Katalog

GUNCEL TIP retlerın satın 16 Craflk2 ahm gucunu ızAvrupa kentlerlnde düz Ifçl Ucretlerinln satın ahm gücü lemek amacıy 14 (grum (jumu) cınnnden uıretler/tukettıt fıyatlan endeku) la, nomıridl uc Istanbul ret dızılen Is •Antwerp*AmstarıJam 12 A t ondra tanbul tuketıcı fiyatlan endek 10 sme bolundu, vasıflı ve duz ışçjler ıçm yıllara gore ve ay n ayn reel ucret dızılen elde edıldı Grafik l'de sunulan dızıleıe bakarak, hem vasıflı 1460160019001600166017001760180018601550hem de duz ış1499 1913 1549 1599 1699 1799 1849 1899 1649 1749 çılerın ucretle alan Londra Amsterdam, Anvers, Pans, Vıyana ıınde uç uzun vadeb egüım belırlemek mumkun Vaışova gıbı kentleıle kaışüaştırmak uygun ola Istanbul'da ucretler 15 yuzyılın sonlanndan 16 caktır yuzyüın ortdldrınd kaddr gerüemış, daha sonra Istanbul ıçm olusturdugumuz fıyat ve ucret 16 yuzyılın ortalanndan 18 yuzyılın ıkıncı yansıdızılenru hem akçe cınsınden hem de gram guna kadaı dalgalı ancak yatay bn seyır ızlemış ve muş cınsınden ıfade edebüdığımız ıçm, bunlann nıhayet 18 yuzyılın son çeyregınden 20 yuzyılın Allen'ın tanımladıgı karşılaştırmalı çerçeve ıçme bdşlarına kadaı yukselme eğüırnı ıçınde olmuşyeıleştuılmesı zoı olmadı Bu dmaçld Allen m tur Bu son egüım ozellıkle 19 yuzyüda Osmanlı 170049 Strasburg ıçın hesapladıgı ve baz olarak ekonomısuıın ciddi bir büyüme haıeketı ıçınde kabul ettıgı tuketıcı paketındekı mallann gıam olduguna ışaret etmekte, en azından bu olasılıgı gumuş cmsındpn fıyatlan, aynı agırlıklar kulguııdemc getumektedn 1914 yüına gelındığınlanılarak, 170049 donemınde Istanbul ıçm de de, duz ınşaat ışçüerın gunluk ucretlennın satın hesaplandı ahm gucu 1500 yıkndakı duzeylerının yaklaşık yuzde 20, usta ınşaat ışçılerının ucretierının satın Sonuç alım gucu ıse 1500 yılındakı duzeylerının yaklasık Şımdı, Istdnbul üe Avrupa'nın onde gelen yuzde 50 uzerındeydı dıger kentlerı arasında ucretlenn Sozkonusu dort buçuk satm alım gucuyle ügdı karşılaştır yuzyülık surpdp Istanbul dakı ınşaat ışvüeımm ucıetleım Jdtm 16. yuzyılda bir malara geçebıhrız Duz ve ustd uışaat ışçılerının gram gumuş cınsın alını gucu bıyolojık bır asgarının bıı haylı uzeıındedıı Oıne düz ınşaat işçisi de ıfdde edılen ucıetleıı, yıne gıam gumuş cınsınden ıfade edılen fıyat gın 16 yuzyılda bır duz ınşaat ışbir güniük ldid bolundugunde, her kent ıtın çısı bu gunluk ucretıyle 8 kılo ekmek veya 2 5 kılo pırırıç veya ücretiyle 8 kilo ek reel unetleıı ya da urrptlerm satın alım guLUiıu gosteıen dızıleı elde 2 kılo koyun etı al.ıbümekteydı mek veya 2.5 kilo edılmektedu Grafik 2 de duz ış Vasıfb ınşaat ışçıleı ınm gunluk ucretlcıı ISP 1 '> üo 2 kat daha pirinç veya 2 kilo çıluı ıçın sunulan dızıkı 19 yuzyıla kadaı Istanbul dakı ucretlenn Avyuksektı Bu du^eyde ucıet gelıkoyun eti lupdiuıı dıgeı bolgeleımın onde n saglayan Vıisıflı ışçıleı ın yılda kpntlerındekı 200 gun çdlışdma.sdlaı büe hem alabilmekteydi. gelen ydkm oldugunuunetlpıe bıı lidylı gostenyor genel nufusun oı tdlamasından ^^^^H "std ışçüeı m ucıetlerı de benzer huın de kentü nutusun oıtdlamd ttt^^^^^M uğılıııılüi gosteııyoı Buıid kdişıkk, smdan daha yııksek yaşom st.