Katalog

Pamuk ve Özmucur'un makalesi ödül kazandı Amerikan Ekonomi Tarihi Birliği'nin 2002 ödülünü verdiği "Osmanlı İmparatorluğu'nda Reel Ücretler ve Yaşam Standartlan 14891914" adlı makalenin özetini yayımlıyoruz S üleyman Ozmucur üe Şevket Pamuk un Osmanlı urretlennı Avrupa'mn dığer bolgelen üe karşüaştırmah olarak ın celeyen makalelen ıktısat tanhçüıgı alanmda dunyanın en onde gelen dergısı ola rak kabul edüen ]oumal of Econonuc Hıstorynın Hazıran 2002 sayısmda yayım landı Geçen ay ıçınde ıse ABD ıktısat tarüıçüennın bı lımsel kuıuluşu olan Economıc Hıstory Assocıaüon her ^^^^^™ yıl ]ourncil of Eronomıc Hıs toryde yayımldndn en ıyı makaleye veıüen "Arthur H. Cole Ödülü"nun 2002 yılında Ozmucut ve Panıukun çalışmalaı ına vcrıl nıesrnı kararlaştırdı Aşagıda Ozmucur ve Pamuk un onemlı bır uluslararası odul kaza nan makaİPİPrınm ozetını sunuyomz Osmanlının 20. yy'a kadar gelebilmesinde, esnekliği, pragmatizmi ve müzakereuzlaşma geleneği öne çıkıyor Giriş Sorı yıımı yüda ıktısatçüdi ve ıktısat tarıhçılerı degışık ulkelerde kışı başma ure tını ve gelulcrı hesaplamak ve yuksek gelır h ulkelerle daha dusuk gelırlı ulkeler arasırı dakı farkın zaman ıçınde nasü egüımleı gos terdıcjinı ocjrenmek ıçın bır haylı çaba haı cadıldi Angus Maddison ve dığeı araştır macılaım çalışmalan sayesınde bugunun gelışmış ulkelerıyle gelışen ulkeleı arasında gelır farklaımın 1820 yılı ıtıbanyle vaıoldu gunu ve bu farkm hem 1820 1950 arasında sureklı olaıak aıttıgını büıyoruz Bugunun gelışmış ulkelerıyle gelışen ulkelen arasındaia gelır farklüıklan araba Sanayı Devıımı oncesındp nasü ecjüınüer gostermıstı'3 Oınegın 1750 ya da 1500 yılında bu tuı gelır farklıhklanndan soz etmek mumkun mudur? 1820 onresı ıçın ehmızde bır kaç ul ke dışında mülı gelır hesaplamalan yoktuı Buna kaışüık kentlerdekı ışçüenn ucretlerı bıze ortalama gehrler hakkında her zaman docjıu bügüer vermese de sanayı oncesı toplumlarda yaşam standardlan hakkında elımızdekı en guvenüır en saghkh bügüerı oluşturuyor Nıtekım ıktısat taııhçılerı 19301u yülardan bu yana Avrupanın pek çok kentı ve ulkesı ıçın ucret ve fıyat endeks lerı oluşturarak uzun donerrüı ıktısadı gelış melerı anlamaya buyume ve boluşum konulannddkı su perdesını kaldırmaya çabala düar Batı ve Orta Avrupa dışındakı ulkeler de ıse verı kaynaklannın yetersız olması ne denıyle bu tur çalışmalaı son zamanlara kadaı yapüamamıştı Osmarüı Imparatorlugu 600 yü sureyle 835/10 kıtalararası tıcaret yolları uzerınde çok genış bır cogıafyayı kapsadı 17 ve 18 yuzyülarda nufusu 30 mılyonu aşan bu buyuk devletın ıküsat tarüıı kurumları ve ınsanlarının gurüuk yaşamı ne yazık kı dunya ıküsat tanhçüerı tarafmdan yeterınce büın mernektedır Oysa 600 yıl Prof. Dr. Şevket Pamuk ve Prof. Dr. SUIeyman ozmucur gıbı uzun bır sure vaılıgını surdurebümesı Osmanlı turmus ve daha sonra ucret endekslennı fi lara ınşkın fiyat venlerı kullanüarak yülara ^^^^^^^^ ıktısat tarüıının daha ıyı yat endekslerıne bolerek ucretlerın satın gore tuketıcı fiyatlan endeksı hesaplannuş ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ™ bu bıçımde anlaşümasını alım gucunu elde etmıst 2000 yüında Ankatir Gıda mallan fiyatlan ıçuı Istanbul dakı zorunlu küıyor Osmanlı ra da Devlet IstatısGk Enstıtusu tarafmdan bır buyuklu kuçuklu vakıflann ve bunlann ıma tarıhçüerı uzun yülar bu buyuk ımparatorlu cüt olarak yayımlanan bu çabsmanın sonuçretlennın hesap defterlennden