Katalog

ve daha saygın bur noktaya enşır ozel sıgortacüık sıstemme üıskın olası geBurada ınsan ureme hucrelerı olan hşmeler, gerçekten hem ınsanı degerlerı ovum ve sperm uzerınde uygulanacak hem de sıstemı etküeyebüır Ancak ozel sı"germgen" tedavüerme ılışkan enk açıdan gortacüüc sıstemı fazla gehşmemış, Turkısorunsal olarak gozuken bazı kavşaklan ye gıbı ulkeler ıçın bu açıdan fazla sorun yok gıbı gorunmektedır (i) Eger bu mantık ornek olarak vermek ıstıyorum 1 Bu teddvüerın kesın sonuçlan henuz açısından bakılacak olursa son cumlemızın bellı değüdır, rıskler soz konusudur ve dogru olması gerekır Ancak sorun ne sıuzun donemde nelerle karşüaşacağımız gortacüık sıstemı ne de olası herhangı bır ekonomıksosyal surecın kendısıdır bellı değüdır 2 Germ gen tedavılerı hastalık sebebı Onemlı olan vurgulamaya çalıştığımız olmadan da ınsanın yapısal ozellıklermı gıbı enk değerlerımızm kendısıdır Sahıplendıgımız eük değerlerımızm elbette (sıdeğıştırebümeye kapı aralayacakür 3 Tedavılerm erken embrıyo done gortacüık da ıçmde olmak uzere) gunluk mınde uygulanması ve gelecek kuşaklan hayatta çok çeşıtlı ekonorruk, sosyal polıetkıleyecek olması, onamı (onay nza) ahn tık hukukı "sonuçlan" olacaktır Ama bunmadan araşürma deneğı halıne gelecek lar bırer "sonuç"dur Herbınndekı gelışbır kuşak meydana gelmesıne sebep ola me ve degışmeler etık değerlerımızm bırer uzanüsı olacaknr Orneğm cana kıycaktır mak ya da hırsızlık yapmak ınsanhk tanhın4 Gen tedavısı çok masraflıdır ve yede "kotu" bır değer olmasaydı bugunku terlı kaynak ayrüamayacaktır toplum hayatımız soz konusu olabüır mıy 5 Bu tedavüer ıle dogal genetık mıraslan değışmış olan gelecek kuşaklann hak uf Yalan soylemenm 'ıyı" bır eük değer olarak benımsendığı bır dunyanın nasü lan ıhlal edüecektır (1) ? Buradala duruma gore anlaşüıyor kı şu olabüecegını tahmın edebüıyor musunuz Geneük bügüerm sıgortacüık sısteanda germgen tedavılerı etık değerlerımız yonunden fazla tasvıp etmeyecegımız mmde bazı ınsanların aleyhınde kullanüayone doğru bızı surekleme olasüıgını taşı büme olasüığı pratıktekı soz konusu olummaktadır1 Bız germgen tedavüennı kabul suz sonuçlardan bırısıdır Eğer boyle bır edecek olursak bunların gerçekleşmesıne, şey olursa bugun ıçın sahıplendığımız de ornegın ınsanların yapısal ozellıklerının ğerlerden, ornegın, dü dın ırk mülıyet, hastahk vb nedonlerden dolayı ınsanlar degıştırılmesıne ızın verecegız demeknr Eger bu olasüıgı kabul etmıyor ısek germ arasında 'aynmcüık' yapılmaması gerekgen tedavüennı baştan yasaklayarak daha tığı şeklmdekı evrensel ılkeden onemlı ol çude vazgeçmışız demektır baştan bu olası gelışmenın onune geçece Konunun etık yonunun tartışılması kuşğımızı duşunuz Bazı ınsanlar ıçın germ gen tedavılerı etık yonden boyle gonüebı kusuz farklı bağlamlarda yapüabüır Ancak bızım buradakı kaygımız kımı büım ınsanlır Ancak buradala gelışme şu şeküde de lanmızm, eksüc ve yanlış bazı demeçlerle olabüır Bız hem germ gen tedavüennı ka halkı olumsuz bıçımde yonlendırmelerıbul ederız hem de onun ınsanı ozellüderı dır Eğer gen hantasının ortaya konmasındegıştırecek çalışmalarda kullanılmasını dan sonrakı enk sorunlar ozel sıgortacüık sıstemı gıbı sonuçsal ve ayrmtı