Katalog

Siyasi gerilim korku, kaygı üretiyor Dünyada siyasi gerilimin tırmandığı şu günlerde, kamuoyunda hakim duygu kaygı ve korku. Beynin ve vücudun korku karşısmda nasıl tepki verdiğini araştıran bilim adamları, süreğen kaygmın vücutta yarattığı hasarlan ve bu hasarların kalıcı olmaması için neler yapılması gerektiğini inceliyor. unyamn savaşın eşıgıne geldı91 şu gunleıde ınsanlar olup bıtenı kaygıyla ızlıyor Pek çok ulke ekonomık ve siyasi bır darboğazın eşığınde Japonya, zayıfldyan ulke ekonomısının doğur duğu olumsuz koşullar nederayle gelecek kaygısı ıçınde ABD ve Ingılteıe yem bır 11 Eylul saldınsından korkuyor Irak hdlkı savaş korkusunu en şıddetlı şekılde yaşıyor Türkiye'nın kaışısındakı ıkılem ortada NewJer seydekı Rober t Wood Johnson Uraversıtesı Tıp Fakultcsı nden Dr Afton Hassett ve Dı Leonard Sigal yaşadıgımız gunlen şoyle tanımlıyoı ' Kronık kayqı ve çaresızlık duru mu en ust duzeyleıde tanımlanamayan bır tehhkenın her an, her şekılde onceden ha beı vermeden vurabı lecegı kaygısı msanları buyuk bu boşluğun ıçı ne ıtıyor " HİPOKAMPUi: Tehllkc kar}nmılakl tcpklyl uıuıı uırvll /)<•//( yt uıbitlvr GO/flFRfG/ Cvnlfltr: yoru/ Uılanuıut tthlike l}arctlnl gönılt'rıtH'yv baıır durtıma yeçer. Slndirlm ıhteml ynvufhıyıtua tuktıruk mlı/ısı tızalır. TİROİD Hl/LlRlNornutl ıltımmilukl mi'ltıholl/mayı hıtlundmr. AKCİGfRtER Bnt!i>lıır €jtnl}U'r ve tltıluı Uulıı ok\ljın ala hllrti'k ılıırıınuı ycllr. D kunun oldurucu olmaması ıçın neler yapürıid sı gerektıgrru diastuıyor Alternatıf terapı ola rak ısımlenduılebılecek bazı teknıklerle stıe sı azaltmak mumkun dncak bıhm adamlan koklu çozumlerden yana Dolayısıyla stres hormonlarıru azaltarak korkunun onunu alınak daha uzun vadeh ve daha akücı bu ço zum Beyindeki korku kaynağı Son yıllara kadar beynın korku ve kay gı duygusunu nasıl yaidttığı veya bunlardan kurrulmanın nıçm bu kadar zor oldugu büı nemıyordu New YoıkUnıversıtesı sırurbüım cıleıınden Joseph LeDoux 197O'lı yüldnn sorüdrma dogı u koıku konusunu araştırmaya başladıgı zaman pek çok uz man, büımın bu duygulara erışemeyecegıru duşunu yoıdu Oysa 0 tanhten bu yana, korku konusunda hıç bu duygu hakkında toplanmadıgı kadar bügı toplandı Soyut bır tehdıdın yol açtıgı duyguldi, yanmak ta olan bır bınada veya kaçınlan bu uçakta oldnldiın hıs settıklerınden dogal olarak farklıdır Arıcak yıne de bu * fdik tahmın edıldıgı kaddi buyuk degıldu Korku ve kaygı bırbırırun uzantısıdu Ikısuım de kokleıı aynı psı kolojık temele dayanır ve benzer şekılde so nuçlanırlar Kaygımn ozune ınmek ıçın korku nun anatonusı üe ıse başlamak gerekır Beyın yalnızra dusunerı bu makıne olmadıgı gıbı bıyolojık bır uyumun sonucudur temel ıms yonu organızmayı ıçınde bulundugu ortama gore şekıllendırerek hayatia kdlmasını sagld mdktu Beynın hayatta kalmayı sağlayan yupı sal kısmı, neokorteksten (büınç merkezı) çok once evnmleşrruştır LeDoux un "duygu sal beyın olarak tarumladıgı bu eskı bohım (amıgdala basta olmak uzere), olası bu tehu kenın ıçaretlerını algılamaya odaklanmıştır Koıku bedeni ele geçixdi$i z a m a n bır dızı olayı tetıkler Eğeı bu tekrarlayan olaylar dızısı sık sık ortaya çıkar ve uzun sureıse ınsan sağLgma zarar verecek bır duruma gelu Bu olaylar sılsılesı amıgddld'nın (beyıncığın yan yanmkurelennın alt yuzeyınde bulunan yuvarlak çüanhlardan bırıbeyıncık bademcığı) yarundakı hıpotalamus'u kor tıkotropınsalgüayan faktor (veya CRF) uretmesı