Katalog

rarlandılar. Mantar sporlanndan kaynaklanan bir hastahk 1997'de söylencesel folk şarkıcısı B o b Dylan'ın neredeyse yaşamına mal olacaktı. Dylan'ın solunum yoluyla kapügı *Histoplasma capsulatum" türü toprak mantarlan kalbe yerleşerek sanatçının uzun süre hastanede kalmasına yol açtı. Dylan'ın ölümden döndügüne dıkkat çeken VVisconsin Universıtesı mantar uzmanı Bruce KLein aynı zamanda "Blastomyces dermatitidis" adlı mantara karşı dünyanın ilk aşısını gelişrjren kişi olarak biliniyor. Söz konusu mantarın sporlan solunum yoluyla bedene girdiginde,' "blastomycosıs" olarak bihnen pek yaygın olmayan türde bir akciger iltihaplanmasina yol açıyor. Bilim adamlannın yülardır zararh mantarlann dogal olarak bulunan zararsız turlerirıden aşı uretmeye çalıştıklarına dikkat çeken Klein bu kez taktik degiştirerek, temel genlerinden birini alıp zararsız küdıgı mantardan güvenli bir aşı üretti. Söz konusu gen mantann akciger dokusuna yerleşmesını saglayan Wl1 adlı bir proteini uretiyor. Bu gen olmadan patojen insana bulaşamıyor Ganlı aşınm yapıldıgı farelerin daha sonra gerçek mantarla karşılaştıklannda hastahga yakalanmadıklanna tanık olundu, Klein, bu sonucun bir kanıt sayılabılecegine, aynı yöntemle, üpkı Dylan'ın durumunda oldugu gibı, kana kanşarak hastalık bulaştırmayan mantarlara karşı aşılar uretilebüecegine inanıyor. KIŞ UYKUSU YALNIZCA HAYVANLARA ÖZGÜ BİR DAVRANIŞ BİÇİMİ Mİ? Fındık faıesi, yediuyuklayan, kirpı ve diğerbırçok hayvan gibi dağ (aresi de soğuk hş aylannı uyuyaıak geçırir. Yenı bir araşormaya göre ınsan vücudunda da bıyolojikbir "dağ faresıprogramının" bulunduğu ortaya çıktı. Marburg Üniversitesi'ndeki bir öğrencı ınsanla yakm benzerliği olan bir keırurgeni kış uykusunda mceledi: Madagaskar'da yaşayan MaJÜ Madagaskar'da hs aylan pek soğuk geçmez fakat hava son derece kunıdur. Daha çok sulu yemışlerle beslenen bu primat türu belkı de bu nedenle, bu verimsiz doneıni uyuyarak geçırmeye karar vermıştı. Bilim adamlanna görekış uykusunun ışığın azaîması ve ısının düşmesiyle pek ügısı yok gıbı Kış uykusu daha çok doğa tarabndan yaraulan perhız döaemınin daha kolay atlaülmasma yardıma olmakta. Bu karmaşık süreçte vücut hücreleri mevsime göre "harekete geçirilmekte", Ennmler metabolizma değişuninı en düşük duzeye indirir, vücut enerjı depolannı kullanmaz ve böylece vııcut' 'tembellık'' donemıne hazır hale gelır. Marburg Üniversitesi 'ndeh hayvan psıkologu Gerhard Heldmaier ınsanda da ükçağlardan gunumuze dek ulaşan ve insam hş aylannda uyuşukluğa ıten evnmsel bir kalıtın bulunabıleceğıni öne surmekte. Olası bir kanıt etnolojık araşürmalarla da ortaya çıktı. Pulkovo bölgesmdeh Rus çıRçuer, köylulenn bş aylannda büyükbır ateş etrahnda yalnızca bir ağız dolusu kuru ekmekle beslenerek uykuya yatüklannı ve yalnızca ateşe bırkaç odun atmakıçm kalktıklannı söylüyorlar. Ingiliz bilim adamlanna göre, bagırsaklardaki bir bakterinin urettigi zehir, bağışıklık sisteminin istenmeyen tepkimelerini yok etmek suretıyle, şeker hastalığını yok edebiliyor. Bristol Üniversitesinden bir grup bilim adamı bir süredir ishale yol açan ve "ısıtüabılır enterotoksm" adıyla bılinen E.koli türünde bir toksini inceliyorlar. Bugune dek elde edilen bulgular, soz konusu proteinin zehirli olmayan bir bolumunun farelerde eklem iltihaplanmasina çözum getirdigini ortaya koyuyor. Şimdi ise, aynı proteın bölümünün şeker hastalığını da engelledıgine tanık olundu. Protein, bagışıkhk sısteminin pankreastaki insulin üreten hücreleri yok etmesine engel olduğundan böylesı bir etkı yaratabılıyor. l'inci tip şeker hastahgı kendiliginden bagışık bir hastalık turüdür. Yalnızca Avrupa ve Kuzey Amerika'da her yü yaklaşık 4 milyon kışi bu hastalıga yakalanıyor. Genellikle 