Katalog

TartışmaEditöre mektup deller ben?er problemlere dıger alanlara uygulandbılır Modeller koşullar degıştıkçe problemın çozumunde ne gıbı değışıklıkler olabıleceğırun ongorulmesmde ve ılerıye duııuk ktsünnıltr ydpıldbılmesmde kullunılır Modelın saglamlıgı ve dolayısıy la kestmmlerın dogrulugıı ve guvenırhgı brlım dallarında çok farklıdır Bazı bılım dalları saglam modeller oluşturmada çok ılerlemışken (ornegın, fmk kımya) dığer lerı problemlerın /orluklarınddn oturu henuz emekleme aşamasındd olabılmekte Kafasına elma duşmesı ıle başlayan ve dunyayı sarsacak Nevvton yasalarıyla sonuçlanan sureç, ınsanoğluna aya gıtme şansı verebıldı Mdxwell tdrdfından 19 yuzyıldd sdglam temellere oturtulan (ma temdtık modelı oluşturuldn) elektroman yetık alan/dalga modelı ıle bugun bırakın dunya uzerınde ıki nokta arasındakı haberleşmeyı gezegenler drdsı hdberleşme yapıldbılmeM noktdsına gelındı Ancdk ornegın jeofızıkte durum farklı Mılyonlarta yıllık geçmışı olan Yer kure nın son bırkaç yuzyıllık kayıtlara ba karak depremsellık ıle ılgılı yapılan ongorulerı ne denlı sdğldm temellı olabılır kı ? Yarıçapı 6800 knı olan ve bunun buyuk bır kısmı fokur fokur nıagma kaynayan Yerkure'nın zemınden ancak 1020 km derınlıklere kadar yapılan (akustık, elektromanyetık, sısmık benzerı) dınlemelerle bır model oluşturmak ne derece olası ve gerçekçıdır? Tıbbı ele alalım, çok karmaşık ve zamanla degışen yapısal ozellıklerı olan canIı dokuların matematıksel modelını oluş turma çabaldrının zorlugu (neredeyse olanaksızlıgı) degıl mıdır bır hastalıkla ılgılı en saglıklı sonuçlar elde edebılebılmebinde epıdeımyolojıyı neredeybe tek çare olarak karşımıza çıkaran? Benzer yargılar model oluşturmanın son derece zor oldu ğu ekonomı, sosyal psıkolojı, vb alanlar ıçın de geçerlı degıl mıdır? ışıgında model dogrulama ve test etme surecı sonucu dnldşılabılmekte Modelın dogrulugu, guvenırhgı ve geçerlılık smırlarının bılınınesı yanındd ayrıkldblırmdiıın problemde ydrattıgı degışı mın anlaşılması, ve sayısal hata ve yakınsa ma krıteılerının belırlenmesı de zorunlu Bılım ve teknolojının toplumda dogru algılanmasında bılımde okur/yazar oldhılmenın rolu buyuk Yenı teknolojı urunlerınm kulldiumı yaygınldştıkça bdglık kaygıldrı da onem kdzanmakta ve yaygınldbmakta Ornegın cep telefonları ve baz ıstas yonları tartışmalarında odaklanan elektromanyetık kırhlık olgusu bılımsel çalışmalardd, sonuçların yorumldiımdsı ve açıklanına.sındd ne kddar duydrlı olunması ge rektıgını gozler onune sermekte Etkı ıle zarar sozcuklerının gehşıguzel kullanılması ya da bır etkı g07İenememesınden 7ara rı yoktur sonucunun çıkarılmd.sı buyuk toplumsdl kdrgdşaya ve ydiılışldrd yol dçd bılmekte f' Ortalama sonuçlar verırken or talama deger etrdhndakı sapmaldrdan da soz edın ve ırdeleyın *^ Mutldk ve oraıısal verıltrı bırbırı ne karıştırmayın ^ Çozunurluk dogruluk duyarlılık gıbı kavramlara onem verın sonuçları ın sanı yanıltacak hassasıyetle vermekten ka çının ı/ Sonuçldrı veyd dçıkldinaları, sankı başkd goruş yokmuş gıbı tek beçenek gıbı bunnidyın ^ Istatıstıksel