Katalog

Cönülden Bilime Olüleri canlandıımak için ilk deneme Yok olmuş bir canlı türü kısa bir gelecekte yeniden yaşam bulabilecek. assachu setts Gelış mış Hucre Teknolojısı şırketı Ispanyol kokenlı bir tur dağ keçısı olan ve bu yılın başlarında olen bukardoyu klonlamayı tasarlıyor Ahmet Inam Teorik aklı anlıyor muyuz? M Teknoloji kavramı, içinde farklı boyutlar taşıyan, kullanırken dikkat etmemiz gereken bir kavram En azından uç boyutuna dikkat çekmek isterim: Teknoloji, bir sureci içeriyor, bir uretım surecini; tasarım, tasarlananın meydana getirilmesi ıçın atılması gereken adımlar, bu adımların sonucu olarak ortaya çıkan urun, Işte urunler, teknolojinın ikınci boyutunu oluşturuyor. Sureç ve urunun gerçekleşebilmesi içın bilgıye gerek var. Teknoloji, kendine ozgu bilgıye sahıp, uretim bilgisine, uretimle ilgili sorunlann çozumlerine ilişkın bilgıye Bu bılgı, ınsanlar arası ilışkılerin yurutulmesıne ilişkin bilgiden (Praksıs!), bılimsel bakışın temelinde yatması gereken "teorik" bilgiden kendımızı katmadan seyretme bılgısınden farklı Imal etme, meydana getırme bılgısının (Poesısl), teknobjik bılgının, denetleyen akılın eline geçmesı, teknolojinin gittikçe artan bir ivme ıle buyümesine yol açıyor. Teknolojı elindekı olanaklarla, urun olarak, emek olarak, bilgi olarak denetleyen akla destek veriyor. Denetleyen akıl da karşılığında teknoloji yoğun bir yaşam biçimine destek sağlayacak bir "zihnıyeV'ı, yaşam biçimini, tavır alışı ınsanların varoluş alanının içıne sokuyor Bıraz, "Hegelgıl" açıklamalarla varmak istediğim hedef. Insan aklının çok yonluluğunu, boyutlarını, bıleşenlerinı gosterebilmek. Bugünku teknoloji yoğun yaşamımızın olumsuzluklarının ardında yatan "akıl kısırlığını" anlatmaya çalışıyorum. akıl alanını, denetleyen akıl ele geçirdi: Ondokuznucu yüzyılın o guzelim teorik aklı, ilk çağların meraklı, çocuksu, masum gorünüşlü teorik aklı, giderek hayatımızdan çekilmekte. Bilım yapan akıl, hakikati arayan, soruşturan Buyuk kurumların eksikliğınin ardında da biraz bu yatıyor: teori ortaya koyacak, teorıyı yaşayacak, duş gucuyle dolu, düşunme seruveninin belirsizliğınde, tehlikelerinden korkmayan yiğit kuramaların yaşama alanları ortadan kalkıyor. Nerede, noesis Noeseos, duşunmek için duşunmek? Arısto'nun gozundeki en yiıce mutluluk, seyrederek anlama sabrı, sevgisi, inceliği? Karıştırarak, kırışarak, elleyerek, bozarak, çarpıtarak, durtukleyerek anlamaya, bilmeye çalışıyoruz, denetleyerek bilmeye (Iaboratuvar deneyleri!). Açıklamaya, anlamaya çabaladığımız olgular, denetlemeye çalıştığımız, çıkarlarımız, toplumsal ekonomik, kulturel, sınıfsal, cinsel konumumuz doğrultusunda bilgimizin içinde yer alıyor. Bilgi güçtur, evet. Bilgı, çıkarlarımızdan bağımsız değildir, evet. Bilgi denetleyici aklın etkisinden tumuyle bağımsız olamaz, evet. Seyrederek bilme, huşu içinde, derin duşuncelerle, bılmenın, anlamının zevkiyle bilme, seyir bakışıyla, araya uzaklık (soğukluk değıl!) koyarak bilme, seyredılenin ortusunün açılmasından (Eski Yunanlıların "alethia" dedıği, doğruluk, hakikat) elde edılen bilme de bilgi alanında. Seyir, bir "gorme" bir kavrama biçimi olarak "karışmadan", "yonlendirmeden"; kavramlar arasında, kavramlar oluşturarak gezinme tutumu. (Platon'a gidiyor, kokleri!) Teorik akıl, gorunenın ardındaki gorunmeyeni, değişenin ardındaki değişmeyenı arama çabası. Varsayımlar uretme, doğrulamasının denetleyen akıla bırakarak, teorik akıl urperir, yonelir, denetleyen akıl ona teleskop, mikroskop, uzay aracı, matematiksel dıl sunar... Metafizik açıklamaları, en yoğun biçimde arayan aklımız, teorik aklımız. Seyir aklımız. Saşan, çocuksu içtenliği ile hayret eden aklımız. Ozgur, sınırsız, çeşitlendirmeler, düşünce