Katalog

Parçacık Fîziği rak çözülmuştür. Ancak "Büyuk fizik kitabındaki", "Standart model" hölümünden sonra yeni bir hölüm başlarnazsa çıkmaza gireriz. Böyle bir çıkmaz var mı sizce? Bundan erninim. Ama bu bölümde nelerin bulunduğundan hiçbir fıkrim yok. Bunlar şimdi kcndimıze sorduğumuz varlık sorularıdır. Bunlardaıı biri örneğin: Neden bu kadar çeşitli parçacık var? sorusudur. Bu, neden bu kadar çok çeşitli çiçek var, sorusuna benzer. Bunu yanıtlayabilir misiniz? Evrim bunun için çaba harcadığı için olabilir mi? Çiçekler için belki böyle bir şey soyleyebiliriz. Ama parçacıkgrubun nötrino deneyiyle nereye ulaşmak istediği ortaya çıktı. Bu olay sizi ürkütmedi mi? Biz bilim adaınları hiçbir zaman memnun olmayız. Çok çalışarak bırçok şeyi deneriz, daha sonra bir umut doğar ve birileri bir kapıyı açar. Hepimiz hemen o kapıdan içeri dalarız, yeni gelişmeler birbirini takip eder. Ta ki yeni bir duvara toslayana dek. O zaman yenıden beklenıeye başlarız. Birçok kişi daha "parçacık" kavramıyla bile "duvara toslamış gibi oluyor". Bu tür minik yapılan ne şekilde hayal ediyorsunuz? Yapıları olmayan fiziksel noktalar olarak tıpkı Einstein'ın 1905 yılında fotonu, ışık kuantını açıkladığmda yaptığı gibi. Knerjisi tek bir noktada yoğunlaştığmdan parçalar halinde degil sadece bir bü tün olarak soğurulabilmekte. Einstein daha sonraları bu düşünceyi açıklamaya calışmak için çok zaman lıarcadıysa da bunu başaramadı. Fakat duşünce hep aynı kaldi. Kuvvetler de değiş tokuş edilen parçacıklardan başka bir şey değildir. Bu tür etkinliklerle ilgilı görüşüm, parçacıklarııı bir araya geldikten sonra değişerek, farklı parçacıklar olarak ayrılıp diğer parçacıkları atan bir noktadan ibaret. Okulda öğrendiğimiz kuvvetler hakkmda uzun bir sıiredir düşiinmüyorum. Yani bir gezegenin Cüneş etrafındaki devri sırasında oraya buraya uçuşan milyarlarca parçacık görüyorsunuz öyle mi? Kesınlıkle. Orada kütle çekimleri değiş tokuş edilmekte. Bunlardan her biri bir sent değerinde olsaydı ve ben bunlara sahip olsaydım çok zengin olurdum. Bununla birlikte kütle çekimi tablosu, değiş tokuş sırasında ne Güneş ne de gezegenin değişmemesi nedeniyle gayet basittir. Oysa örneğın ıki nötrino arasındaki zayıf karşılıklı etkıde, bir vektör bozonu degiştirilmekte ve bu şekilde bir mıyon ve bir proton meydana gelmekte. Yani parçacıklar değişiyor. Burada insanın hayal gücü yetersiz kalmıyor mu? Evet öyle. Bu kuantum mekaniği için tipiktir. Genelde bir parçacı^ı takıp etmek mümkün değildir. Doğada insanların ulaşamayacağı fenomenler vardır. Ben bunlarla hiçbir sorun yaşamıyorum. Her şeyi bilmek zorunda değilim. Benım doğa görüşümün, pencereden bakıldığında görülenlerle ilgisi yok. Bu on yıllarca devam eden bir sürecin neticesinde oluştu. (Jyle ki günden güne soyutlaşarak en sonunda hesaplayabileceğim bir biçime büründü. Bu parçacık tablosuyla siz de gerçekte bir çıkmazın önünde değil misiniz? Standart modelimiz sayesinde parçacık dünyasını son derece ke.sin bir şekilde acıklayabiliyoruz. Teori genel olale ilgili spekülasyonlarla uğraştık. Ama doğanın bununla pek ilgisi yok gibi. Otuz yıl önce tartışılan teorilerin bazılarını bugün hiç kimse bilmiyor. Zor problemler hakkında düşündüğünüzde herhalde en çılgın fikirlere ulaşıyorsunuzdur? Bu hayatım boyunca böyle oldu. Ayrıca büyük bir bilimkurgu hayranıyım. Unutmak ve daha iyi uyuyahilmek için bu tür kitapları büyuk