Katalog

Uyku ve trafik kazalan 1998 yılında ülkemizde 440.149 trafik kazasmda 4.935 kişi ölürken 114.552 kişi yaralandı.. Trafik kazalarma yol açan nedenlerden biri olan uyku konusunda nelere dikkat etmek gerekir? I.Hamit Hancı*, Burcu Eşiyok* * T rafik yol araç ve ınsan uçlusunden oluşmakta, bunldrdan herhangı bırınde oluşan bozukluk trafik kdzaldiına neden olmaktadır (1) Trafik kazalan tum ulkelerde onemlı bır sorundur Amerıka Bırleşık Devleüeıındc kazalann4 olum nedenı olduğu ve motorlu araç kazalarının %5 1 ıle en çok olume neden olan ka za turu olduğu büdırılmıştır (2) Yurtdışında yapdan farklı çalışmalar da bu bulguyu desteklemektedır (3, 4) Ulkemızde farklı bolgelerde yapüan araştırmalarda adlı olayların buyuk bolumunu trafik kazalarının oluşturduğu gorulrnektedıı (5,6,7) Istatıstıklere gore 1998 yılında ulkemızde 440 149 trafik kazası olmuş 4 935 kışı olurken 114 552 kışı yaralanmıştır (8) Gerçekte bu sayı oky yerınde olenlerı ıçermekte, kazadan sonra hastaneye kaldırüıp orada yaşamını yıtırenlerı ıçermemektedn Halbukı Dunya Sağlık Orgutu kazadan bır ay sonraya ka daı olumlerı trafik kazası olumu olarak kabul etmektedır Bu nedenle yılda tahrrunen 10 bın kışının ulkemızde trafik kazası kurbdnı olduğu tahniın edılmektedır Trafik kazalannda aşın hız alkol alımı, tehlıkelı araç kullanmanın yanmda, uykusuzluk da onemlı bır nedendır ABD Ulusal Otoyol 'IVafık Guvenlıgı Yoneturu yülık tum kazalann yaklaşık %1 5'ınde temel nederun uyku suzluk ve yorgunlukla üışküı oldugunu tahmın etmektedır (9) Ingıltere Norveç ve Isvıçrede yapüan farklı çalışmalardd % 1 16 arasında değışen oranlar büdırılmıştır (10 11,12) Uyku üışküı kazalar açısından en çok rısk altında olan suruculer * Gece, oğleden sonra ve normalde uyu dugu saatlerde araç kullananlar * Uyku yapan üaçlar veya alkol alanlar * Tek başına araç kullananlar * Uzun, kırsal, süccı yollarda araç kullananlar * Sık yolculuk edenler (9) Ingıltere'de yapüan araştırmada uyku üışküı kazalann saat 02 00, 06 00ve 16 00cıvarlarında 3 pık yaptıgı saptanmıştır (10) b) Genç sürücüler Uyku üışküı kazalann geç kalma eğılımınde olan az uyuyan ve gece araba kullanan gençlerde yaygın olduğu saptanmıştır Kuzey Carolına'da bu tur kazalann %55'ının 25 yaş ya da daha genç kışüerce yapüdıgı gorulmuştur Bu suruculerın %78'ı erkektır (9) Ingıltere ve Norveç'te yapüan çalışmalann sonuçları da benzer şeküdedır (10,11) c)Vardiyalı çahşan sürücüler ABD'de 25 müyon ınsdn vardıyalı olarak çalışmaktadır Bu alışümadık programlarla çalışanların %2030'unun yorgunluk üışküı araba kazası geçırdığı saptanmıştır Ozellıkle gece vardıyasından eve donuş tehlıkelı olmaktadır (9,13) d)Ticari araç sürücüleri Ozellüde kamyon suruculerı yorgunluğa bağlı kazalara eğüımlıdrr Kamyon suruculerınde uyku apnesı olarak adlandırüan uyku ve solunum bozukluğu yuksek oranda gorulebüır Tum ağır kamyon kazalannın en az %3040'ında surucunun yorgurüuğunun, katkıda bulunan faktorlerden bın olduğu ılerı surulmektedır a) Uykusu bozulmuş veya yorgun sürücüler * Mola vermeksızın uzun sure araç kullananlar O) e) Tanı konulmamış uyku bozukluklan olan sürücüler Uyku bozukluklannın kazalan artıran bır rısk faktoru olduğu büdırılmıştır (14,15) Kronık ınsomnıa (uykusuzluk) , uyku apnesı ve narkolepsı gıbı aşm gunduz uyuklamasına neden olan bozukluklar tahmınen 30 müyon Amerıkalı'da gorulmektedır Uyku bozuklugu olan pek çok kışı tanı720/4 sız ve tedavısız kalmaktadır Orneğın, uyku apnesı orta yaşlı erkeklenn %4'unde aynı yaş grubundakı kadınlann %2'sınde bulunmaktadır Bu bozukluk kaza rıskını 37 kat artırmaktadır (9) îngütere'de yapüan araştırmdda uyku üışküı kazalann şu knterlerle saptandığı belırtümıştır • Surucunun alkolometre ve kan alkol sevıyesının yasal lımıtın dltında olması, • Aracın yoldan çıkmamış veya başka bır aracın arkasına çarpmamış olması • Fren ızlenne rastlanmaması • Araçta mekanık bır problem olmaması • lyı hava şartlan ve goruşun açık olması • Hız ve ondeh araca çok yakın kullanmak gıbı nedenlerın elımınasyonu • Olay yerıne gelen polıs memurlannın esas neden olarak uyuklamaktan şuphelenmesı • Kazadan hemen bırkaç sdnıye once surucunun çıbş noktasını ya da çarptığı aracı açıkça gormesı (10) McCartt ve arkadaşlan 593 uzun mesafe kamyon şoforuyle yuzyuze yaptıklan goruşmelerde, suruculerın oldukça buyuk bır kısmının dıreksıyonda uyuduklanru saptamışlardır Suruculerın %47,l'ı daha once, %25,4'u ıse son bır yü ıçınde dıreksıyonda uyuduklanru ıfade etmışlerdır (16) ABD'de uyku nedenlı kazalann, yıllık 23 318 olum ve 1 907 072 2 474 430 sakatlığa yol açan yaralanma üe üışküı olduğu tahmın edümektedır Bunun malıyeunın ıse 43 1556 02 müyar dolar olduğu sanümaktadır (17) Uyku üışküı kazalan engellemede etküı olabüecek onlemler 1) Yolculuk öncesi öneriler • Surucu ıyı bır gece uykusu uyumahdır Bıreysel farklüık gostermekle bırlıkte ortalama 8 saatlık bır gece uykusu gerekhdır • Uzun yolculuklar bır arkadaşla beraber yapüabüır Yolcular yorgunluk belırtüennı farkederek ya da aracı sıra üe kullanmak şeklınde yardımcı olabüırler • Her 100 mü (yaklaşık 160 km) veya 2 saatte bır duzenlı molalar venlebüır • Alkol ve performansı azaltan üaçlar kullanümamalıdır Alkol ve yorgunluk bırbırlennın etküennı artnr • Sık olarak gunduz uyuklaması, gece uyumakta zorluk ve/veya her gece yuksek sesle horlama gıbı şıkayetler varsa uyku bozukluklan açısından bır doktora da