Katalog

FjzikFelsefe Ustanın yanlışları bile köklü gerçekleri ortaya çıkardı Einstein'ın bir iki değil, çokkezyanılgıya diiştüğü oldu. Öylesine dikkatsizdi ki, tıiç olmadık aptalca hatalaryaptı. Düşünceleri yalan yanlış şeylerle doluydu. Evren ve içeriği, atomların işleyişi konusundaki görüşleri yanlıştı. Yine de Einstein'ın yanlışları düşündürücü ve öğretici olabildiği glbi, kimi zaman modern fiziğin gelişimi açısından can alıcı bir önem de taşımaktaydı. New York Eyalet Üniversitesi kuramsal fizik uzmanlarından Fred Goldhaber, "Çoğu bilim insanı Einstein'ın yaptığı yanlışlardan bir tanesini yapmak için dünyaları verirdi," diyor. landalı uzaybılımcı VVİllern de Sıtter genel gorelılık kuramıyla ılgılı yorumlardan bir tanesının genışleyen bir evren betımlcmesını muthış aııdırdıgına dıkkat çektıgınde Eınsteın yurutulen mantıkta bir yanlışlık bulmaya çalıştı Rus matematıkçı Alexander Friedmann genel gorelılığm devıngen bir evrenı açıkça ortaya koyduğunu kanıtladığında Einstein'ın tepkısı çozumlemenın baştan sona yaıılış olduğunu one suren kısa bir not yayımlarnak oldu Ikıncı bir raporunda orneğın matematık sel dçıdan doğru olduğunu kabul edıyor, an cak fızıksel açıdan bir saçmalık olarak değer lendırıyordu Eınsteın duragan bir evrene neden boylesıne takılı kalmıştı? Dıretmesının nedenı kısmen bıtkın duşmesınden kaynaklanıyor olabı lır Daha oncekı çığır açıcı buluşlarıyla sonuçlanan on yıllık zıhınsel bir maratonun son aşa masını henuz tamamlamıştı Soz gelımı, ozel gorelılık ya da ışık kuantumldrının bulunması bir sıırat koşusundan farksız gıbıydı Genel gorelılık uzay, zaman, kıtle enerjı, devınım ve ışığı evrenın doğası ve yazgısıyla ılgıli muthış bir bakış açısı altında bıraraya getıren ılk kuram nıtelığını taşımaktaydı ve bugun de aynı nıtelığı taşıyor Bu kuramın oluşturulması Eınsteın ıçin oylesıne yoğun bir çabayı gerektırmıştı kı, ketık kaygılar ağır basıyor gıbıydı Bu duvguvu tam olarak dışa yansıtmasa bile, guzellık ıçgudusu fizık yasalarının ışleyışı, mdtenıatıgın vapısı ve doğdnın nasıl etkısını gosterdıgı gıbı konularda tekrar tekrar su yuzune çıkıyordu Eınsteın, gerçekler ve gorungulerden uzak olan, kendı deyışıyle "ak lın özgur buluşldrına" oncelık tdnıyordu Alman matematıkçı Felix Klein onu "belırsız fızıkselduşunsel durtulerın etkısı altında" çalışmakla suçluyordu Bu durtuler Kınsteın'ın ımgelemını sağ duyu ve sezgılerın otesme taşıyor, onu koklu ve temel gerçeklere goturuyordu. Ancak kımı zaman, ozellıkle de başkaları tarafından one surulduğunde, goruşlerınde saklı curetlı anlamlara karşı çıktığı da oluyordu Genel gorelılık bir yığın dolaylı çozumlemeyı de berabe rınde getırıyor, ve gorunuşe bakılırsa Einstein'ın başka kuramcıların kendı muthış buluşlarından kafa bulandıran şeyler çıkarmalarını ızleyecek denlı kustahlaşnıasina neden oluyordu. Eınsteın meslektaşlarının denklemlerı ne dayalı ıddıalarını gentllıkle onaylamıyordu Bir dostuna yazdıgı mektupta,"Kışısel deneyımlerım sonucundd ınsanlarııı sahtekarlığı