Katalog

AIDS'e karşı pratik önlem: Sünnet Sünnet olmamış erkekler AIDS virüsünü daha kolay kapıyor. Zümrütten akisler A. M. C. Şengör Petrarca ve modern insanla ilkel insanın farkı Uzun yıllar önce, sevgili dostum ve meslekdasım Naci Cörür'le sıcak bir yaz günü bir Anadolu kasabasının bir bakkalına girdik. Amaamız çevrede yapmakta olduğumuz arazi çalışması için erzak almaktı. Bakkalpek de sıradan ölmayan kı f lığımıza kıyafetimize, elimizdeki çekiçlere bir göz attı: "jeolog musunuz?" dedi, \ Hem buyuk bir hayret, hem de buyük bir sevinçle "Evet" dedik bir ağızdan, "Ne» reden anladınız?" "Burada bu yaz bir KlT'in (adını burada vermek istemediğim ' için "bir KİT* diye yazıyorum; yoksa bakkal bahsi geçen devlet dairesinin tam adı1 nı soylediydi) jeobglan kamp kurdular, benden alışveriş ederler de oradan tam1 dım. * "Aman ne hoş bir rastlantı" dedi Naci "akşam olunca kampa dönerler. Biz t de gidip hem tanışır, hem yaptıklarımızı anlatır, onlann da yaptıklanna bakar, fıkir alışverişinde bulunuruz." Bunu duyan bakkal, "Şimdi gidin," dedi, "kamptadırlar." Naci önce saatine baktı, sonra bakkala dönerek "Yok canım" diye cevap} verdi. "daha soat uç; şimdi arazidedirler." Fakat bakkal ısrarla "Yok efendim, on \ lar oradadırlar. Hemen gidin" diye bastırdı. Naci tam bakkala yeniden itiraz ede' cekti ki, kolundan tuttum "Cel bir gidip bakalım" dedim. Verilen adrese gittık: \eolog ekibi, eşleri ve cocuklarıyla, tam kadro, aynen bakkalın soylediği gibi, arazide değil, kamp için tutulan binadaydıl Adı geçen devlet dairesi hesabınal Noci'nin gordükleri karşısında ağzından dökülenleri yazmayayım. 18 yıllık hocalık tecrübemde Türkiye'deki \eoloji oğretimindeki en buyük sonınun öğrencryi araziye, yani doğanın içine götürmek, doğayla diyaloga girmesini sağlamak olduğunu görmüşümdür, Bu, coğrafya eğitiminde de böyledir; zooloji ve botanik'de de farklı olduğunu sanmıyorum. Bitırme odevleri hep arazi çalışması içermeyen konulardan, araziye göndermeyecek hocalardan tercih edilir. Araziye gitme heveslisi gozüken öğrenci bile araziye gittiğinde doğa ile bir diyalo1 ga girmekte çok buyük güçlük çeker. Ceçen Haziran ayında yansından biraz fazla bir kesiminin Türkçe tercümesi Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakh tarafından yayımlanan buyuk Rus , jeologu Prens Plerre de Tchlhatcheff'in Istanbul ve Boğazlçi adlı kitabında*, büi yuk doğa bilimci, htanbul'da amator doğa bilimcilere ne kadar çok yapacak is ol İ duğunu anlatır ve bunun kişiye vereceği zevki ballandıra ballandıra tasvir eder. Tchihatcheff'in eserinin yazılmasından bu yana birbuçuk yüzyılgeçti. Istanbul'da ne bir amatör zooloji kulübü, ne bir botanikçiler derneğininin adı, ne de birjeoloji cemiyetinin kurulduğu duyuldu (Kırklı yıllarda multeci Alman hocaların desteği ile kurulan bir 'Tabii ilimler Sosyeteıi' yalnızca birkaç yıl yaşayabılmiftı). Istanbul sırtlan, eilerinde çocuklan, çiçek, yaprak, bocek veya tas toplayan anne babalar \ la değil, dunyadan habersiz sakinleri barındıran çirkin gecekondularla doldu. Kü' tüphaneler, meraklarını tatmin için akşamlannt, hafta sonlarını buralarda geçiren ' meraklılara değil, ödevim bitse de kurtulsam arzusuyla uyuklayan birkaç oğrendye mekân olmaya devam ediyor. Denir kı buyuk şair ve hümanist Petrarca (13041374), sırf zevki için bir dağa tırmanan ilk insandır. (Bu sozü herhalde "llk Çağdan sonra ilk insandır" diye düzeltmek gerek.) Aynı Petrarca Orta Çağ zihniyetinden sıyrılarak eski Yunan ve Roma temelli Akdeniz uygariığına dönmek arzusuyla yanıp tutuşan, Orta Çağ'ın Insan merkezli dunyasını parçalayıp atan, onun yerine doğa içlnde Insan imajının ilk ktvılcımlarını çakan adamdır da. Petrarca, Boccacdo (13131375), Chrysoloras (13537141S) gibi buyuk insanlarla Avrupa kendisini bin yıldır inleten masalın boyunduruğundan kurtulmağa başlamış, Avrupa insanı, kendisini çevreleyen doğa ile arasına konan tüm perdeleri bir bir yırtarak, türri engelleri bir bir devirerek Rönesans'tan Aydınlanma'ya uzanan bir evrim içinde (kabaca 13501800) modern insanı doğurmuştur. Kopernlk (14731543) önce bize evrenin