Katalog

Ben sporcuyu geninden tanırım Aynı programa alınan iki kişinin performanslan çok farklı oluyor. Bunun nedeni insanlar arasında "eğitilebilirlik" özelliklerinin farklı olması. Bu özelHği genler belirliyor. . . w§/ , ^ undan 13 yü once Avustralya Spor Enstıtusu (AIS) Olımpıyat Oyunlan'nda soz sahıbı olmak ıçın yeteneklı sporcu avma çıktı 20 mıfyon nufusa sahıp bu genış ulkenın Olımpıyat yanşlarında daha yogun nufusa sa hıp ulkelerdekı potansryel sporcu kadrosuyla başedebümesı ıçın gızlı yeteneklenn ortaya çıkartümasrna karar ve ren AIS, Uluıal Tetenek Arama Progranu nı başlattı Bu program çerçevesınde 14 üe 16 yaş kuşagındakı yetenekb gençlerm araştınlmdsı ıçın oldukça yuklu bır fon ayrıldı Seçüen çocuklara fizıksel ozellıklennı ve yeteneklennı gelışhrmelerı ıçın her turlu olanak tanındı Program 1937 yılında kurekçı seçımıyle başladı 1988 yılı Olımpıyatlan ıçın tek bır kurekçı bıle ulkeyı temsıl edecek yetenegı gosteremedı Yetenek Arama ekıbı Avustralya dakı tum lıse ogrencüerını tek tekfizıkselve psıkolojık kontrolden geçırerek kazanma şansı yuksek olanlan seçtı Seçılme knterlerrnrn başında kalçalara oranla genış omuzlar, uzun kollar ıyı bır kas yapısı dayanıkldık ve kuvvet gehyordu Bu program ve felsefe meyvelerını 1996 Atlanta Olımpıyatlan'nda verdı Megan Still kadınlararası kurek çekmede alün madalyayı ulkesıne kazandırdı Stül, Yetenek Araşnrma grubu tarafindan kurek çekme takımına geçırümeden once atletızmde şansını denıyordu ve bu alanda pek bır başan gosterememışü B Eğitilebilir genler 1994 yılında bısıklet kano, su polosu, halter gıbı 8 ayn spor dalına el atan Yetenek Araşnrma ekıbı gızlı yeteneklerı ortaya çıkartmak ıçın koordınasyon, dayanıklılık kuvvet ve aerobık uyumluluk testlerını uygu lamaya soktu Ancak eldekı testler bır konuda yetersız kaldı Hıçbır test seçüen ıkı spoıcudan hangısı nın ustun performans goste recegı konusunda bügı vermıyordu AIS ın uzyolojı programının sorumlusu AUan Hahn Impressvle adlı bu at genetlk mutasyon nedenlyle olağanustü blr kas yapısına tahlptl. 1992 ythna kadar yanşlan kazanan 15 atm 13'lt bu atm soyundan gelmlstt. bu konuda şu açıklamayı yapıyor "Ha kışıyı aynı egıtım programına dahıl edıyorsunuz, bın muthış bır gelışme gostenrken dıgerı neredeyse oldugu yerde sayıyor Şımdı bunun nedenlerını araştınyoruz ' Yülar suren araşnrma ve deneyımlerm sonucunda " eğitilebilirlik" konusunda ortaya çıkan farklüıgın buyuk oranda gealerle ilgili oldugu arüaşüdı Bazılanmız doguştan gelen bır yetenekle egzersızden fayda saglarken, bazılanmız egıümden hıçbır fayda saglamıyor Bu yetenegın kalıtsal oldugunu üen suren AIS yetkılılerı bu genlen ortaya çıkartacak bır projeyı uygulamaya soktu Boylece hangı sporcunun egzersızden yarar sagiayacagını tespıt etmek ıçın uzun vadede geneük ozellıklenn arasnnlmasına karar venldı Bu programa "Perfoımans Oenl Arafümuuı" adı venldı Araştırmacılar hangı sporcunun ne şekılde çalıştınlırsa daha ustun t»r performans sergüeyeceğını, hangı sporcunun hangı spor dalında daha başarüı olacagını saptayabıleceklen bır gen tesunın gelışurüebüeceğını umut edıyor Kaldı kı geçmışte bılım adamlan en azından ıkı gen mutasyonunu keşfetmışlerdı Bunlardan brrı aüarda bır dıgerı ıse ınsanlarda bulundu Bu arada genetık testler uzerınde çalışan bılım adamlan tek amaçlannın olımpıyatlara ustun sporcu yettşurmek degü, kronık hastalıklan ıyıleştırmek ve yaşlılıkla gelen sonınlara çare bulmak oldugunu açıkladılar Mantık şuydu l)Kas gelışımı ıçın kılıt roldekı genlen bularak yaşlüıkta ortaya çıkan kas zayıflıklannı gıderermek ve üen yaşlarda yaşam kalıtesını yukseltmek 2) Bazı ınsanlann hucrelenne daha fazla oksıjen gondermelerıne neden olan genı ortaya çıkartarak, hucrelenn daha az mıktdrda oksıjen ve besın üe daha etkm çalışmasına ım Duchenne kas dlstroflsi denilen çocuk hastahğında vücut Schwarzenegger'klne benzer. kan tanıyacak bır üacı gelışürmek üen safhalannda yenüenme ozellıgını yıtırır Hastalıgın olumcul olmayan, daha hafif seyreden turune Becker kas At dünyasının Schvvarzenegger'i dıstrofisı adı verüır Burada dıstrofin genı defoludur ancak Tek bır genın ne denlı etküı oldugu Impressive adı varlıgını surdurur Yıne kaslarda anormal bır gelışme goruvenlen