ın lfi yuzyılda bıle Kuzeybatı Av dditldnıid sdlııp oldukldiım joy lupdiıın Loııdid Amsteıdam gıbı onde gelen lebüınz kentlenyle Istanbul arasmda ucretlenn satın alım gucu bdkımınddn kdydd değeı fdikldi oldutju Avrupa ile karşılaştırmalar gonıluyor Kuzeybatı Avnıpa kentlpnyle Istanbul Oxfuıd Uıııvuısıttjaı ugıutım uyeleımden aıasmdakı ıeel ucıet faıkhlıklaıı Sanayı Dev Robert Allen gpçen yü yayımlanan bır çalışmanmıne kadar tazla de^ışmeden kaldıktan sorııa smda suıı yetıııış yılda Avıupd'ııın uııde gelen 19 yuzyılda dçılrıidya başlıyoı kentlerı ıçm oluşturulan fıyat VP ucrpt dızılprını gıam gumuş cınsınden ıfade edılen endeksleıe donuşturerek karşüaştırrnalı çahşmalar ıçın elveıışL bu çeıçeve oluştuımuştu Allen uzun vadelı p<5ıhmler uzprınp yoğunlaşabümek ıçın dızüerdekı veıılen yanm yuzyıllık zaman düımlen ıçın uı tdldina degeıleı olarak ıfade etmektedır Fıyat dızılen ıçın 1700 1749 donemınde Strasburg'u baz olarak (=1,0) dlmıştır Allen'ın da belırttığı gıbı Sanayı Devnmı oncesındekı yuzyülarda Avrupd'nın her bolgesınde fiyat ve ozellıkle de ucıet duzeyleıı bakımın dan hıyerarşıler oluşmuştu Bu bakımdan kentler arası kdişılaşüımaldi yapaıken kendı bolgelerın dekı hıyerarşılerın aynı ya da benzerı yerlennde olan kentleıı bırbulerıyle karşıldştırmak anlamh olacaktu Istanbul dızılenru kendı bolgelennde veya ulkelerındekı hıyeidrşınırı tepesınde yeı Çalışmamızın ilginç ve önemli bir diğer sonucu da Osmanlı ucıetleıının tıuıhçıleım du raklama ve gerıleme donerm olaıak nıtelerıdudıklerı uzun yuzydlaı boyunca gerılememesı, tam tersıne 17 yuzyılda yatay seyrettıkten sonra 18 yuzyıkn ortalanndan ıtıbaren yukselme egüı mı ıçme gumesıdıı Ucıetleım bu uzun donemlı egılımı belırlı bu dinamizme ve canlılığa ışa ret edıyor Ve pek çoklan taıafından Avrupa run hasta adamı olarak anılan Osmanlı devletının vaı lıgını bu denlı uzun surdurebümesırnn sunnı bıze bu olçude açıklamış oluyor Prof Dr Suleyman Ozmucur, Boğazıçı Unıversıtesı ve Pennsylvanıa Unıversıtesı Prof Şevket Pamuk, Atatuık Ensütusu ve Ekonomı Bolumu, Boğazıçı Unıversıtesı Savaş sendromları orfez savaşı sırasmda 50 000 lngıüz Kanada ve ABD askennde nefes açlıgı, halsızlık urıtabüıte, başagnsı, uyku bozuklukldrı, unutkdnlık, konsantrasyon bozuklugu, el ve ayaklarda uyuşma, kas ve eklem agnlan, cılt dokuntulen, depresyon, gogus agnsı gıbı yakınmalar oldugu saptandı Bu askerlerın %70'ı nobetlerını tuta mamakta veya tamamlayamamaktaydı Savaş sonrası ulkelenne don dukten sonrah beş yü ıçınde de bu 50 000 askerın sadece 1/6'sında yukanda sozu edılen yakmmalann du zeldıgı goruldu Yapılan çakşmalaı, yaralanma ve zehırlı gazlara maruz kalma korkusunun, oluşan bu emos yonel sakatlıkta behrleyıcı rol oynadıgına ışaret etmektedır Şubat 1991 'de başlayan savaşta toplam 697 000 ABD, 45 000 Ingüız ve 4500 Kanada'lı asker gorev almıştı Sadece 148 askerın oldugu 467 askerın yaralandıgı ve 4 gun suren