Katalog

Steven Pinker sozcuklen oğrenmekle dübügısı oğrenmek arasında dağlar kadar fark olduğunu one suruyor, sozcukleım ezberlenebıleceğıne, ancak sozcuk oluşturmak amacıyla hecelerın bır araya getinlmesı yonunde kuıalların oğrenüemeyeceğıne dıkkat çekıyordu Harvard Unıversıtesı'nden bınşımcı Mark Hauser de Rochester Unıversıtesı ekıbının elde ettığı sonuçlan ılgınç bulmakla bırlıkte yetersız olduğuna parmak basıyor ve soz konusu ıstanstıksel surecın gerçek dıl oğrenmede çok etküı olmayacağını dıle getırıyordu Ne var kı bu yüın başında New York Unıversıtesı ve Amheıst College uzmanlanndan oluşan Gary Marcaı onderlığındekı bır ekıp yanıta gıderek yaklaştıklannı one suruyordu Rochester ekıbmınkını andıran deneylerden yararlanan Marcus ekıbı yedı aylık bebeklerın yapay sozcuklerdekı hece dızgelennı tanıyabüdıklerını ortaya koydu Soz gelımı bebekler hıç anlamı olmayan "gatıtı' ve "lmana" gıbı tumu ABB bıçımınde olan bır dızı sozcuğu duyduklarında, "vofefe" sozcugunun bu dızgeye uyduğunu ancak "vofefa" soz cuğunun dızge dışında olduğunu anlıyorlar Bu durum yenı seslerdekı bır dızgeyı tanıma yeteneğını gosterdığınden araştırmacılar bunun Nevvport ve meslektdşlan tarafından ortaya konana kıyasld çok daha karmaşık bır ogrenme bıçımı oldugunu belırtiyorlar ve "Goruşumuz dogru ıse o zaman bebeklerde dıl oğrenımınde etküa en az ıka farklı araç var demekür, bunlardan bır tanesı ıstatıstıksel bağlantüan ızlıyor, otekısı ıse değışkenlerı gudumleyerek kurallann oğrenümesıne olanak tanıyor," dıyorlar Kurallar, hıç kuşkusuz, dılbılgısının ozunu oluşturuyor Gelge lelım, bu deneym dıl oğrenımınde ne tur bır kural oğrenımının geçer Minimalist Program h olduğuna ısık tutup tutmadıgı koBu arada Chomsky de kendı nusundakı goruşler buyuk bır buluşu olan evrensel dübılgısı kurafarklüık gostenyor Ornegın, Marmını yeruden gozden geçu"erek buna cus'un goruşune katümayan Bates Minimalist Program adını verdıgı bu tur dızge tanıma yetenegının ısyenı bır düzenleme geürıyor tatıstıksel ogrenmeden pek de Chomsky'nın bu gırışımı farkh olmadığına, deneym ogrenherhangı bu msan düındekı herhanme ornegını guclendırdıgıne ınagı bır yapıya bıçım veren doğuştan nıyor Ote yandan, farklı bır goruşe sahıp olunan yetennce aynntüı, aynı sahıp olan Hauser bu kuralın ınsan zamanda da ınsanlann dü ogrenme dışındakı hayvanlann da ogreneve bunu kullanmalanna olanak tanıbıleceklerı bır kural oldugunu, buyan doğuştan edınürruş bır dızı kunun dılle hıçbır ılgısı olmadığını çuk duzeneğı yansıtabüecek denlı savunuyor Pesetsky de aynı gorubasıt yapı arasındakı gerüımı yok etşe kaülıyor ve, "Marcus'un çalışme amacını guduyor Brr başka demasında dılın edınüdığını kanıtlayışle, dılın her tur karmaşıkkğını kavyan herhangı bır şeye rastlayamaramak güoı zorlu bu" gorev ıle bu godım," dıyor Marcus ve meslektaş ÜnlU dllbHlmd Chomsky, kendl bulıtfu revı yerıne geürmek uzere bızlere lan, bır bakıma, üa arada kalmış olan evrensel dllbllglsl kuramına yenl sunulan smırlı bır dızı duzenek aragıbı gorunuyor "Scıence" dergı blr düzenleme getlrlyor. sında bellı bır dengenın sağlanması sınde yayımlanan ıstatıstıksel ogrenme ve kurallann ogrenılgerekıyor Chomsky yenıden gozden geçudığı kuramında mesıne değındüderı yazılarmda hep bırlıkte ele alınmaları "herkesçe kabul edılen savlann bırçoğunun' yanlış oldugudummunda büe bu araçlann dıl oğrenımı açısından yeterlı nu kabul etmekle bırlıkte, dübügısel yapı unsurlannın bağL olamayacagına dıkkat çekıyorlar oldugu bır tur dil edınme duzeneğıyle dunyaya geldığımıze bugun de ınanıyor dıkkat çeken Cıncjue, buna gore ınsanlann kurduklan rurncelerın ozunun farklı dıllerde benzerhkler gostermekle kalmayıp, tum dıllerde aynı oldugu sonucuna varüabüeceğını belırüyor Dılın neden boylesı bır yapıya sahıp olduguna bu açıklama geuremeyen Cuıque, 'Bu evrımsel tarıh surecınde donup kdlmıs bır şey olsa gerek, üpkı genetık açıdan tum ınsanların ıkı yerıne bu çıft goze, yedı degıl de beş parmaga sahıp olmalan gıbı bır şey1 dıyor Cıngue, kendı deyımıyle ' 'dılın gızlı ıskeletı aduu verdıgı şeyın ortaya çıkışının neden oylesıne gecıktıgı sorusunu ıse "Dıller arasındakı farklılıklar benzerlıklere kıyasla çok daha bekrgm oldugundan, tumunun ozunde ortak ozellıkler paylaştıgının yollaı suren ıncelıklı bu araştırma sonucunda anlaşümasına hıç şaşmamak ge rehr' dıye yanıtlıyoı Pesetsky'nın sempozyumuna kaülan Rutgers Unıversıtesı nden Mark Baker da Cuıque'ye katüı yor ve "Dülen ne denlı yakuıdan uıcelersenız benzerlıkler de o denlı su yuzune çıJayor," dıyor Baker'e gore, düler sonsuz büeşımlerden oluşan çok karmaşık yapüara sainp olduklanndan en kuçuk farklılıklar gerçekte olduklanndan daha abartüı bır bıçımde yansıtılıyor Pesetsky sorulann yapısıyla ılgüı araşürmasını açıklarken kımı ayrruların (nuans) olduguna, ancak tum dıllerın aynı kurala uyduklanna, yara soruyu soran sozcugun tumcenın çevrel yapısıyla baglantüı olduguna dıkkat çekıyor Pesetsky, "Bu ve MTT'lı uzmanlar, Baker, Cınque gıbı meslektaşlanmın çalışmalan hep Altrmşlann verdıgı bır sozu yerme getmyor Bır başka deyışle, Chomsky'nın one surdugu doğuştan programlanmış evrensel dübılgısı gıderek su yuzune çıkartürruş oluyor" dıyor oluşturmalannı ısteyın. Bu durumda tumu de aynı sonuca, en ıyı tek sonuca varacakor Düler arasında tanüc olduğunuz benzerlüder, başından b e n var olan brr şey değü, onlan ortaya çıkartan büışsel sureçlenn bır sonucudur," dıyor Bates de olaya benzer bır bakış açısmdan yaklaşıyor, ancak evrensel olarak nıtelendrnlen şeye daha yakından goz atüdığında onun sanüdığı denlı evrensel olmadığının gorulduğune parmak basıyor. Pinker kurallann oğrenümesınde etküı olan bır duzeneğe doğuştan sahıp olabüecegımıze dückat çekerek kendısını bu üosı arasında bır yere oturtuyor ve "Doğuştan sahıp oldugumuz bır şey varsa, bu ancak ogrenme ışlevmı yenne getıren bır duzenek olabüır Bu duzenek sozcuk sınulannı ve ulamlannı (kategon) belırler ve yenı büeşımlenn oluşturulmasına olanak tanıyan kurallann yaratüması, seslere anlam kazandırüması gıbı ışlemlerın yenne