merkezi olmadığımızı göstermiş, arkasından Newton (16421727) gok ile yeri aynı yasaların yönettığini bulmuştu. Danvin'in (18091882) insanın Tanrının özel bır yaratığı olmadığını söyleyenlerin haklı olduklannı göstermesinin arkasın \ dan daha elli yılgeçmeden Einstein (18791955) eskilerin varlığım değil bilmek, * hattâ sezinleyemedikleri bir ölemin kapısını aralamıstı. Modem insan doğa ile iç ' içe, doğayı kucaklayarak, sorgulayarak, kullanarak, kendi çizgisinin efendisi olma yolunda dev adımlar atmakta ve her adımda doğanın guzelliğinin, çekiciliğinin, j zenginlığiniıttadına daha da çok varmaktadır. Modern olmayan insanla modern insanı ayıran nedir bilir misjniz? Modern insan, siz ona engel olmaya çalışsanız bile, Petrarca gibi, keyfi için dağa çıkar. İlkel insanı para verseniz bile çıkaramazsınız. Modern insan cennetin o dağın tepesinde olduğunu bilir. İlkel insan ise dağları öcü diye anlatan masallan terennüm eden kocakannın dizinin dibinden ayrılamaz. *Kıtabın tercumeye değer bulunmayan kısmı, buyuk doğa bıhmcınm Istanbul ve Çevmınin jeolojinm anhttığı kesımtdır. Yukanda anlattıklanm kıtobm tercüme edilmeyen ıkıncı knmındadır 1549 yaflanndaki yetlşklnlerde HIV mMulyoMi m %1SveUzeri • m %S • %1S arau %2 • %« arau %5 • %2 arau %5'ten daha az frıka'da sünnet artık erkekhğe adım atmanın otesınde bır anlam taşıyor Geleneklerınde yer almamasına karşın gıtgıde daha fazla erkek sünnet oluyor Amaç cınsel üışkı sırasında HlVvırusunden korunmak Tum dunyada HIV vırusu taşıyan erkeklenn %70'ı vırusu vajınal üışkı sırasında kapmışlar Bu sayı bugun 12,8 mılyona ulaşmakta AIDS vakalannın en yoğun oldugu ulke Afrıka Ve son ıstaüstıklerden alınan verdere gore sünnet olmayan erkeklerın ATDS'e yakalanma rısklen daha yuksek Bu konuda ıncelemelerde bulunan Melbourne Unıversıtesı büım adamlarının açıklamaları ıse şoyle Sünnet densının ıç kısmı vırusu engelleyecek guçte bır yapıya sahıp degıl Oysa dış yuzeyı ayak tabanlanndakı kadar olmasa da hafıfçe nasırh oldugundan koruyucu bır kalkan gorevını gorebümekte Amerıkalı vırus uzmanı Bruce Patterson, vırusun bu zayıf bolgeden vucuda nasıl ulaştıgını da araşurdı Araşürmacı deney tuplenndekı sünnet denlerıne HI vırusunu aşıladı Araştırmada kıülandıgı ornekler sünnet derısı sıkışmdsı nedenıyle sünnet olan erkeklereaıttı Boylece rısk altında bulunan 2045 yaşlarındakı erkeklerın sünnet derüerıne sahıp olmuştu Patterson ldboratuvara gelen her ornegı ve aşüanan vırusu farklı renklerle ışaretle dı Vırusler sünnet densının ıç kısmındakı derı tabakalarma ışledıklerınde doku belırgm bır bıçımde renk değışurıyordu Oysa sünnet derısının dış kısmındakı vırusler yagmur damlaları gıbı duşuyordu A Bu sonuca gore sunnet olmamış erkeklerın Aıds'e yakalanma olasılıkları sunnet derısı alınmış erkeklere oranla %2,58 daha fazla "Bırçok ulkede sunnet en ıyı korunma yontemı olabılır" dıyor Patterson Bu onerı ozellıkle de Afrıka da olumlu sonuçlar dogurabüır Vırus burada esas olarak cınsel üışkı yoluyla bulaşmakta Aıds vı rusu taşıyanlann %70'ı Sahra'nın guneyınde yaşamakta Afrıkadakı büım adamlan da kısa sure once oldukça ügınç bır sonuca ulaşülar Uganda'da 187 çıft uzennde bır ınceleme ya pan büım adamlan kadınlann HI vırusu taşımalanna ragmen erkeklerın hıçbınnde vıruse rastlanmamıştı Araştırmacüar bunun uzenne erkeklerı uyardüar ve ucretsız olarak prezervatıf dagıttüar Fakat erkeklerın nere deyse hıçbırı bu uyanyı dıkkate almamıştı. Ve üa buçuk yü sonra şaşırücı bır durum ortaya çıktı Aralannda bulunan ellı sunnetle erkekten hıçbınne AlDS vırusu bulaşmazken sunnet derısı alınmamış ellı yedı erkek Aıds'e yakalanmıstı Doktorlar şımdı sayılan inceleyerek ço zume ulaşacaklanna ınanıyorlar Nıjerya ve Endonezya gıbı ulkelerdekı erkeklenn yalnızca %5'ı sunnet edılmemış Bu ulkelerdekı HIV enfeksıyonunun sunnet yoluyla %25 oranında azalacagı hesaplanmakta Beş erkekten ancak bı rinın sunnet edıldıgı Zambıya veya Tkyland gıbı ulkelerde ıse tum erkeklenn sunnet edılmesıyle Aıds vakalannın yan yanya azalacagını tahmın edıyor araştırmacüar (n o d , Sp 3/2001) Alds vlrUıüne karfi sünnet 727/5