konusunda oğrendıklerım bu kuramla bağldiı tılı olarak oğrendıklerımın yanında solda sıfır kalır," dıyordu A ma, neresınden bdkdrsdni/t yapıldnların 07iınde yıne de yanlışlık soz konusuydu Eınsteın 191 l'de gune^ın kutleçekımının ydkındakı bir yıldızın ışığını ne denlı başkd yone çevıreceğı konusunda bir kestı rımde bulundu ve yan yarıya yanıldı Evren duragan olmadığı halde, neden durağan oldu ğunıı açıklamak ıçın kendı kafd.sırıa gore genel gorelılık denklemlerı oluşturdu 1920'lerın ortalaıından ıtıbaren habıre ortaya yalan yanlış bırleşık alan kuramları atmdya başladı Arnerıkdlı fızıkçi VVolfgang PaUÜ "Einstein'ın bıtmek tukenmek hılmeyen enerjısının yılda ortalama bir kurdmı garantıledığınden ve her bir kuramın yaratıcısı tarafından genellıkle kesın çozum olarak sunulmaMnddn" ydkınıyordu Dahası, başka fi/ıkçıler dtomun gelışıguzel duzenını betımleyerek nıeslek yaşamlarındd yol alırlarken Eınsteın Tanrı'nın evrenle zar dtabıleceğını asla hesaba katmamıştı Eınsteın'ın yanılgıları ustun goruşlerının ardında yatan eşsv/ beynın bir gostergesıdır. Eınsteın m yanlışları bırkaç saglam goruşuyle bırlıkte ortaya çıkar Yıne de, bu yanlış lar uzerınde ıncelıkle durulmdyı hdk ederler Eınsteın,"Bu ydsalara ulaşmdnın mantıklı bir yolu yoktur, oraya ydlnızcd ıçgudulerınızle varabılırsınız," dıyordu Ne var kı, gerıye baktığımızdd buluşları akla bir haylı ydtkmmış gıbı gorunuyor Yal nızca yanlışları sezgılerını besleyen bırtakım kuşkular garıplıkler ve onyargılan ıçınde barındırıyor Başanları evrenııı ıidsıl ışledığını ortaya koyuyorsa, o zaman yanlışları da onun nasıl çalıştığını gozler onune serıyor evrenın bızzat kendısı olduğu ve yıldızların, devınım ıçınde olsalar bile, bunun çok yavaş seyrettıgı yonundeydı Eınsteın genel gorelılık kuramının son şeklmı Prusya Bılım Akademısfne bir oncekı yıl sunmuştu ve bu goruşunden donmeye hıç nıı hıç nıyetlı degıldı Oyle olunca evrenın duragan oldugu goruşunu desteklemek uzere lambdd adı verılen uyduruk bir etmen ortaya attı Bu deyım uzayın kutleçekımıne bağlı ku çulmeye, ya da uzayın esnemesıne bağlı genışlemeye karşı koyan enerjıye sahıp olduguna ışaret etmekteydı KARADELİKLER SORUNU Eınsteın meslektaşlarından bırının genel gorelılığı uzay, zaman ve gorelılık vasalarının artık geçerh olmadıgı ko?mık bir olgu nun kestırılmesı amacıyla kullanmaya curet etmesıne karşı çıkıyordu Bu olgu şımdı kara delık olarak bılınıyor Alman astrofızık uzmanı Karl KOZMOLOJİKSABİT: LAMBDA 1917deEinsteinyukandakidenklemiyayımladı. Bu denklem genışleyen bir evreni tanımlıyordu. Ancak denkleme son anda ilave ettlği ve lambda adın verdiğl aceleye getirilmiş bir faktör (Sarı renkteki), denklemin duragan bir evreni tanımlamasını sağladı. 