Katalog

seçmeM, geçerlı bu zorunluluk değü mıdır (Bır yayın kurulundakı hake mın bır yaym başvurusunu büe derhal ıade etrnesı geıeğı gıbı(2)) • Juıı uyesı, kaşısel ya da meslekı yakınüğı oldn kışüerce hdzırlanmış eserlen, "eleşürüerın nesnellığını etküeyebüeceğı gerekçesıyle" ıncele 9 meyı kabul etmeme zorunluluguna sarup(2) değü nudır Hele bunu bıreysel egolarmı Idtmın aracı yapacağı zaafı ıle karşılaşdcağını hıssettıgı anda 9 kaçmılmaz olarak uygulaması gereken eük bır davranış bıçımı değıl mıdır • Her büımcının tum değerlendırmelermde adü ve objektıf eleştın 9 yapma zorunluluğu, etık kavramlar kapsamında değıl mıdır •Jurı uyelığı ve hakemlık gorevını kışısel tatmın aracı olaıak kotuye kullanmak" ^) bılımsel sahtekârüklar ıçınde temel ahlakı sorunlardan de9 ğıl mıdır • Her jun uyesı veya hakem, goruş raporunda eleşürel hakkını kullanııken eük açıdan adayı bılımsel ve edebı bır uslupla değerlendırmek, ddayın entelektuel kışüığıne saygı gostermek zorunluluğunda^) değıl mı dır 9 • Jun uyesının veya hakemın mesnetsız desteksız ıddıalan değersız olup( 2 ), kaçınmalan gereken bır davraruş bıçımı değıl mıdır 9 • Jurı uyesınm veya hakemın, tamamen gızlılık ılkesı ıle hazırlaması gereken ve goruşlerını yansıtan kışısel eleştırüennın, basın organları ve web sayfaları gıbı platformlarda bıle abartüı ve saptırılmış, hayalı yorumlarla yayınlanması eük açıdan yankş ve sakıncalı bır davraruş bıçımı değıl mıdır' • Jurı uyesının veya hakemın adayı değerlendırme surecınde, dığer jurı uyelennı aday hakkında olumsuz rapor vermeye ıkna turları duzenlemesı yasal ve etık açıdan aykın bır davranış bıçımı değıl mıdır9 • Juı ı uyesının kendısı ıle senkroruze olmuş başka hakemler veya jurı uyelerı yaratma çabası ve koşusu sonucunda dığennın ızduşumunu ser gıleyen sadece bır başka jurı uyesının do tamamen dostluk haüruıa davıanışı, kışısel açıdan karakter zafiyeü ve ozrunun ıfadesı değıl mıdır9 • Jurı uyesının veya hakemın goruş büdırım raporunu her aday ıçın ancak bır defada büdumesı yasal ve eük bır zorunluluk değıl mıdır 9 • Jurı uyesı veya hakemın değerlendırmelermde sadece goruş bıl dırme yenne, kendı kışısel durtulerını tatmın edebılmek uzere adaya haka retier ıçeren yonimlarla suçlama geürmesı, eükle uyuşmayan bır davraruş bıçımı değıl mıdır 9 • Akademık gorgu, bılımle uğraşan akademısyenlerın bırbırlenne saygı üe yaklaşması ve bır kalıte duzeyı çerçevesınde, onyargısız, bıreysel çıkar ve kaygılardan uzak, objeküf olma mecburıyeü ıçınde olmalan euk kurallann zorunluluklan ıçınde değıl mıdır 9 • Esasen tum ınsanknn sahıp oldukları yasal hak ve ozellıklen, bır lıder olma ozellığı ve belırlı ılkesellık anlayışı ıle uygulama zorunluluklanrun bulunması, eük kurallar ıçınde değıl mıdır? 9 Evrim sürecinde Homo Sapiens'in yeri Şehvar Çağlayanf*) vnm surecı ıçınde ınsanm yen ve geçırdığı evrımler son zamanlarda bıhm adamlannı meşgul etmekte ve bu konuda araştirmalar yapılmaktadır En çok draştırmaya açık konu neden ınsanın, yanı homo sapıens sapıens'ın soylan tukenen dığer akrabalanna gore daha ustun bır konumda olduğudur Bu konuyu dçıklayabılmek ıçın evnm surecını en başta ele almak gerekır Yaklaşık 13 müyar yü once "buyuk patlama" sonucu ortaya saçılan parçacıklann ınlı ufaklı galaksüen oluşturduğu bılınmektedır Samanyolu derulen yıldız ve galaksı kumesının ıçınde yıldızlararası toz ve gaz kumelerı bırbırlennı çekerek guneşı oluşturdular Uygun durum oluştuğunda termonukleer reaksıyonlar, buqun hâlâ yanan "nnnı' yanı guneşın ısısını yaratülar Dunyaya