gennlmesıne çalışrr" dıyor Ote yandan Elman ınsan beynmde eşı benzen olmayan duzeneklerın bulunduğuna ınanıyor, ancak bunlann yalnızca düe ozgu duzenekler olmadıgına, firsatçı bu" tavrrla dıle uygulandıklanna ve bu nedenle de tum dülerın brrbrrlennı andırdığına dückat çekıyor Seıdenberg de, benzer bıçımde, "beymdekı duzeneğın dü oğrenımını kısıtladığına ancak düın edmümesı tasanmlanması ve kullanümasını belırleyen ükeleruı bu duzenekle üıntüı olmadıgına" parmak basıyor Gorunuşe baküırsa dübüımcüer, Chomsky'nın sorununu yenıden gundeme georucesıne, eldekı son derece kısıtlı, çehşküı ve eksık bügıye karşın nasü olup da dü oğrendığımız güaı son derece karmaşık bır sorunu çozmeye çakşıyorlar Ortaya atüan onca farklı goruşe karşüık elde neredeyse yok denecek mıktarda az kanıt bulunuyor Pesetsky'nın dedığı güoı, "Dübüım bıhm olmasma büım, ama henuz 17 yuzyü kımlığınden sıyrüamamış bu büım Onumuzde daha aşmamız gereken çok uzun bır yol var" Rita Urgan Kaynak ns,21 81999 Doğuştan kazanılıyor Marcus'un yazısının Pesetsky tarafindan duzenlenen ve dılın doğuştan kazanüan bır şey oldugu yonunde, Pesetsky nın deyışıyle, 'dogrulugu su goturmez" yenı bulgular sergüeyen bu sempozyumdan uç hafta once yayınlanması tdrtışmayı daha da kızıstırdı Chomsky nın durtulerın yetersızlığıne karşın dılı nasü ogrendıklerı yonundekı sorusuna Pesetsky dılm doğuştan kazanılmış yapısının bır gosteıgesı saydıgı yenı bır soru eklıyor "Ianhsel bır baglantı ıçmde olmayan dıller nasü oluyor da aynı yapı ve ozellıklen taşıyor? Pesetsky dıl ogrenmenın doğuştan sahıp olduğumuz ve çev resel durtulerle kolayca devınıme geçırılebüen evrensel degışmez bır ozu olması gerektıgıne ınanıyor Dübılım alanında çok daha gozupek bır araştırmaya damgasını vuran Venedık Unıversıtesı'nden Guglielmo Cinque ınceledıgı 500 dılde tumce ıçındekı adıllar anlamlanna gore ayüdandığında bunlann dızımınde bır değışüdık olmadıgını ortaya koydu Aynı şeyın konuşmayla ügılı ruh durumu, ses tonu gıbı ozellıkler ıçın de geçerlı olduguna Kımı dılbılımcüer Minimalist Program'ı Chomsky'nın goruşunden koktencı bu" uzaklaşma olarak değerlendu:mekle bırukte Pesetsky bu gırışuru evrensel dübügısı kuramma çekı duzen vermek bıçımınde yorumlamanın daha doğru olacağuıı savunuyor ve "Chomsky zaman ıçınde kuramında kımı değışıklüder yaparken esküerı geçersız küan kımı yenı goruşler de getırdı Geçersız küınan goruşler bırıkınce kuram darmadağm oldu Bu yuzden Chomsky bunu bıraz derleyıp toparladı Kuramı ük gunku gucunden hıçbu: şey yıtırmedı olsa olsa, daha da guçlendı" dıyor Ogrenme modeünı savunanlar, doğal olarak, olaya farklı bır açıdan bakıyorlar Elman düın do ğuştan edınüdığuıe ınananlann evrenseller adını verdüderı şeyın gerçekte düı oluşturan sıstemlerdekı darboğazlann bır sonucu oldugunu one surerek "Farklı yapıya sahıp yuzlerce farklı sınırsel ağ oldugunu ve bunlann Ingüızce, Çınce, Italyanca güDi dıllen temsü etüğını duşunun Şımdı bunlardan tumce Dllblllm, blllm olmasma blllm, ancak onünde daha aşacağı çok engel var. 720/19