1929da Edwin Hubble evrenın aslında genişlediğini buldu. Eınsteın lambdanın gerçekte kutleçekımıyle ılgılı bılgılerımızle dogrulanmadığını soyluyordu, ama Edvvin Hubble'nın evrenın genışledığını ortayd koyduğu 1929 yılına dek goklerın değışmezlığı goruşune sımsıkı sarılmaktan da gerı kalmıyordu Eınsteın daha sonraları lambdadan ya şamınddkı en buyuk gaf olarak söz ettı Ne vdr kı, evrensel genışlemeyı kestırmedekı ba şarısızlığı çok daha utanç verırıydı Prınceton Üniversitesi fızikçılerınden James Peebles'e gore felce ugramış bir evrenın ne denlı akla yatkın olduğunu sorgulaması gerekırdı Duragan bir evren fızıksel açıdan mantığa avkırıydı Guneş sonsu^a dek parlamayı surduremez dı Eınsteın bunun ayırdma varamamıştı ve bu da son derece şaşırtıcıydı lımenın taın anldnııyla hastd olmuştu Mıde agrılarıyla kıvranıyordu ve 1917 kışı ıle ılkya•/\ arasında yırmı kılodan fazla vermıştı Goldhaber,' Unutmayın kı, oyunu başlatan odur Asıl yuku o sırtlandı Bızler evrenın bir mode lını olusturmak ıçın gereklı avadanlıga bile sa hıp degıldık Oyle olunca, herşeyı dogru duzgun yapmasını beklemek de abes olur," dıyor Schvvartzschild I Dunya Savaşı'nın ılk yıllarını doğu Lephesınde cephanelık bırınılerı ıçın balıstık merını yolu hesaplamaları yaparak ge çırdı Boş zatnanlarındd eskıden kalma uzay bılımsel soruıılard genel gorelılığm yenı olçulerıyle bir çoıîum getırmeye çalıştı Bir alıştırması yıldızın bolunemeyeı.ek denlı kuçuk bir hacme sıkıştırılması durumunda ne olacdgıyld ılgılıydı Schvvartzschild ın elde ettıgı sonuçlar krıtık bir yogunlukta yıldı/.ın kutleçekımının bellı bir yarıçap ıçınde niddde, ışık, hattd uzdy ve zaman dahıl, herşeyı yutatak denlı guçlu olacağı yonundeydı Oyle kı, Schvvartzschild kara delıklerın matematıksel bir betıınlemesı nı bunlann gozlenıp kavrdiımasından vıllar once gerçekleştırmıştı Eınsteın bu goruşu hıç cıddıye almadı ve Peebles'e gore bunlann uyduruk, denklemlerın ustunkoru bir sonucu olduğunu duşundu Mdtematıksel açıdan kaıa delık uzayld zdmanın genel gorelılık denklemlerının ıasyonel sayılar yerıne soıısuzlukla sonuçlandıgı bir ga rıplıktı Eınsteın ıçın sonsuzluk bir sonuçtan sayılmıyor, yalnızca bir başarısızlığı ortaya koyuyordu Kutleçekım dalgaları ve genel gore "EN BÛYÜK GAFIM" 191G'da Eınsleın genel gorelılıkle ılgılı yenı kuramının ghti.li olardk değerlendırdığı şeyı buldu Denklemlerı evrenın ıçındekılerının devınıyor olmaları ğerektığını, ya genışledıklerı ya da kuçulduklerını ortaya koyuyor du Celgelt'lım, o donemde evren duragan lık tanımının la kendısıymış gıbı gorunmekteydı 1900'lerın başlarında elde edılen tum verıler, gerçekler ve olgular Samanyolu'nun SAHTEKÂRLIK YAKINMASI Eınsteın, son gozlemlerden genışlemey le ılgılı ıpuçları elde edılmesıne karşın, evrenııı durağanlıgı konusunda uzun suredır var olan kanıtları sorgulama gereğını hıç duymadı De Sıtter kendısıne Arızona'ddkı Lovvell Gozlemevı'nden elde edılen ve uzaktakı bulutsuların hızla her yone dagıldıklarına ışaret eden verılen gosterdıgınde Eınsteın durakla yarak,"O lıalde yarıduragan,' dıye yanıtladı Eınsteın bir bılım insanı olduğu kadar bir estettı de Duragan bir evren yeğlemesınde este DURAGAN EVRENE TAKILMA Kınsteın'ın kımı akranları bunu ustanın kendı denklemlerınden fark etmışlerdı Hol 918/8 23 Eklm 2004