Korfez Savaşmda bu kadar çok sayıda askeıde yukanda sayılan emosyonel bulgulann ızlenmesı sa Vdsı bekledıgunız şu gunlerde olduk çd duşundurucuduı Ocak 19 9 2 d e ABD/Indıana'da koı fez savaşmda gorev almış veteıanlaı arasında yapıları deger lendumede, soz konusu yakmmalann halen surdugu saptan dı Bu tabloyd "Korfez Savaşı Sendromu" ısmı venldı Bu sorunun rehabılıtasyonu ıçm ABD'nm harcadıgı pa lanın 1 lb 000 000 dolar cıvanndaoldugu hüdınlmektedır Korfez Savaşma kaülan 80 000 asker uzennde yapılan bıı bdşkd çauşma, askerlerın "uS 15'ındp bu 'savaş sendromu'nun ortayd çıktıgmd ışaret et mektedu Savaş Sendromlarırun, ddha çok psıkososyal bır fenomen ol duguıid manılındktadu Bununla be rdber, korfez savaşmd katılan dskerlere uygulanan veba ve şarbon aşıldnnın neden oldugu sıtokın salınımlannın norounmunolo)ik etkıler yarartıgı ve bu durumun soz konusu kuruk tablorıun gekşururıde rol oyna dıgı da ılen surulmektedır EMeksıyonlann da bu klınık tabloda rol oy nayabılecegmı ıddıa eden çaüşmalar vardır "Akut çarpışma stresı sendro mu" gıbı ısımlerle anıldn bu dururn, ük kez Amerıkan Iç Savaşmda tanımlandı Dr Henry Hartshorne, Amerıkan Iç Savaşının surdugu 1863 K yılında kendısını dınleyen üp oğren cılerme şoyle seslenmekteydı "Oncehkle merkezden uzaktakı hastanelerde yatan askerler basta olmak uzere, buçok askerde gorulen kronık hastalıklardan bın vardır kı ben bu hastalıgı kalp kdsının bıtkınlıgı olarak tanımlamak ısuyorum" Dr Hartshome'nun soz ettıgı buhastakk, ükkez 1871 yılında Jouı nal of Medıcal Scıences ısımlı dergı de Dr Da Costa ımzası üe tanımlan dı Iç Savdş sırasındd Plıüddelphıa Askerı Hastanesınde gorevlı Dr Costa 300 asker uzennde yaptıgı çalışma sonrası askerler m onerrüı bolumunde nefes darlıgı, çarpıntı, ozellüde eforla ortaya çücan gogus agnsı, yorgunluk, başacjnsı, uyku bozıüduklan, ıshal baş donmesı gıbı bıügular oldugunu bu bulgulann " u35 askeıde, nobet goıevı suasında ortaya çıktıgını saptadı Ozellıkle "sı la" ozlemı çeken genç askerleıde belııgın apatı (kışınm çevresel uyarılara ügısız kalışı hıssızlık kayıtsızlık uyuşukluk), ıştah kaybı hatta yuksek ateş gıbı ydkınmdlar da tıibloya ok lenmekteydı Benzer durum "Da Costa Sendromu" "Askeı kdlbı" "efoı send romu" gıbı ısmüer dltmda Bıııncı Paylaşun Savaşmda da yaşandı Sa vaş sırasmda 44 000 Ingüız askeı me sdğlık ıznı verümek zorunda kalmdı ve bu askerler savaşmaya devam edemedüeı Bırmcı Paylaşım Sava şmdan beş yü sonra dd yüdd ortalama 601 Ingüız askerı soz konusu ya kmmalaı nedemyle saghk ıznı kul ldnrridyd devam ettı Benzer sorunlar Ûancı Dunya Savaşı, Kore ve Vıet nam Savaşüan sırasmda da surdu Sdvaşm kapıya dayandıgı şu gunlerde ınsan yukanda soz ettıgı me benzeı yenı klınık çalışmdlard gereksınım olmasm dıye umuyor Sarurun askerlerden daha onemlısı sıvülerm savaştan nasü etküenecegı sorunudur Gelışmelere baküdıgm da anlaşüıyor kı, başlanna yagacak bombaları ve olumu bekleyecek olan sıvü Irak'lüar kımsenın pek de umurunda gozukmuyoı Dr. Mustafa Çetiner mcetıner@ıxır com 835/11