bır yuzde veya "ke sır verırken toplam orneklemın buyuklugunden mutlakd soz edın Bilimtoplum ilişkileri üzerine Bılımın urettığı teknolojı ürünlerını hıç bırımız dışlayamayacağımıza gore, farkında olsak da olmasak da bılımsel duşunce ılkelerını dolaylı yoldan kabul edıyoruz demektır Bence toplum, bılımın urettığı teknolojıyı sonuna öek tuketırken, bılımın düşunsel boyutundan, yaşama bakış açısı olumlu ve olumsuz olayları değerlendırme gıbı oldukça uzak durmakta1 Batıl ınançlara gore bıryaşam çoğumuzu etkısı altında tutmayı surdure gelmekte Insanlar otomatık makınelerın otomobıllerın bılgısa yarların bılımsel ılkeler ve çalışmalar sonucu ortaya çıktığını ağaçlara dılek bağlayarak turbelere kılıselere mum dıkerek fallardan bakılarak keşfedılmedığını düşunmüyorlar veya düşunemıyorlar Bu durumu halkın bılgı duzeyınden çok bılgıyı kullanabılme yetısıne bağlıyorum Acı olan çoğu bılım ınsanının (>) bılımsel yaklaşımdan uzak kalışı gerçeğıdır Kendı ekollennı dogmalaştıran eleştırel bakışı sadece karşı ekollere yonlendıren bıryaklaşim bılımsel olamaz Bu durum A'dan Zye eğıtım ve öğretımle yakından ılgılıdır Yuvaılk öğretım ve lıseyı bılgı yuklemesı ıle bılgıyı ıçselleştıremeden analızsentez asamalarını kullanamadan ezbere geçırmış bır öğrencı ıçın unıversıtenın bıraraştırma kurumu olmasının veya olmamasının anlamı ne olabılır? Eğıtım ve oğretıme heraşaması ıle bır butun olarak bakılması ve ağır bılgı yuklemenın rantından vazgeçılmesı (vazgeçılebılır mP) merak, öğrenme ve araştırma durtüsünu ateşleyecektır göruşundeyım "Koy Enstıtulerı" gıbı bır modelın ortaya konulup unıversıte kapılaıındakı yığılımın hafıflemesı ıster ıstemez unıversıtelerın kalıtesını de artıracaktır Kısacası bılımın urettığı teknolojı ürünlerını hıç bırımız ., dışlayamayacağımıza gore, farkında olsak da olmasak da bılımsel duşunce ılkelerını dolaylı yoldan kabul edıyoruz demektır Her ne kadar bazıları teknolojiyı bılıme karşı kullansalar da bılımın önlenemez yukselışı karşısında duramayacaklardır AŞükran Demıralp SONUÇ Sorunlarla dolu eğıtım sıstemımızın yarı egıtımlı yurttaş ve bıhmden U7ak ulus yetıştırdıgını artık kımse yddsımıyor Yurttdşın bılım dçısından tahıl oluşunun neden onemlı oldugunun açıklanması yaşambal, zıra bu yurttaş yonetıcı ya da polıtıkada oncu olabılmekte kamu yonetımınde medyada camılerde ve kılıselerde, çogu kez endustrıde ve hatta egıtım sıstemınde bıle yer dlabılmekte ^^^ Gunumuzde KRİTİK TEPKİ BECERİSİ U/manından sokaktakı yurttaşa kadar bılımde okur/yazar olmanın temel ^T2S msan, her şeyın MODELLEME VE SİMÜLASYON Gunumuzde modelleme ve sımulas yon endustrıyel tasarımdan, tıbba, savun madan egıtıme kadar her alanda kullanı lan ekonomık ve etkılı bır araç Kldekı hızlı ve yuksek kapdsıtelı bılgısaydrldrla he men her turlu problemın bılgibdydr bimu Idsyonları gerçeklenebılmekte Ubtelık bır sıstemın henuz varolmaması sıstemle test ve deneylerın pahalı ya da tehlıkelı olması durumlarındd da sımulasyondan başka çare de yok Sımulasyon, bır bıçımde, bır sıstemın fızıksel davranışlarının bılgısayar yazı lımları (ve donanımları) yardımıyla oluştu rulan basıtleştırılmış, daha kolay kontrol edılebılen modellerle elde edılmesı şeklınde tanımldiınıakta Model ıse bellı ışlevlerı goren bırım lerın gırışı ve çıkışları belırlenmış sıstem ler şeklınde ele alınması Sımulasyonun (ı) gerçek dunya problemı (ıı) kavramsal model, ve (ııı) bılgısayar programı şeklınde uç temel ogesını soz konusu Bır kavramsal modelın bır gerçek dunya problemını temsıl edıp etmedığı, bılgısayar programının modelden beklenen sonuçları verıp verme dıgı dogruluk, duyarlılık ve hassasıyet gostergesı ne olatdk'1 Bırey duyduklarınddn, gorduklerınden, kendısme aktarılanlardan ne diılam çıkaratak? Soylenenlerı nabil muhdkeme edebılecek' Dogruyu yanlıştan gerçegı hurafeden nasıl ayırt edebılecek? Işte bu soruların yanıtları krı tık tepkı becerısı kazandırabılmekte yatmakta Işte bırkaç ıpucu • Bılgı hdhıbı olmadan fikır sahıbı olmayın • Savınızı dayanagı olan varsayımları açıkça belırterek ortaya atın •• One surdugunu7 delıllerden sonuçlar mantık yoluyla elde edılebılsın ^ Savınızı gerektığınde bır benzet meye dayandırın, ama benzetme uygun ol sun • (.erçek ve fikrınm bırbırıne karıştırmayın fıkrı gerçek gıbı gostermeyın ^ Şohrete prım vermeyın, otorıte saymayın Unlu doktorlar dıyor kı", 'bılım gosterıyor kı" benzerı muğlak vasıflar atfctmeyın • Kendı urettıgınız fikırlerın ve bılgının şuuraltınızda çarpıtılmalarına karşı onlem alın ı/ Deneyden kayndkldridn bır delılde ' deneysel grup ydiıındd "kontrol grubu nu dd tdruşın •/ Fıkrınızı açıklarken acayıp olçek bırımlı ya da olçeksız graflkler sunmayın onunde onuruyla, eşıthgıyle ve ozgur luguyle var olması, var edılmesı gereken temel varlık Yasalar dnayasalar hepımız de ortak payda olan bu ınsan'a, bu bırey'e, başka ınsanlak A v r ı n haklarını ve oz" • gurluklerını tek sınır tanıyarak, her turlu olanagı vermek sag lamak ve bu anlamlı dengeyı korumakla yukumlu Açıktır kı, çozum ılkoğretımden unıversıteye ve otesıne her sevıyede, sağlam ve uretken bır eğıtım verılebılmesınde yat makta, artık buna karşı çıkanımız yok An cak, nasıl sorusu krıtık ve çok farklı algılanabılmekte Tek doğrulu duşuncelere zemın hazırlayan (ve kıtlelerı yonetmekte pek de etkın oldugu gorulen) geleneksel yolla (ezbere ve belletmeye dayalı koşul landırma ıle) olmayacagını geldıgımız nokta gostermekte Ancak, koşulldndırmaya karşı çıkanlarm çoğu kez kendı doğrularının ve yon lemlerının belletılmebine ses çikarmadıkla rı da unutulmamalı Onemlı olan, kendıne sunulan bılım alanı da dahıl fıkır ve savları şuphe ıle karşılayan, sorgulayan ve akıl yoluyla yargılayabılen ve, en onemlısı, yaratıcı duşuncelerle problem çozebılen nesıllerın yetıştırılebılecegı yenı bır egıtım sıstemının tartışılması Yuzde seksenlerın altında okuma/yazma oranları ve kışı ba şına 3 5 yıl ortalama ogrenım suresı ıle (yanı ılkokul dortten terk bır toplumda) bunun nasıl başarıldcağı ıse gerçek bır meydan okuma ve zor bır proje Levent Sevgı Doguş Unıversıtesı Elektronık ve Haberleşme MuhenJıslığı Bolumu 4|^B ^ 9 K ^^|^P*J "^ ^ ^ ^ B ~" 918/2123 Ekim 2004