bır atta kamtlandı 1969 yılında Indıana Eyaletı nde lur Bazı hastalann profesyonel tenısçı haltercı, fııtbolcu bıgerçekleştırüen bır yanşta dıkkatlen uzenne çeken Imp le oldugu gorulmuştur ressıve mukemmel fizığı, kas kutle ve tonusunun ıdeal kaŞu anda Hoffman ve arkadaşlan ortalama ınsan gennşımı üe neredeysp kendı klasmanındakı tum yanşlan kalenyle dunyaca unlu vucut gelıştıncüerın futbolculann, zandı 1992 yüına kadar ust sıralarda yer alan 15 atın 13'u haltercüenn genlennı karşüaştınyor Burada amaç dıstrofin Impressıve'ın soyundandı ve dıger yapısal kas hucre zan proteınlerınden sorumlu Ne var kı Impressıve'ın bır genı defoluydu yanı at genlerın oynadıgı rolu ortaya çıkartmak Kısaca Hoffrnan ve genomunu oluşturan 3 müyar harfin bın anormaldı Soz ekıbı başanlı atletlenn soz konusu genlennde bır degışıkkonusu mutasyon sonuçta Impressıve'ın kas hucrelenne bk olup olmadıgını mcelıyor Başka bır çalışmada Hoffrngıren ve çücan sodyum akışını kontrol eden molekuler kaman Lderhgmde aynı ekap, 1 600 ogrencıyı bır sure egzernallan bozmuştu Bu anormallıgın keşfine yol açan olay bu sıze tabı tuttuktan sonra aşın kas gehştırenlerde aynı genın gen bozuklugunun atlarda olumcul olabüen geçıcı felce yol mutasyona ugrayıp ugramadıgını ızlıyor açmasıydı Ancak bu bozukluk hayvana olaganusru bır kas ozellıgı kandınyor ve yanşlan kazanmasına neden oluyordu Impressıve'ın bu ozellıgınden Canlılarda bazı Şişko patatesleri ayıklamak yararlanan sahıplerı, haksız rekabete yol açtıkHoffman ve meslektaşlan kas yapısının genegenetık lan gerekçesıyle dıger at yenştıncüen taraunügını ıncelerken bır başka grup da maksıdeğişimler, dan sert bır düle eleşünldı" dıye konuşan Gemal oksıjen alımı konusu uzennde duruyor orge VVashıngton Unıversıtesı'nden Eric Vucudun oksıjen tutma kapasıtesı ve bunu örneğin kaslann kaslarda kullanması şeklınde tanımlanabüen P.Hoffman, Tek bır nukleohd sayesınde tum müthiş yanşlan kazanması bazüanna haksızlü< olarak maksımal oksıjen tutma olçumu kolay tespıt gelıyordu Bu tek gene sahıp olmakla Impressiedüebüen bır knterdır Baton Rouge Pengelişmesine yol nıngton Bıomedıccü Ardştırma Merkezı nden ve at dünyasının Arnold Schvraneneggeı ı açıyor. ^ Clande Bouchard Ustun performans serhalıne geldı" Hoffrnan ve çahşma arkadaşlan Impressive sayesınde hayvanlarda ve ınsanlarda kas yapıgüeyen atletlenn maksımal oksıjen tutma sının mukemmelleşmesıne yol açan genetık mutasyonu kapasıtesı bızun gıbı normal ınsanlannkının üa kaüdır keşfettüer Butun gunlerını koltukta pınekleyerek geçırenlenrüane oranla yaklaşık uç mıshdır" dıye konuşuyor Kas gelişımı ük başta kas hucresı zannın halter kalOksıjenı venmlı bır şeküde kullanma yetenegı çok dırmak g±)i ugraşlar sonucu yırtüması üe tetüdenır Kas, sayıda fizyolojüc değışkene bağlıdır Kalbın ıçerıdışan yırtıgı onarmak ıçın daha guçlu ve daha genış olarak gelıpompaladıgı kanın mıktan, vucudun kandakı oksıjenı kas şır Kaslann sureklı kendını yenılemek zorunda kaldıgı halhareketlennı sağlayan yakıta donuşturme yetenegı bunlarlerde Impressıve'ın sodyum kanalı hasan güaı kaslar dadan yalnızca bırkaçıdır Bu baglamda kas buyumesınde olha guçlu ve daha gelışmış bır şeküde karşımıza çıkar dugu gıbı tek bır geneok mutasyonu sorumlu tutmak mumBır dıger ornek de Dndtenne k u distrofiBİdiz. Bu kundur Bu defa soz konusu olan EPOR adı venlen erıtsüc gonılen olumcul bır çocuk hastalıgıdır Duchenne has ropoeıtın reseptoru olarak büınen proteını salgüayan genın talıgında tek bır genenk bozukluk dıstrofin adı venlen bır mutasyonudur Insanlann sportf yeteneklennı araştıran proteının yok olmasına yol açar Bu proteın kas hucresı zagen taramalan bugun dunyanın dort bır yanında çeşıtlı şennın yapısal butunlugunu konıyan çok krınk bır maddedır külerde suruduruluyor Çalışmalan yuruten bürm adamlan Kedüerde dıstrofin yoklugu oldurucu degüdır, ancak yme zaman ıçınde performans genlennın ortaya çıkartüacagınSchwarzenegger üpı aşın kas gelişımı gorulur Çocuklar danemınler dıstrounın yoklugunda 5 veya 6 yaşlannda profesyonel vucut gelıştncüer gıbı gelışmış bır vucuda sahıp olur Ancak bır sure sonra kaslar yara dokusuna donuşur ve hastalıgın Reyhan Oksay Kaynak Saenöfic Amencan, The Scıence and lechnology 727/4