geunce, o da guneşın etrafında dolaşan toz ve gaz buluüannın bır yumak meydana geürmesıyle oluşmaya başladı 4 6 mılyar yıl once yavaş yavaş soğumaya başlayan dunyamız o sıralarda serbest dolaşan bınlerce meteorun hucumuna uğradı Buıılardan bın, çok guçlu bır çarpışma de dunyadan bır parçayı kopararak 'Ay'ı meydana geürdı Dığer meteorlar ıse dunyamızda başlangıçta var olmayan bazı elementlen aşıladı Dunyamızın dışı soğurken Jamyasal reaksryon lar ıçını ısıtmaya başladı Bu ısı hâlâ devam ermektedır(7) Dunyanın guneşe kıyasla konumu, guneş etrafin dakı yorungesı, guneş taranndan yakılmayacak kadar uzakta, donmayacak kadar yakmda olması gıbı faktorler yaşamm başlaması ıçın çok uygun bır ortam oluşturmuştur (7) 3 6 mılyar yıl once, fotosentez ıle enenısını sağlayan tek hucrelı baktenlenn oluştuğu fosıllerle belirlenrruştır (15) Ancak bugun bıle okyanus ıçındekı sıcak su kaynaklannda bu ükellıktekı tek hucreh baktenlere rastlanmaktadır Sonralan, ılk once RNA ve onu takıben (repukasyon), değışkerüık (varyasyon) ve eleme (ehrmnasyon) surecını de başlatn Danvm bu surece 'doğal seçım' adını verdı DNA ıle başlayarak bır ılkel ata bakten, adım adım, yarüışhklar yaparak, hatalan eleyerek, daha karmaşık tasanm ve yapımlan deneyerek bugunku organızmalara vardı Bu olayı bır orkestra parçasına benzetebüınz Şoyle kı Atamız olan ılk DNA, ılkel bır melodı olarak ele ahndığında, notalan kopyalayan kâüp hata yaparsa armonık uyum bozulacağı ıçın nota atılır O kâüp hoş bır nota ılave ederse (mutasyon) dığer notalara ılave olur ve orkestra parçası yavaş yavaş ortaya çıkar O halde her mutasyon başanlı olamaz Başanlı mutasyonlardan çok başansızlar vardır Hucreye bıyolojik bügının çekırdek ıçındekı DNA'sından gelmesıne karşm .çevresının de hucre uzenne buyuk etkısı olduğu bılınmektedır (5) Yülar geçfikçe evnm surecı duz bır çızgı gostermedı Zaman zaman ya patlayan volkanlann ya da hızla çarpan meteorlann etkısıyle 5 kez duraklama ve tumuyle yok olma evrelen geçırdı Ancak her sefennde yeraden yapüanma, daha ılen ve yenı şartlara uygun olarak geuşmışüı Rickaıd Dawldns evnm surecını bır nehue benzetmektedır Nehır DNA'nın oluşturduğu bılgı nehndır Bügı alaşı bır engelle karşüaşOğı zaman ıkı ya da daha çok dala ayrılmaktadır Engel jeolopk, ıkümsel, volkanık olabılır ya da meteor çarpmasından üerı gelebılır Dawkıns bugun nehnn yaklaşık 30 mılyon dalı olduğunu bıldırmektedır (6) 150 mılyon yü once başlayan jurassıc (dmozor lar) devn 65 mılyon yü once buyuk bır meteorun dunyaya çarparak çıkardığı toz ve toprak bulutu üe atmosferı karartarak guneş ışınlanndan yoksun bırakmasıyla E Hesbn 4: Şempanze ve Homo Saplens. kafaknuı boyun Uzerlndekl dunısu yönünden fajmhnMO». Çenenln küçülmeslde goriilmek tedlr. sona erdı Ancak dınozorlar evnm surecını tabp ederek fizücsel "hardware"ı geüştınrken, erken gelışmeye başlayan memelüer "software"e (beyın ve davraruş" onem verdüer Dmozorlar yok olduktan sonra kuçuk, zekı, uyanık ve etobur organızmalar olarak ortaya çıktüar Genetık çalışmalar ınsan ve şempanze DNA'sı nın % 98 oranında benzedığını gostermektedır Davranışsal olarak benzerlık, şempanzelen yülardır gozlemleyen Jamm Goodaül taranndan da belırtlmektedu (8,15,7) O halde yaklaşık 57 mılyon yü once şempanze ve ınsan bır ana atadan ayrüdüar Dk ortaya çıkan ınsansrya Aastralopttkecas adı venldı Bunların en onemlı ozellığı ıkı ayak uzennde yuruyebümelenydı Bu, 4 müyon yü once o ınsansı ıçın belkı kuçuk bır adım ancak ınsarüık ıçın buyuk bır aşama ıdı Ikı ayak uzennde yurumek demek avlanmak, alet yapmak ıçın ellenn serbest kalması demekn Bırkaç australopıthecus turunden sonra 2 müyon yü once Homo turu gelışn. 