Katalog

Astrofizik 10 yıl sonraki randevuya gidiyor Avrupa Uzay Dairesi'nin (ESA) uzaya fırlattığı "Rosetta" sondası, ÇuryumovGerasimenko kuyrukluyıldızına doğru yolculuğuna başladı. Adını, eski Mısır tarihini aydınlatan ünlü "Rosetta Taşı"ndan alan uzay aracı, kuyrukluyıldıza "ayak basarak" Güneş Sistemi'nin ve belki de yaşamın kökenine ışık tutacak. ergimizde bırkaç hafta önce 2004 yılının en önemli bilim olayları (bk. CBT, 881) arasında ılan ettiğimiz "Rosetta", "67/P ÇuryumovGerasimenko" kuyrukluyıldızı ile olan 10 yıl sonraki randevusuna doğru yola koyuldu. Avrupa Uzay Dairesi'nin (ESA) "Rosetta: Kuyrukluyıldız Takıpçısi" görevi, 2 Mart'ta sondanın Fransız Guyana'sındakı Guyana Uzay Merkezi'nden fırlatılması ile resmerı başlamış oldu. Hatta ESA'nın Almanya, Darmstadt'taki Operasyon Merkezı, "Rosetta" ile bağlantı kurmayı başardı. Rosetta, bir kuyrukluyıldızın çekirdeğinin yorüngesine girmesi ve onun Cizerine bir yüzey aracı indirnıesı ıçin tasarlanmış ilk uzay sondası. İşte, kozmik bilardoyu andıran, eliptik yörüngeler arasında geçecek 10 yıllık yolculuk planı (yolculuğun animasyon adresi (http://www.esa.int/SPECIALS/Rosetta/SEMRZFlP GQD0.html) D 10 yıl boyunca kozmik bilardo Dunyanın yerçekimi, aracı Mart 2005'de belli bir yörüngeye ıterek Mars'a doğru yönlendirecek. Şubat 2007 yılında Mars'a ulaşacak olan "Rosetta", gezegene 200 kilometre kadar yaklaşıp gözlemler yapacak. Mars'ın çevresinde dolandıktan sonra, aynı yılın kasım ayında yine Yer'e yaklaşacak. Gezegenlerle olan her iki karşılaşma da sondanın yörünge enerjisini artırarak onu asteroıt kuşağına "fırlatacak". Kasım 2009'da yeniden dunyanın yakınından geçtikten sonra, bu hareket onu ÇuryumovGçrasimenko kuyrukluyıldızının yörüngesine yerleştirecek. 2011 yılının ortalannda Guneş'ten 800 milyon kilometre uzak bir konııma geldiğinde Rosetta ana motorunu ateşleyerek kuyrukluyıldızla karşılaşmasını sağlayacak yörüngeye girecek Daha sonra 2014 yılının Ocak ayında tabii eğer işler yokında giderse Rosetta yeniden etkin hale getirilip kuyrukluyıldızın çekırdeğıne doğru yaklaşması sağlanacak. Bu dönemde kuyrukluyıldız hala Güneş'ten uzak kalacağı için çekirdeği "normal" durumda olacak. ya çıkardı; şinıdı Guneş'in çevresindeki eliptik bir yörüngesini 6.6 yılda tamamlıyor. Hubble Uzay Teleskopu, Rosetta görevi için kuyrukluyıldızın çekirdeğini inceleyerek, onun 4 km. çapında biçimsiz bir yapıya sahip olduğunu gösterdi. "67P/ChuryumovGerasimenko" göreceli olarak "taze" bir yapı olduğu ıçin, Güneş Sistemi'nin erken donemlerini aydınlatmak için çok gözde bir aday. Rosetta, 2014 yılının Ağustos ayında çekirdeğin 25 km. üstündeki bir yörüngeye oturacak. Daha sonra yüzeyinin ayrıntılı bir haritasını çıkararak, yüzey aracı "Philae" için uygun bir iniş alanı saptayacak. "Philae" çekirdeğin çok az olan kütleçekimi sayesinde 1000 metreden tepeden serbest olarak bırakı lacak olmasına karşın yüzeye yürume hızına yakın bir hızla çarpacak. Hatta kütleçekimi öylesine az olacak ki, "Philae" çarpışmadan sonra uzaya yeniden gerı sekmemesi için yüzeye bir "çapa" atıp kendini sabitleyecek. "Philae" yüzeyde en az 1 hafta kalarak. yeryüzüne yüksek çözünurlükte görüntüler ve yüzeye ilişkin bilgiler gönderecek. Rosetta, en az 2015 yılının Aralık ayına dek gözlemlerini sürdürecek. Ayrıca kuyrukluyıldızdaki tüm organik kimyasalları saptayacak.Özellıkle de yeryüzündeki tüm proteinlerin yapıtaşları olan "solak" amino asitleri araştıracak. Güneş Sistemi'nin en yaşlı yapılarından birinde "sağelli" ve "solak" aminoasıtlerin oranına bakarak, bazı astrobiyologların "solak" aminoasitlerin uzaydan geldiği kuramı doğrulanabilir tsmi neden "Rosetta"? Avrupa Uzay Daıresi, "kuyrukluyıldız takipçisi"ne çok yakışan bir isim taktı. Mısır'da 200 yıldan önce gün ışığına çıkartılan bugün Londra'dakı British Museum'da sergilenen "Rosetta Taşı (Reşit Tableti)", 19. yüzyılın Mısır tarıhçilerine tüm hıyeroglifleri deşifre edebilmeleri için onemli ipuçları verdi. Tableti, Fransız askerleri 1799 yılında Mısır Deltası'ndakı Reşit ("Rosetta") Kasabası'nda bir duvarı yıkmaya hazırlanırken tesadüfen keşfetti. İngiliz hekim ve fizikçi Thomas Young ile Fransız düşünür Jean François Champollion'un yoğun çalışmaları sonucunda, tabletin üzerindeki hem Yunanca hem de Mısırca olan ve uç farklı yazı tipiyle yazılmış metin deşıfre edıldi. Mısır'ın üç bın yıllık gizli kalan tarihi ve kültürü böylece aydınlanmış oldu. "Rosetta" Sondası da kuyrukluyıldızın çekirdeğini inceleyerek, bilim camiasına Güneş Sistemi'nin kökeniyle ilgili bilgiler verecek. Böylece dığer yıldızların çevresinde dolanan gezegen sistemlerinın oluşumuyla ilgili mekanizmaları ve belki de yaşamın kökenini çok daha iyi anlayabileceğiz. Turgut Gürer Ve kuyrukluyıldızla buluşma! İlk kez 1969 yılında Kazakistan'daki AlmaAta Astrofizik Enstitüsü'nde keşfedılen, "67P/ÇuryumovGerasimenko", Jüpiter'e çok yaklaştığı için Güneş Sistemi'nde "kapana kısılan" kuyrukluyıldızlardan bir tanesı. Kuyrukluyıldızı ilk kez Tacikistan'daki üuşanbe Astrofizik Enstitüsü'nden Svetlana Gerasimenko'nun çektiği görüntüleri incelerken, Kiev Üniversitesi'nde görevli Klim Churyumov saptadı. Yörüngesiyle ilgili yapılan çalışmalar, onun 1840 ve 1959 yıllarında Jüpiter'e aşırı yaklaşması sonucu "kapana kısıldığım" orta Rosetta taşı 886/2413 Mart 2004 Kavnak: www.esa.int