser oluşum riskleri ile olan doğrudan ilişkisi kesin olmamakla beraber kanserden korunmada önemli sayılması gereken rolleri olduğu bilinmektedir. Hormonun, doğrudan tümör hücreyi ortadan kaldırıcı (sitostatik), bağışıklık sistemini kuvvetlendirici, kanser oluşumundaki rolleri bilinen serbest radikalleri uzaktaştırıcı (antioksidan) etki gösterdiği bildirilmektedir. Uygar yaşamdaki "ışık kirliliği" ile "gece uyanıklığının" bazı organik ve davranışsal bozukluklar ile kanser oluşumunda rol oynayabileceği belirtilmektedir. Bu saptama, aynı zamanda, gecegündüz ritmine uygun düzenli uyumanın önemini de vurgulamaktadır. cetiner.m@superonlln8.com Spiegel 7/2004 2002 yılında Almanya'da Elbe ırmağımn taşması sonucunda Dresdan kentinde meydana gelen su baskını. Bölgesel İklim tahmini çok önemlı. 886/1713 Mart 2004