yararlanü<Jun luzh bır yukselısten soma duraklama ve lanra Avrupa nın dığer bolgelen üe de karmıştır Basbakarüık Osmanlı Aışıvlennde gerüeme donemıne gırdığını duşunduleı şılaştırarak Sanayı Devrımı oncesındekı Malıyeden Mudevver ve Evkaf Nezaretı Ha Ancak son yırmı yüda tarüıçüer Osmanlı uzun donerrüı eğılımlere ışüc turrnaya çabşa remeyn Muhasebecılıgı tasnıfleıuıde yer toplumunun ve devletının degişen koşullacağız alan bu defterlerde unaretlerın duzenlı olara uyum sağlayabüme ozelhklerıru one rak pışırıp sunduklan yemekleı ıçın satın dl çıkanyorlaı Avrupa ve Asyada pek çok Fiyat dizileri düdan gıda mallannın mıktarları ve bırım fi devlet yıküıp gıderken Osmanlüann ^0 yuzyatlan yer almaktadır Aynca Topkapı Sarayı Fıyat ve ucret endekslerı ıçın once Isyıla kadaı vaıhklarını surdurebümeleı ının Mutfagı (Matbahı Amıre) tarafindan satın tanbul'un seçümesının en onemlı nedenı, ardmdakı esnekliği, pragmatizmi ve alınan gıda mallannın fiyatlan da kullanü Osmanlı donemınde en aynntüı fiyat verüemüzakereuzlaşma geleneğini dalıa ıyı mıstır rının başkent ıçın bulunmasıdır Istanbul ya Ortalama kentlı tuketıcınm haıcama 40 CraHk1 ahşkanlüdan düdcate alınaıak un, buğday, 35 Istanbul'da Insaat Islleri Ucretlerlnln satın alma giicü (Düz Ifçl Ucretleri (148990)=1.0) pirinç, sadeyag, bal, zeytinyağı, koyun eti, nohut cjıbı gıda mallannın toplam tıyat endeksı ıçındekı agurbgı yuzde 75 üe 80 ara sında tutuldu Daha sonra da sabun odun, komur ve çıvı gıbı gıda dışındakı mallann yıne arşıv kaynaklanndan derlenen fiyatlan endekse katüdı Hesapladıgımız tukeücı fi yatlan endeksı Istanbul da fiyatlann 1489 üe 1914 yülan arasında toplam olarak 250 kat artngını fiyatlann oıtalamaartışhızının yüda yuzde 1 3 dolayında oldugunu gostenyor 30 25 . o Uttainiler Duzlfçlkr 30 ytllık ortalamalar, usta Ifftter 30 yıllık ortalamalar, dUz Ifçlkr 20 * 10 05 Ücret dizileri Aıaştırmamn üancı aşamasında Os manh arşıvleruıdekı uç bıne yakm ınşaat ve tamırat defterı ıncelenerek inf aat işçilerinin gunluk ucretlen derlendı ve vasıflı ınşaat ışçüen (neccar duvarcı sıvacı taşçı ma rangoz vd) üe duz uışaat ışçüen (ırgatve daha sonra lençber) ıçm yülaıa goıe akçe cın sınden gunluk uueüeıı gosteren ıkı ayn endeks oluşturuldu Gunluk ucıet veıüeıı bu yuk çogurüuguyla Basbakarüık Osmanlı Ar şıvı Malıyeden Mudevveı Mahye Mesanfat Devlet Başmulıasebe Bına Erranı Evkaf Ne zaretı Haremeyn Muhasebecılıgı tasnıflerıyle Topkapı Saıayı ve Dolmabahçe Saıayı Ar şıvlen ndekı defterlerden deılendı Çabşmaıun en son aşamasında ıse uc 00 1450 1500 1550 1600 1650 1700 1750 1800 1850 1900 anlamaya çalışıyoılaı Bu makalede Osmanlı burokıasısının defter tutma gelenegı sayesınde dunyada çok az sayıda ulkede yapüabüecek bır araş ürmanın sonuçlarını sunacagız Devlet Ista üstık Enstıtusu nun de destecjıyle yedı yü su ıen bır proje sonucunda Şevket Pamuk 15 yuzyüın ıkmcı yansından Bıımcı Dunya Sa vaşı na ve oradan da gunumuze kadar 500 yülık bu donemde Istanbul ıçın tukeücı fiyat endekslerı üe gurüuk ucıet endekslerı oluş nın müyona yaklaşan nufusuyla 16 yuzyüda Avrupa ve Batı Asya nın en büyük kentiydi. Ote yandan Edırne Bursa Selanık Belgrad Şam Kudus ve dığer kentler ıçın derledıgırraz fiyat ve ucret venlerı Istanbul ıçm elde edüenleıe oldukça yakın sonuçlar veı mektedır Çahşmamızda Osmarüı arşıvleımdekı alü buıden fazla hesap defterı ve lısteden derlenen temel gıda mallanna ve dıger mal