'Homo turu, avlanmak ıçın ük taş yontma aleü yapan Hanuı k^billa, ateşı bulan, avlanmak ıçın taş yontma alennı daha da gelışuren ve Afnka'dan çıkarak dunyaya yayüan Homo «rektos, 500 bın yıl once ortaya çı kan Homo sapteas (akülı) ve 110 000 yü once bu turden ayıılaıak 35 000 yü once yok olan, ancak Avrupa'ya goç ederek oradakı mağaralarda sanat eserlen bırakan Homo sapiens neanderthalensis, 40 000 yü once oıtaya çıkan son tur Homo sapiena utpiens olarak evnm gosterdı (9,15,17) Afrika'da, lanzanıa'dakı Olduvaı boğazı, butun ınsan tanhını ve geuşımını gosteren fosüler yonunden 2engın bır bolgedır Fosüler bırkaç homo turunun aynı devrelerde yaşadığını gostermektedır Nıtekım Israü'dekı Ubedıa bolgesınde bulunan ıskelet ve aletler Neanderthal ve Homo erektus nırlennın aynı zamdnda yaşadüdannı gostermektedır Her üasının ayrı gnıplar oluşturduğu, belkı evlendıklen, beüa de savaştüdarı behrtümektedır Gurcıstan'dakı Dmarusı bolgesınde bulunan alet ve ıskeletlenn Homo erektus'e aıt ve yaklaşık 1 700 000 yühk olduğu anlaşümıştır Homo erek tusun Afrüca'dan goçu de bu tarıhleıe rasüamaktadıı Çın'de bulunan ıskelet Homo erekfuse aıt olup Bir koltuk boyu farklılık başlayınca Bu kadarı bıle ınsanların ıçıne duştuğu yanılgı ve uygunsuzluklan sergüemek ve omeklendırmek ıçın yeterlıdır Esasen etık ahlak eşıüığın den soz edüırken, "bılımın ahlakın ta kendısı olduğu" ıfade edılmekte ve TUBA (Turkıye Bılımler Akademısı)' nın de bu konuda yapünmlar geürdığı de ıfade edılmektedır ( 4 ) Bunlar tum paydaşlar ıçm yaygın, eşdeğer ve uy gulanır küınmalıdır Gunumuzde ne yazık kı dostlar, meslektaşlar arasında "bır koltuk boyu farkhlıklar" başlayınca, haür sormakla hesap sormak büe kanşürüabılmekte, kaüluncı bır ruh mudahalea olarak değerlendırüebümekte, bu ükesızükler ıse bır mezıyet ve ustunluk olarak üan edılmektedır Akademısyenlerın ılgüı kavramldrdd daha da ozenlı davranmalan, saygınlığı once kendı ıçlerınde yaratabılmelen gerekmektedır Omuz omuza yanşabılmek bır erdem ışıdır, bunu sındırerek ve uygulayarak yapabüenlenn sayısı da az değıl tabn kı Ama acı olan yukanda ozetlemeye çalışüğım davraruş bıçımlennı bıre bır sergılerken bıle etıkten soz edebüıyor olmak, hele de bunun oğreücüığını yapüğını ıfade edebılmek ve hatta bu değeıleıın koıuyucusu ve savunucusu rolunu ustlenmek, ancak u eti$in ç ı ğ u t k a n l ı ğ u u " yapıyor olmak demektır Şımdıye dek suskun kalınması, bu ınsanları duşundurmek yenne guçlendırmektedu ne yazık kı Bu duşunceye son vermek uzere hazırlanan bu yazı ıle sorgulanmak ıstenen, ulke genelınde olduğu gıbı Uruversıtelere de yansıyan bu kısır don gulenn ne zaman son bulacağı sorusudur Prof. Dr. R. Şeminur Topal Yıldız Teknık Uruversıtesı, Kımya Metalurjı Fakultesı Oğreüm Uyesı E posta semınur@yıldız edu tr Kaynaklar. (l)Şahın Ş 1997 Turkıye'de Bıtoı ve Tekrıolojı Pohükdsı (1963 1997 Kurumldr veBelgeler) 160 s Goçebe Yayınlan /Istanbul (2) •fHf/.sfwmf*f*>T.^iaffi(lf^fym^lJmğ (web sayfasında YTUAEK taraundan yayınlanan Amencan Cnemical Sodefy" yayın departmanı tarafmdan Orak 1994de ınvue edılen ve kuıulu^ım ydym kormtesıııce onaylı kdyndktan yardrldrukhgı bıldırılen C Hakemın Eük YukumlulılkJerı alt başlıkh bılcpden alınıruştır) (3) Bekaroglu O 1998 Dunyadd ve Turbyede Bılımsel Sdhtekârüklar' KSÜ Rektorlugu Yayınlan 46 s 5 8 (4) Ydzıcı H 2001 Büırn ve Ahlâk" Konferansı 25 01 2001 YTUIstanbul 727/1*