Katalog

Beyin ve Öğrenme Oysa hiç kimse kesin olarak şok deneyindeki farelerin de en az bilim adamları kadar eğlenip eğlenmediğini bilmiyor dtıu Scheich gazetelerde yayımlanan söyleşilerde başdiılı bir öğrenınenin bu tür odullendirmelerle ve tabii ki öğrencilerde de bu şekilde işlediğini söylemekten kaçınmıyor. Eğer bir ilaç firması tek bir hayvan deneyinden sonra yeni bir ilacı piyasaya sürerse savcılıkla başı derde girer. Ama nedense herkesin kanıtlanmamış deneyleri sunnıa özgürlüğüne sahip eğitim tartışmalarında, kısa yoldan ün kazanmak mümkun. Bu yazıda eleştirilere hedef olan bazı bilim adamları, yeni açıklamalarda bulundular. bılgilerden daha fazla kavram üretmesı dışında öğrenme, akılda tutma ve anınısaına konusunda özel bir konumda olduğunu gösteren bir kanıt yok. Fare deneylerimizde hayvanlara şok vermiş olmamız, pedagoglar tarafından korkutarak eğitmek olarak yorumlandı. Oysa korkuyla eğitme çabaları hep başarısız olınuşlur. Deneylerimizin başarısı yoğun dopamin salgısıyla ilgilidir. Kaldı ki dopaminin etkisi farelerde olduğu kadar, maymun ve hatta çocuklarda bile kanıtlandı. İşte biz bu sonuçlardan yola çıkarak dopamin salgısına bağlı ödüllendirilmenin öğrenme ve sorun çözme sırasında etkili bir motivasyon mekanizması görevini gördüğünü söyleyebiliyoruz. Henning Scheich Fakat nörobiyologlar bilinenleri beyindeki süreçlere dayandırmaya çalışıyorlar. Buna göre, geç öğrcnilcn bir yabancı dilin ğrameriyle ilgili bilgiler, farklı bir bölgede işlenmekte. Aına ezberlenen sözcükler her zaman aynı merkezde depolanıyor. MATEMATİK NE ZAMAN Bazı öğrenme süreçleri gençlik döneminin bazı evrelerinde daha iyi işlemekte. Araştırmau William Greenough buna "deneyimlere bağlı" olarak diyor. Çünkü beyin bu dönemde uygun girdileri bekler. Ama "deneyinılerden bağımsız" olarak sınıflandırılan diğer birçok öğrenme siireci, ancak uygun uyarımlarm sunulması halinde gerçekleşmekte. İşte bu nedenle son kitabında "İlk üç yaş mitosunu" eleştiren yazar John Bruer, mesela suslıi üretmekle ilgili kritik bir evre bulunmaz diyor. Tam aksini savunan Preiss ve Gerlıard ise biraz daha ileri giderek malemalik öğreniminin de belli bir evrede gerçekleşmesini savunuyorlar. Bu iki bilim insanı, okulöncesi çocuklarına soyut örneklerle matematik eğilimi vermeye çalışıyor. Bu amaçta sayiları doğru bir şekilde sıraya dizerek örneğin dört rakamını dört topla gösteriyorlar. Çocuklar bu şekilde muhakkak bir şeyler öğreniyorlar, hatta eğlendikleri bilc söylenir. Ama bu tur başarılı sonuçlar matematik içın kritik bir evrenin bulunduğunu kanıtlamaz. Mesela Yeni Cine'deki Oksampin köyüııde para kullaııınıı başladığında, birdenbire hesap yapnıak zorunda kalan yetişkinler helli bir zaman sonra tıpkı çocuklarınkıne benzer öğrenme stratejileri keşfettiler. Preiss'ın stratejisi beyin araştırmalarıyla pek ilgili değil, daha çok soyut bilgilerin depolanmasıyla ilgili bir bellek lakliği olan "bölgesel yönteme" dayanır. KAOS HÜKÜM SÜRÛYOR Birçok araştınnacı norodidaktiğe pek t'azla güvenmiyor Araştırma soııuçlarında eksıklikler var, eğitım ve oğrenmeyle ilgili nörobiyolojik kanıtlar yeterlı de Eleştiride, beyin araştırmalarını tehdeğil. Amerikalı sinirbilimci Steve Peterdit olarak gören bir dünya görüşü söz kosen, beyin araştırmalarından çıkan sonuçrıusu. F^lbette ki sinirbilimin, eğitimin kuları biraz alaylı bir dille şu şekilde eleştiantum teorisi olma gibi bir iddiası yoktur. riyor: "Çocuğunuzu bir dolapta yetiştirAma artık eğitimdeki hangi psikolojik, meyin, aç bırakmayın ve kafasına bir tapedagojik ve sosyolojik konseptlerin, norvayla vurnıayın." mal bir beyin için mantıklı olduğunu çöAnlaşılan o ki beyin araştırmalarızecek duruma gelindi. nın renkli görüntülerinden, didaktiğe uySoru şudur: Hayvan deneyleri ingun reçeteler çıkarınak pek kolay değil. sanda ne kadar uygulanabilir? Ya da hayNörodidaktikçiler ote yandaıı istevan beyninde elde edilen fenomenlerin Nörodidaktik, insanın nörobiyolojik dikleri şekilde yorumlama özğürluğune tiimii insan üzerinde denenmeli