bir keyıfle okuyorum. Fakat doğaya göre devam etmek isteyenin daha fazlasına ihtiyacı vardır. Yoksa herkes hayal kurabilir. String teorisine ne gibi alternatifler var? Bunlar çok fazla değil. Bu da yetmişli yıllardan farklı bir durum yaratıyor. Bundan başka 'süper simetri' var. Buna göre tüm parçacıklar, halihazırdaki hızlandırıcılarda kanıtlanması mümkün olmayan süper simetrik eşlere sahip. F^akat bu bir yerde saçmalıktır. İyi bir teori kanıtlanabilir ve iyileşlirilebilir olanıdır. Zorlukları kaldırmak için durmadan düzeltilmesi gereken teoriler iyi değildir. Burada biraz önyargılıyım. Ama süper simetri fikrinin yanlış olduğunu da söyleyemem. 2007 yılında Cern'de LHC/Büyük Hadron Çarpıştmcısı (Large Hadron Collider) devreye girdiğinde gerçek ortaya çıkacak mı? Süper simetrik parçacıklar hulunamazsa onların daha ağır olduğu öne sürülebilir. Başka ne yapılabilir ki? Bir teorinin test edilmesi gerekiyor yoksa değersiz kalır. LHC bugüne kadarki tüm hızlandıncılardan daha büyük olacak. Bu gelişme, bir madde yapısının daha yakından incelenmesi istenildiğinde daha fazla enerjiye ihtiyaç duyulmasıyla mı ilgili? Yapılabilecek yatırıınlarııı sınırına yaklaşıyoruz. LHC daire biçiminde bir protonproton çarpıştırıcısı. Fakat protonlar üç Quarktan olıışur ve aslında araştırılmak istenilen bu Quarklar arasındaki süreçlerdir. Bu yüzden örneğin 30 km uzunluğunda uzunlamasma çarpıştırıcılar düşünülmekte. Bu uzun vadeli projelerden biri Clic'tir ve Cern'de araştırılmakta. Bu amaçta yeni teknolojiler tasarlandı ama işleyıp ışlemedikleri henüz bilinmiyor. Deneysel parçacık fîziği an yıl sonra bitebilir mi? Bu pekâlâ mümkün. Araştırma yapmak git gıde masraflı hale geliyor, örneğin tıpta da. Lüks içinde yaşadığımızı gayet iyi hissediyorum. İnsanlar yakında isteseler bile bu tür araştırmalar yapamayacaklar belki de. Petrol rezervlerinin tükendiği bir dünyada nelerin olacağını kim bilebilir kP Bu konuda çok karanısarıııı. 3000 yılında bızim zamanımıza bakıldığmda en azından parçacık fizikçilerinin doğa hakkında daha iyi düşünceleri olduğu anlaşılacak. Die Zeit 40/2004 Nilgün Özbaşaran Dede İyi bir teori kanıtlanabilir ve iyileştirilebilir olanıdır. Zorlukları kaldırmak için durmadan düzeltilmesi gerekin teoriler iyi değildir. lar evrenin başlangıcından itibaren vardı. En azından biz böyle düşünüynruz. Fizik ve soyut bilimler bu varlık sorunlannı çözmeye yaklaşıyorlar mı? Sadece araştırmalar fızikçilerin işine yarayabilir. Bu her zaman böyleydi. Ne Planck ne de Kinstein 1900 yılında bu kadar çok çeşıtli parçacık ve kııvvetlerin bulunduğunu hayal edebilirdi. Üoğadan daha akıllı olmaya çalışıldığında olay yanlış yöne doğru kaymaya başlıyor. Bu konuda VVolfgang Pauli uyarmayı scverdi. String teorikçileri, elektron veya Quark gibi temel parçacıklannın farklı ayarlarda salınan tellere benzer yapılara sahip olduğunu düşünüyorlar. Fizikçi Brian Greene örneğin bu yüzden ünlü eserlerinde "büyük fizik kitabında" aranan yeni bölümün işlenmeye başladığından söz eder. İlk kitabından uyarlanan filmi izlenıeye çalıştıysam da on beş dakika sonra rahatsız olmaya başladım. Burada Einstein'ın otoritesi kötüye kullanılmakta. Bu sahtekârlıktır. Cıreene, var olup olmadıklarını bilmeden Stringlerini bir "PublicRtlatioııs" acentesi gibi satıyor. Parçacık fıziğinde her zaman matematiksel açıdan en ğüzeli olanın doğru olabileceği fıkriy 916/7 23 Ekim 2004