Katalog

Antropolojiİktisat Tarihi neklere sahip olmuştur. Bu da başkalarından saygı ve hürmt't görmesine, diğer bir deyışle prestij kazanmasına yol açmıştır. Ve prestij sosyal yararlar sağladıjîı için de insanlar yeteneklerini ortaya dökmek ister. Bunun en iyi yolu, taklit edilmesi zor maddi nesnelerden yararlannıaktır. "Sözgelimi iyi bir avcı, ne denli üstüıı yeteııeklere sahip olduğunu serğilemek için avlanması zor ve tehlikeli bir hayvanm dişini boynuııa asar. Prestij kazanmak bu şekilde ayncalık yaratınca, rekabet kızışır. Bunun sonucunda prestij kazandıran nesnelerin değeri ve çeşilliliği artar. Buna paralel olarak insanların topluluk içinde farklı konumlara j^elnıesi, sosyal kademe sisteminin karmaşık bir hal almasına yol açar. Kişisel prestij, grup liderliğinin kapılarını açar. Ve giderek bu sistem kullanıldığı konusunda kesin bir bilgi bulunrnanıasına karşın bunların modern versıyonları ticari meta olarak alınıp satılıyor. daha gelişmiş toplumlarda grirdügümüz kademeli hiyerarşik düzeni oluşturur." PRESTİJ KAZANMA MÜCADELESİ Bu kuramı sınanıak için Plourde, Peru'daki Titicaca Cölü yakınlarındakı İnka öncesi döneme ait arkeolojik buluntuları inceledi. VAde ettiği verileri, geçen temmuz ayında Berlm'de yapılan İnsan Davranışı ve Evrim Konferansı'nda açık BİTLERDEN GİYSİNİN KÖKENİNE Ta^ Devri'nde maddi nesnelere dayalı bir kültürün Afrika'da yeşerdiği konusunda bir diğer kanıt da bitler üzerınde yapılmış bir çalışmayı kaynak ğösteriyor. Almanya'da, Leıpzig'de Max Planck Kvrimsel Aıılropoloji Enstitüsü'nden Mark Stoneking, ğeçen yıl yayımlanan çalışnidbinda (Current Biology, vol 13, p 1414), insanların saçlarınm arasında yaşayan bitlerin, vucutta yaşayan bitlerden farklı olduğunu gosteriyor. Stoneking, vücut bitlerinin büyük bir olasılıkla yeni bir ekolojik barınağa ğiysi kavuşunca saç bitlerinden evrimleştiğini ileri sürüyor. Türlerin birbırinden ne zaman ayrıştıkları kesinleştiği zaman giysinin kökenmm tarihi de böylece anlaşılmış olacak. Bu sonuca ulaşmak için Stoneking molekuler saat yönteminden yararlandı. Bu saat, tek bir atadan ayrıştıktan sonra, iki türün oluşturdugu genetik mutasyonları sayarak evrim zamanmın birinılerini gösterır. Sonuçlar bu ayrışrnanın 75.000 yıl önce olduğuna işaret ediyor. Bu da Atalarımızın toplu olarak Afrika'dan dünyanın başka bölgelerinde göç etmeden önce ğiysiyi buldugu anlamına geliyor. Stoneking "Giysinin icadı, daha soğuk bölgelere goçü tetikleyen en önemli buluştur" diye konuşuyor. Ne var ki bilim adamlarının tümü bu göriişe katılmıyor. Albuquerque'deki New Mexico l)niversitesi'nden Geoffrey Miller, "İlk giysiler, giyen kişiye statü ve cazibe kazandırmak gibi bir işleve sahıpti" diyor. Süslenme merakının nedeni cinsel cazibeyi arttırmak mı? Öne sürülen fıkirlerden biri bütün bunların cinsel cazibeyi arttırdığı yönunde. Miller'a göre pek çok hayvan tiirü ve insanlar, pahalı süslemelerle cinsel açıdan ne kadar iyi durumdu olduklarını et rafa ğöstertnek isterler. Uçınayı engelleyen g(isterişli bir kuyruk veya düşmanların dikkatini çeken parlak tüylerle kaplı bir gövde, bütün olumsuzkıklarına karşın cinsel yararı nedenıyle gozardı edilebilir. Miller'a göre tüketim malları da benzer bir rol oynar. Los Angeles'laki Kaliforniya Ünıversitesi'nden arkeolog Aimee Plourde, benzer bir yaklaşımı benimsemekle hırlikte, cinsellikten ziyade prestij uzerinde duruyor. Ve analizlerı, uyğarlığın kokeni hakkındakı önemli sorulardan birine ya nıt oluşturuyor. "Atalarımız herkesin eşit oldugu avcıtoplayıcı bir toplumdan, modern uygarlık ile eş tuttuğumuz materyalistık, hiyerarşik topluma nasıl ğeçiş yaptı?" sorusuna Plourde'un verdiği yanıt şu: "Herkesin eşit sayıldığı egaliteryen toplumlarda dahi bazı insanlar diğerlermden daha başarılıdır. Atalarımızın içınde bazıları, avlanma becerisi, sanata yalkınlık, çevre hakkında daha fazla bilği sahibi olma, komşu topluluklarla daha iyi ilişki kıırma gibi konularda üstün yete Insanların mücevher, sanat, kozmetik ve moda merakı, düşündüğümüzden daha eskilere dayanıyor. Öncelikle bu nesnelere niçin değer veriyoruz? layan Plourde, bu bölgedeki sosval karmaşanın M.Ö. 2000 yıllarına kadar uzandığına dikkat çekti. Bu dönemde prestij sağlayan malların önem kazanmaya başladığını belirten Plourde, bazı insanların altın ve turkuvaz boncuklarla birlikte gönuildüğünü, ancak bunun dışında statü farklarına ılişkin başka işaretlere rastlanmadığını ileri sürdü. Ne var ki 700 yıl sonra daha gelişmiş yerleşim alanlarının kurulmasıyla, sosyal kademeler ortaya çıktı ve prestij kazanma mücadelesi, prestij sağlayan malların değerinin yükselmesine zemiıı hazırladı. Son olarak M.Ö. 500'den başlayarak prestij sağlayan malları kalite açısından çeşitlilik kazandı. Egzotik tüyler, yırtıcı h a y van postları ve s a n r 11 a r a yol açan San Pedro kaktusu gibi ınallar Amazonlardan doğuya ih Bu Güney Afrika boncukları 76.000 yıl önce de siislenmenin önemli olduğunu gösteriyor. 918/14 23 Ekim 2004