mi? Beykoşıtlları ve öğrenme yetisi arasındaki gösahip olduklarını düşünürler. İsviçreli bınin işleviyle ilgili temel mekanizmalar revleri ve bağlantıları ortaya çıkararak, lim adamlarının bir araştırmasma göre, söz konusu olduğu sürece bunun yanıtı bunlardan eğitim ve öğrenme için gerekkemancıların kavrayıcı parmak hareketlehayırdır ve buna öğrenme, akılda tutma li bilgileri seçen bir kavram olarak açıklarinden sorumlu beyin bölgesi, müzikçileve hatırlama da dahildir. nabilir. Bu bağlamda didaktikçilerin perin mümkün olduğunca erken yaşta çalışdagogların yerini almak gibi devrimsel Fareden insana kadar beyinde hep maları sayesinde daha güçlü bir şekilde bir amaçları olduğu söylenemez. Son nöaynı uyarı rnaddeleri taşıyan organizasuyarılmakta. robiyolojik sonuçlar dıdaktiğin gelişimi yoıı birimlerinden yararlanılır. İnsanın, Bu sonucun yorumu ise şöyle: MuSayfayı çeviriniz daha fazla bilgiyi akılda tutabilmesi ve zik bilgisı küçük yaşta verilıneli. Oysa araştırmanın müzikle pek ilgisi yok gibi. Uzun yıllar boyu bir joystickle çalışmak da pekâlâ sonuçta aynı etkiyi yaratabilir. Amerika'da doksanlı yılların ortalarmda "sinaps bakımı" gibi önerilerin çok aceleci bir Ama bu sefer aynı sonuçlar, bilşekilde sunulduğu doğrudur, ama bu gelişmenin sorumlusu sinirbilimcileri değil, kendi bilim gisayar oyunlarının beyin gelişidallarını yeterince bilimsel bulmayan ve sağ beynin yarısına yönelik dersler ürelnıeye çalışan mi için ne kadar zararlı olduğu pedagoglardır. şeklinde yorumlanırdı, diyor Nörobiyoloji her durumda daha fazla sinapsın bulunmaBruer. sı gerekliğini söylemez. Ayrıca öğreıımenin sadece yaşamın ilk uç yılında gerçekleştiğini de. Tam aksine öğrenme yaşlılıkta KANITLANMAMIŞ da siırer. Ancak küçük yaşta öğreıımenin önemi yeni araştırDENEYLER malarla yeniden kanıtlanmıştır. Küçük yaşta öğrenme, ne için Özellikle de öğrenme sıra ne kadar çalışma kapasıtesinın yaratılacağına karar verir (sismdaki moralin öııemi konusunnirsel hardvvare). Demek ki çocukluktan itibaren ğitar veya da çok sayıda araştırma söz kokeman çalmaya başlayan (yani sol elinin parmaklarını kullanusu. Almaıı psıkolojı profesörü nan) bir kişinin yetişkinlik döneminde beyninde sol elin parScheich'ın, (îerbıl l'areleriyle ilmakları için daha fazla yer olacaktır. gili deneyi hüyük bir ilgı topladı. Ağaç yaşken eğilir teorisi de beyin araştırmalarıyla kanıtlanmıştır. Ancak bu yaşlı ınsanFareler bir sinyal duyduklarında ların bir şey öğrenenıeyeceği anlamına gelmez. İki farklı araştırmadan elde edilen sonuca göhoplamayı öğrenmek zorundayre beynin farklı bölgelerindeki öğrenme lıızı ilerleyen yaşla birlikte yavaşlamakta ve bu yavaşdılar, öğrcnmedikleri takdirde lama emeklilerde değil henüz.17 yaşındaki geııçlerde ortaya çıkabiliyor. Yaşlı insanlar gerçi ise elektroşok veriliyordu. Diğer gençlere göre daha yavaş öğrenırler ama birikimlerini yeni bilgilerle geliştirme olanağına sabir sınyalde ise yerlerinde oturhipler. mayı oğreneceklerdi. Keyifli anlarda öğrenmeye gelince... Bu konuyu da yeni beyin araştırmalarıyla bir kez Ve kemirgenler görevleridaha ispatladık. Burada önemli olan öğrenilenlerin hangi beyin bölgesınde depolandıklarıdır. ni yerine getirmeye çalışırlarken l'ozitıf duyğular eşliğinde öğrenilenler hipokampüste, neğatif duygularla ogrenılenlerse beyin beyinlerinde yoğun olarak dopabademciğinde depolanır. min salgılanıyordu. Bu uyarı Öte yanda hipokampus uzun vadeli bellek görevini görürken, beyin bademciğinin işlemaddesinin, sinir sisteminde birvi, içinde depolanan malzemelerle bedeııi ve beyni, mücadeleye ve korkuya hazırlamaktır. Beçok görevi vardır, ama bu örnekyin bademciğı etkinleştığinde nabız ve kan basıncı yükselir ve kaslar gerilir. Ve bu etkiler hern te beyııe bir ödül olarak veril beden hem beyin için soz konusudur. Yani sonuçla korku ve baskı altında öğrenilenler kalımekte diyor Scheich'ın ekibi bir cı olamaz. Bilgiler beyin bademciğine ulaştığında asla yaratıcı bilğiye dönüşemezler. dergide. Gerhard Friedrich Manfred Spitzer 924/17 4 Aralık 2004