ıçın tetıkler Bunun uzerme hıpofiz ve adrenal bezlen kan dolaşımına bol mıktarda epınefnn (adrenabn), norepmefnn ve kortızol pompalar Bu stres hormonlan acıl durumld ılgısı olmayan sınduım ve bdğışıkhk gıbı sıstenılen kapatr ve vucudun tıım kayndkldrıru kaçma veya kavgaya hdzırlaı Nabız hızlanır, akcıgerlerde broşlar açüır, oksıjen alma ka pasıtesı artar ve kaslar ener]i veren glukoz bombardımaruna uğrar runiR Dlkrllr Korkunun anatomisi Tehlikeyl iezlnlediğlnlz an, llkel amlgdala genel blr alarm iinyall vertr. Adrenal iktentl bu slnyali altr almaz vücuda adrenalln ve strei hormonu pompalar. Cerekll olmayan flzyoloflk Iflemler dunır. Slndlrim durur, cllt soğur, kan acll blr eylem durumda harekete geçmek Içln kaslara yönellr. Soluk alma ve kalp hızlanır, tanslyon yükteilr, vücut okslfene doyarken, karadğer yakıt takvlyesl Içln gliikoz salgılar. Knca vücudun tUmit acllen kaçmaya veya kavgaya hazır duruma geçer. KARA Yuk\e nıt'((iı hıru 1, tntrfl takvl) En çok kalbi etkiler Korku hakkınddkı eduıılen bügüer arukça bu duygunun neye mal oldugu da net leşıyor "Norepınefrın dokular ıçın bır zehır nıtelığındedır Butun dokulard zarar vermek le bırlıkte en çok kalbı etkiler" dıye konuşan Hdi Vdid Uraversıtesı Tıp Fakultesı'nden noıolog Martin Samuels, 11 Eylul tanhınden sonra New York cıvannda yaşayan kalp has talannda arıtmı denılen ntm bozuklugunun normale oranla ıkı mısh artıgma dıkkat çekı yoı "Uzun suren süesfizyolojücsonuçlar doguıuı ' dıyen New York'tala St Luke'sRoosvelt Hospıtdl Centeıddiı kaıdıyolojı bolumu şcfı Dı Jonathan Steinberg Bu hastalann pek çogu ydSdinldiının bu noktasında olumcul olaylarla karşı karşıya kdlmıslar Ancak bunldiın pek çogunda şu anda korkuldnnın ycıını kaygı alrruş" dıyor Bdşkd bu deyışle, fızyolojık bozukluklaı yalrazra şıddetü korkudarı kdynaklanmaz Suregen, duşuk dozdd adrenabn salgısı kalbe zaıaı vererek kalpdamar hdstakklanna davetıye çıkarür SurekU korüzole maruz kalrıidk bdgışıkkk sıstemını zayıflattıgı ıçın ın Ranlan enfeksıyond, hatta kansere açık hale getuu Stres hormonlan beyne de zdrar ve nr noronlar drdsındakı bağlantlan zayıflatır, Bu tur olumsuz duygular dermhgı olçusunde, ınsanlann nıh ve beden saqhnı bozuyoı Başta bagışıklık sıstemını zayıflatıyoı uyku bozukluğuna ynl açıyor ulserderı akne ye dek pck çok haatal] 51 azdınyor 'Korkunun psıkolojık yonu hepımı zı bıyolojık açıdan etkı lıyor" dıye konusan psı kıyatrıst Carole Liberman, 'Kaygılı ınsan lar daha fazla yer ve daha fazla ıçeı Daha fazla kaza yaparlaı Daha sık soguk algmlığı na yakalaraılru veya daha tazld kdlp kıızı ge çınrler Kısaca bu zanidnlaı bızı vahşı hayvanlara yem olmaktan kurtaıan kaygı ve kuı ku sıstemı, şımdı bızı yıyıp bıtmyoı" dıyor Bu doğarnn bızı kdişı kaışıya bırdktıgı bır paradoksuduı Hayatta kalmamızı sağlayan bu temel duygu, sıçan, balık veya meyve sınegı gıbı faıklı boyutlardakı organızmalarm tumunde mevcuttur Ne vaı kı koıku ve kay gı yaşam kurtaıdığı gıbı oldurucu de olabüıyor Bılım bu aşamada devıeye gırerek koı 835/8 A hatta kesılmesıne yol açar Insanlar ve hayvanlar uzerınde yapılan drdsürmdlaid goıe uzun suren kaygı ve stres bellek konusunda çok onemlı bu 10I oyridydn lnpokdmpusun kuçulmesıne zemın hazırlar Stresin sinsi zararları Uzun suıen stres kdlp ve beyne verdıgı hasarlann yanı su"a, basagnsı uykusuzluk su"t agnsı, boyun agıısı ve uyumsuzluk gıbı goze fazla çarpmayan etkiler yaratu Bu tuı