30 yaşın alundakılerde görülen bu hastalıga bir çözüm getirüemiyor. Hastalar kandaki glükoz düzeylenni dengede tutabilmek amacıyla, her gün insulın ıgnesı yapürmak zorunda kalıyorlar. Bagışıkhk sisteminin bu hucrelere neden saldırdıgı konusuna hiç kimse kesin bir açıklama getiremiyor. Hastalık genellikle rüm aile bireylerinde gorülüyor, ancak kimi uzmanlar bunun vırüslere bagh bir durum oldugunu savunuyorlar. Şeker hastalığını engelleyen bağırsak toksini E.koli proteini bagışıkhk sistemindeki "makrofaj" adı verilen bir dizi temel hücrenın yüzeyindekı alıcüara ilişmek suretiyle etkili oluyor. Proteın alıcüara üiştiginde, bagışıkhk sisteminin ışlevini aksatan kimyasallar üretitiyor. Protein farelerin burunlanna bir püskürtucü ile verüdiginde 1 'inci tip şeker hastahgının tümden yok oldugu ve herhangi bir yan etkiye rastlanmadıgı behrtihyor. Insanlarda 1 'ncı tip şeker hastalıgının ılk aşamalan bir antikor tarama tesu ıle belirleniyor. Bristol ekibine onderlik eden Neil Williazns, bu tur testierin yuksek risk gruplannda, hureler onarüamayacak düzeyde zarar gormeden önce uygulanabilecegine dikkat çekiyor. Ekip bu yüın sonlannda klinik deneylere başlamayı tasarhyor. İnsan derisi şeffaflaşıyor! A.J. Welch dennizi şeffaflaşurabüir, fakat sizi o bıldıgimiz bilim kurgu oyuncaklanndan biri olan 'Görunmez Adam' a benzetemez. Austin'deki 1texas Universitesinin biyomedikal mühendislerinden VVelch ve meslektaşlannın yapabildıklen yine de çok şaşırna: fareler ve kobaylann derüerinin ust tabakalannda ıçeriyi gorebilecekleri geçid pencereler oluşturabiliyorlar. Buradaki hüe, hayvanın epidermisinm altaıa yapılan bir gbserol ignesinden ibaret. Güserol normal olarak ışıgı dagıtan ve denyı opaklaştoan su molekullerini uzaklaşunr. Ghserolun refraksiyon kat sayısı yaklaşık olarak kolajenle (ciltte en fazla bulunan protein) aynı oldugundan, ışık, ghserol verilmiş hücrelerde daha düz bir çizgıde hareket eder. Bir kaç dakika içinde deri bir ya da iki milimetre derinliğe kadar şeffaflaşır. Bu derin ük kan damarlannın görünür obnası için yeterhdir. Su yavaş yavaş hucrelere gen sızarken derı de yaklaşık 20 dakika kadar sonra yeniden opaklaşır. VVelch bu metodu insan derisi uzerinde denemeden önce yüksek dozlardaki ghserolun sağhğa olan etkisini ögrenmek zorunda. Ashnda ona göre, glukoz gibı, başka, daha zararsız moleküller de aynı işi gorebilirler. Fakat ghserol teknigini kullanma potansiyeli çok daha fiazladır. "Dokunun görünürlügünu artrmak istediginiz her yere bu uygulamalar yapılabihr. Örnegin, beyin ameliyatlarında ya da deri altındaki tümörlerin derinhgini portrelemek gerektiginde," diyor VVelch. Welch'in meslektaşlan, lazerle yapılan glokom ameliyatlan sırasında amehyaün kahtesini yükseltmek için gözun akını şeffaflaştırarak daha şimdiden ghserol uygulamasını kullanmaya başladüar. Japon gençliği uzuyor Kim demiş Japonlar kısa boyludur diye? 700 000 Japon genci uzerinde yapılan bir araşarma, 17 yaş grubundakı Japonlann 1900 yüındakı yaşıtlanna gore on santim daha uzun olduklannı ortaya çıkardı. Araşnrmacılar bu sonucu genç kuşagm daha fazla süt ve et ürünleriyle beslenmesine baghyorlar. Ashnda tarihçiler de uzun süreden beri ın vücut yapısının ıyi bir yaşam standardına işaret ettigini keşfetmişlerdi. Insanlann iyi beslendikleri, saghk sorunlan yaşamadıklan ve çok agır şartlarda çahşmadıklan ülkelerde uzun boylulara daha sık rastlanıyordu. Rekor ortalama 1,81 metre ile Hollandahlarda. Japonya'da boylan 1,74 m'ye ulaşan rekortmenler de böylece 70'li yıllardan bu yana 1,77 m'de kalan Amerikah yaşıtlanna yaklaşmış oldular. 727/7 Sıçan clldi gerilerek 20 dakika tynde şeffaflaştmltyor. § tll III Sayfa haberleri: Rita Urgan, Çimen Üner, Nilgün Özbaşaran Dede