Katalog

TartışmaEditöre Mektup Dergimizde yer alan "bilim için bilim" veya "proje odaklı ve giidülenmiş araştırmalara ve önceliklere göre bilim ve teknoloji üretimi" tartışmasını, Prof. Bahattin Baysal, bir Amerikalı temel bilimcinin yazdığı yazının çevirisiyle sürdürüyor. Jerome Karle'nin 8 yıl önce yazdığı ve tam bir uç kutup olarak, temel bilimcilerin görüşlerini yansıttığı yazıyı sunuyoruz.. ılım polıtıka.sını oluşturan yetkılıler, bılımsel araştırma ve gelıştırme desteklerınde bazı temel goruşlen degıştırmek ıstıyorlar Bılımın top lumdakı rolu uzerınde bazı yenı goruşlere dayanarak "nıodel degışımı1 sozu uze rınde duruyorlar Bir başka deyışle yetkılıler, bılımsel çalışmalara yapılan desteğm yonunu degıştırmek ıstıyorlar Araştırmaları programlara sokmak, orneğın daha kuvvetlı ekonomı ve daha guvenlı bir çevre saglanması amaçlanıyor Devlet fonlarmı denetleyen vetkılı hukumet personelının ulusal çıkarları gozetmeyen araştırma programlarını des teklemek ıstemedıklerı anlaşılıyor Tenısılcıler Meclısı'nde, "super collıder" dıye bılınen yuksek entrjı akseleratoru yapımının durdurulması, yetkılı personelın etkınlığını gosteren bir ornektır Nukleer fi/ık araştırmalarının desteklenmeyeceğı anlamını taşıyor Ulusların geleceğinde bilim ve teknolojinin rolü « mel bılımsel araştırmalar uzerınde yogun laştı Taııınmış yazarlar temel fızık araş tırmalarının yuz yıllık donenıını ırdeledıler Bu araştırmaların, çağdaş toplumu yucelten teknolojık başarıların kaynağmı oluşturdugunu vıırguladılar Lazer konusundakı bir makalede, "lazer" teknıgını kullanan ılk makalenın ]%() yılmda "Fhysıcal Rewıew Letters" dergısınce gerı çevrıldıgı belırtılıyor Cîu numuzde la/erler fızıkçılerın temel araştırmaları ıle başarılan buyuk bir endustrıdır Fıber optık uzerındekı bir başka makalede, cam, optık ve kuaııtum mekanığı U7erındekı bılımsel araştırmalara dayanan teknolojık uygulamaların haberleşme endustrısındekı devrımı nasıl gerçekleştırdıgı açıklanıvor Yuksek ıletkenlıkle ılgılı bir başka makalede, fızıkçı "Kamerlingh Onnes"ın buluşunun anlaşılması ıçın yarım yuzyıl, bu buluşun leknolojık uygulanıası ıçın ıse çeyrek yuzyıl geçtığı belırtılıyor Soıı yıllarda açıklanan yuksek sıcaklık aşırı ıletkenlerınm teknolojık ııygulamaları ıçın bu kadar uzun bir sure beklenmeyecegı sovlenı yor Sozu edılen dergıde yer alan çeşıtlı makalelerde, nukleer manyetık rezonans, yarııletkenler, nanoteknolojı tıpsıklotronları, ve sağlık konusunda buyuk onem taşıyan tum teknolojık buluşların temel fızık araştırmalarından kaynaklandığı belırtılıyor B dolaplarında kullanılacak yenı bir sogutuLU ınadde olarak hazırlanmıştı Ama bu tuple teflon denılen yenı bir madde yapıl dı Bunun gıbı AIDSkarşıtı AZT bir kanser ılacı olarak hazırlanmıştı Araştırmalann çoğu değışık oykuler sergıler Araştırıcılar bazen doğal olaylarla, bazen gerçek gozlemlerle, bazen de kuramsal duşunerek ışe başlarlar Orneğın, Rosenberg ın elektrık ala nının hucre bolunmesı uzerındekı etkıle rıııı ıncelemesı onemlı bir kanser ılacının buluıımasını sağladı. Kendall'ın adreııal hormonu uze rındekı çalışmaları ıltıhap onleyıtı bir maddenın elde edılmesıne yol açtı. Carothers ın makromolekuller uzerındekı deneylerı n a y lonun yıl ıle sıvı krıstaller ıçın 80 yıl aıasında değışır Temel bılımsel araştırmaların sur durulmedığı ulkelerde yenı teknolojılerın gelıştırılmesı de olanaksızdır. Bılım ve Serendıpıty' de temel bı lımsel araştırmalarm onemıııı vıırgulayan bir başka konu da, kımyanın tıp ıi7erındekı etkılerıdır üenevsel bıyolojı ıçın Amerıkan Derneklerı Federasyonu'nun Mayıs 1W3 Haber Bultenın'de, temel bıyomedıkal araştırmalann topluma yaptıgı katkılar ayrıntılı olarak ıiKelenmıştır Araşlınnala rm endustnyel uygulamalara yonlendırıl mesı