deneyleri yapan aklımız. Teorik uzaklığın sağladığı kavrama, insan aklına derinlik getiriyor. Elbette "denetleyen" yanı, "anlayan" yanı almadan işlemiyor teori: Yine de teorik akıl gozu olanlar için matematiksel, mantıksal yapıları, orneğin Hussel'ın "kesin" bilim arayışlarını, "oz"len gorme çabalarını seyretmek doyumsuz "theorıa" tadlandır. Aklı tatmaktır. Teorik aklın şiirini unutturmamalı, teknoloji yoğun yaşam bize. Çağımızda akademik yaşam, pıyasa bağımlı olduğu için, teorik aklın pabucu dama atılıyor: "Hayaller kurup, kuramlar ureteceğim, bunlar teorik aklın şiirleri olacak" dediğımde, oluşturmaya çalışacağım salt seyırsel kavrama projeleri için hangi kurum buna para verır? Hastalıkları lyıleştırmeyen, silah yapımına, siyasal guç elde edılmesıne, ekonomik kazanç kapısı açılmasına yaramayan bilgi, artık bılgı sayılmıyor pek. Yuzlerce yıl once de oyleydi, belki teorik aklın boylesine ayaklar altına alınmasını, teorik aklım bir türlü razı olmuyor. Anlayan aklıma gidip soruyorum: "Anlıyor musun bunu aklım, anlıyor musun? 720/9 Şırket daha once evcü ıneklenn yumurtalanndan bir yaban okuzunu klonlayarak bunun yapılabüecegını gozloı onune sermıştı Bir ay sonra dogması beklenen "Noah" bir turun DNA'sının bir başka turun yumurtalarına yerleştuümek suretıyle yaratılan ılk canlı ozellıgıru taşıyacak Ne var kı, doga Yabanl öküzün yaratılmasında kullanılan yüntent Pandayı koruma orgutlerı bu çı gır açıcı buluşun ınsan kurtaracak mu lan rahatlatmaması geton,"Çok sayıda ozdeş hayvan urenrsenız aynı rektığı konusunda uyarıyorlar ve yalnızca klonlasoydan bir tur elde edebıürsınız Ancak bunlar gema yontemıyle soyların tukenmesı sorununa bir rüımlere ayak uyduramazlar Işte bu yuzden dıçozum getırılemeyecegıne dıkkat çekıyorlar rımsel çeşıthlıge gerek duyuluyor," dıyor Ispanyol dağ kcçılerı turunun son canlı orneNoah nın yaratılması amacıyla Gelışmış gı olan, ancak bu yılın başlannda agaçtan duşerek Hucre Teknolojısı'nden Robert Lanza ve ekıbı uç yaşamını yıtıren dışı bukardo turu keçıden alınan yıl once Dolly adlı koyunun ureülmesınde kullanıdoku orneklerınden yararlanmak surenyle klonlalan yontemden yararlandı Olu bir yaban okuzunnacak Gelgelelım, bu yontemle oluşacak keçıleden fibroblast adı verılen 692 derı hucresı alan şırnn tumu dışı olacagından, erkek keçıler elde etket bunlan çekırdeklen alınmış ınek yumurtalanymek ıçın yakın benzerlıkler taşıyan bir turun krola bırleştırdı Ogulcuga donuşen 81 yumurtanın 44 mozomlanna gerek duyulacak tanesı ıneklere aktarıldı Tek bir hayvanın çeşıtlılıkten yoksun olması Sekız uvey ana bunlardan gebe kaldı, ama da bir başka sorun olarak karşımıza çıkabılır beşı duşuk yaptı Lanza ve arkadaşlan başka ıkı Londra Hayvanbılım Dernegı'nden Bill Holannenm karnından uç dolut aldılar ve bunların saglıklı olduklarını gorduler Noah gerıye kalan tek dolut Sesotesı bulgulara bakılırsa şımdılık herşey yolunda Ancak, raporlar klonlanmış ınek ve koyunlarda olum orarunm çok yuksek oldugunu goster dıgınden ılerıde kımı sorunlann çıkması da ışten degü Ne var h, Noah katıksız bir yaban okuzu olmayacak Çunku kendı DNA'larını ıçeren tum hucresel organlar onu yaratnıak ıçın kullanılan ınek yumurtasından gelmış olacak Ote yandan Gelışmış Hucre Teknolojısı uzmanlanndan Philip Damiani klonlamanın herşeye çozum getırmeyecegıne dıkkat çekerek,"Hedefımız bunun soylan tukenmeye yuz tutmuş canlı tuıleııne uygulandbüecegını kanıtlamaktı dıyor Damıanı ıçmde soylan tukenmeye yuz tutmuş can lılardan doku orneklerının bulundugu dondurulmuş hayvanat bahçelen" duşluyor ve bunların sayılannda cıddı bir azalma oldugunda bu doku bankalarmın genetık çeşıtlıhğın arttınlmasına yardrmcı olabıleceklerıne dıkkat çehyor (ru ns, 14 ekım)