ıle ılgılı goruşlerın sakıncalı oldugu belırtılmektedır Tıpla uğraşan bılım adamlarının buyuk bir çogunlugunun hastalıkların ıncelenmesı ve tedavısı ıle yakın ılışkıleı ıçınde buluııdukları belırtıl mıştır. Federal hukumet taralından des teklenen araştırmalarla ortaya çıkan bu luşların bıyomedıkal gelışmelere yol açtığı açıklannııştır TEKNOLOJİ Yukarıda, çağdaş bir toplunıda temel bılımsel araştırmalar ve bunların lıu YÖNETEN KURUMLAR Yetkılılerın araştırmaları program lara baglaması fonları yoneten kurumları da yonlendırır Orneğın, "Natıonal Scıen ce Foundatıon", kımya araştırmalarına yapılan desteğı, stratejık araştırmalar adı altında, ılerı teknoloji materyalı, bıyoteknolojı, çevre kımyası ve gııçlıı bılgısayarlar alanlarına kaydırmıştır Bu tur uygulamaların surecegı anlaşılıyor Bılımsel çalışmaları destekleyen yetkılı hukumet personelının kullandıgı "yenı nıodel (paradıgm)", "stratejık alan lar", "oncelıkler", "ulusal rekabet gULu" gıbı sozcukler bılım adamları arasında kuşku ıle karşılanmaktadır Sozu edılen nıodel gerçekten yenı mı? Hangı çalışma alanlarının stratejık olduğuna kım karar verıyor' Bılım adamlarını uğraştıkları temel araştırmalardan uzaklaştırmak ne ka ÇEŞİTLİ ÖRNEKLER Amerıkan Kımya üernegı Başkaııı ııın "Bılım ve Serendıpıty" dergısındc yayımlanan "Temel Bılımın Onemı" başlıklı makalesınden soz etmek gerek Thomas Edison un yaşamoykusunu okuyanlar, yararlı urunlerin belırlı amaçlar ıçın tasarlanmış araştırmalarla bulunacagına ınanırlar Bu makalede verıleıı ornekler, bılımde ılerlemenın daha değışık yollarla gerçekleştıgını gosterır Serendıp Preıısesı gıbı araştırıcılar da genellıkle bekledıklerınden farklı sonuçlara ulaşırlar Orneğın tetrafluoroetılen tupu buz dar tutarlıdır? TEMEL BİLİM ARAŞTIRMALARI Çeşıtlı bılımsel gruplar, meraklı bılım adamlarının yuruttugu araştırmalann, toplumun yararına yansıtılan gelışmelerını belırten yayınlar yaptılar Ekım 1993 tarıhlı Physıcs Today'de "Physıcal Revıew" dergısının 100 yılı kutlamaları, te bulgulanmasını sağladı Bloch ve Purcell'ın manyetık bir alandakı atom çekırdeklerının radyo frekansındakı yayınları absorplaması uzerınde yaptıkları te mel araştırmalar, MRI 'nın kurulmasına yol açtı Cohen ve Boyer'ın genlerın eklenmesı çalışmaları daha etkılı msulın ın bulunmasını sağladı HaagenSmıth'ın hava kırletıcılerı uzerındekı çalışmaları katalıtık konverterlerın bulunmasını sağladı Reınıtzer'ın sıvı krıstaller buluşu, bılgısayar sıstemlerı ve duz panel televızyon ekranlannda devrıın yaptı Başlangıçta bir laboratuvar denemesı olan lazerın bulgulanması kopmuş retınalann ydpıştırılmabindan supermarketlerdekı uygulamalara kadar genış bir alanda etkılı oldu UZUN SÜRE GEREKLİ Temel bılımlerdekı bir bulgunun pratık uygulaması genellıkle uzun bir sure alır Naylon orneğınde olduğu gıbı 10 kumet tarafından desteklenmesı konusu uzerınde durulmuştur Bazı ozel kuruluşla rın ve uretıu fırmalarm da temel bılımle rı destekleyıcı fonları bılınıyor Antak, başlıca kaynağm federal butçeye davandı ğı kuşkusuzdur Temel bılımsel araştırmalar, bu parasal desteğı teknolojı uretımı ıle karşılar Teknolojinin ekonomıye katkısının ıse temel araştırmalara yapılan parasal katkıları fazlasıyla ıle karşılaya cak duzeyde oldugu bılınıyor Bu goruşun ne kadar dogru oldu ğuııu rakanısal olarak açıklayacak du runıda değılım Ancak, halkın bu konuda kı kazançları, teknolojinin ekonomık değerının çok ustunde oldugu kuşkusuzdur Bu kazançlan, kultur, konfor, guvenlık, eğlence, sağlık ve daha uzun bir yaşam olarak sıralayabılırız "Teknoloji" terımı endustnyel bilim anlamını taşır ve sınaı uretım, ulaştırma, haberleşme gıbı başlıca etkınlıklerı kapsar Temel bılımsel buluşların yenı teknolojılere donuşturulmesı onemlı bir 924/20 4 Arahk 2004