nıtelığınde engelleyıcı toplumsal onlemlerımızı alınz bır kurumsal faalıyete aıt sıkmtüarmış gıbı Onlem olarak ornegın duzenleyıcı yasalar çıkartınz Bu yasalara belb uymayanlar çı gosterüırse konuyu çok basıte ındırgemış kabüır onlara da ongorulen yaptınmlar oluruz Ozelhkle ulkemız ınsarunın gunluk uygulanır Ama burada onemh olan yapa yaşammda fazla yer almayan ozel sıgortacüüc sıstemıyle konuya gırmek ınsanldnmı 'agımız etık tercıhın ne olduğudur Celelım başhgımızda yer alan "Sigor zı bu alandakı gerçek etık kaygüar konu sunda duyarsızlaştırmdktan başka ışe yatacüık" konusuna Buraya kadaı anlattık lanmız bağlamında, habercüerın bügı ıçın ramaz başvurdugu büım ınsanlanmızın konunun etık yonune değınmek ıstedüdennde ko 1) Coutts MC Human Gen therapy Kennedy Instıtule ofEthıcsJouınal 1994 4(1) 6 i84 nunun bırçok etık boyutu varken ağızlann • Hacettepe Unı hp Fdk dan ük çıkan ıfade 'sıgortacüık' sıstemme Tıbbı Ftık ve Tıp Tanhı AD üışkındır Genetık çalışmalarla ügılı olarak genetık araştıımalar genetık muhendıshgı genetık taıamalaı ve yukanda değındığımız gıbı gen tedavılerı başlıkları altında çok sayıda etık kaygı ve sorunsal bulunur ken, ük düe getırenlerın sıgoıtacüüda ügüı olması şaşırtıcıdır Zaten etık bağlamında dıle getırüenler bırkaç cumle üe sınırlı kalmaktadır Bugun ABD'ndekı ekonomık ve toplum hayatı ıçensınde çok genış bır yerı olan 698/16 Afet yönetiminin boyutları Ismet Kılınçaslan* l *' 1 97O'lı yülann başmda Ameııka Bırleşık Devletlerı Mıchıgan eyaletınde bır unıversıte kenü olan East Lansmg'de bulunuyordum Nufusu otuzbm dolayındah bu kuçuk yerleşme ırüı ufakh onlarca gol gurubunun ıçmde ve onemlı sanayı kentı ve aynı zamanda eyalet merkezı olan yuzbın nufuslu Lansıng'ın hemen bıtışığmde yeralıyor Kıtanın en bu yuk uç goluyle bırlıkte yaygm olarak bulunan bu kuçuk gol yuzeylenrun yarattığı olaganustu üdım nedenıyle Mıchıgan çeşıüı kasırga ve su baskınlanna hedef olan bır bolge tan geçıyor Toplumlann orgutlenme duzeyı üe eğıtım ve gelışme duzeyı arasmda dolaysız üışkı olduğu büınmektedır Bu duzeyler açısmdan üerde olan Anglosaksonulkelermdevejaponyada Afet Yonetımı genelde uç aşamada ele alınmaktadır 1. Afete dayamklılık planlaması ve ha zırlanma 2. Hızlı mudahale ve kurtarma, 3.Yüacı etküerı gıderme ve yeruden yapılanma Amerıka Bırleşık Devletlerı genış ulke yuzolçumune sahıp olmakla beraber bu buyuklukle orantüı olarak doğal afet sıklığını da yaşamaktadır Bu nedenle acü durum planlaması eğıtımı ve toplumsal orgutlenme alanlarında dunyada oncu durumunda sayılabüır FEMA (Federal Acü durum Yonetım Daıresı) ABDde afet yoneümındekı en ust kuruluştur Herhangı bır ulusal afet durumunda FEMA'nın hazırladığı Acü Durum Mudahale Planı'na gore gorevlerı belırlenmış 27 değışık devlet kuruluşu, afet alanında 12 degışüc acü destek ışlevmı eşgudum ıçmde yerıne getırmektedır Bu destek ışlevlerı şunlardır 1 Ulaşım 2 Haberleşme 3 Arama Kurtarma, 4 Yangın sondurme 5 Sağlık ve tlaç Hızmetlerı 6 Toplumsal Bakım(Kızüay) 7 Bügı netışımı ve Planlama 8 Kaynak Desteğı 9 Tehlıkelı Maddelerm Temızlığı lOGıdatemmı 11 Enerjıtemını 12 Altyapı ve Muhendıslüc Bahar aylarmdan bırmde, bulunduğumuz lojmana bıraküan duyurulardan bır hafta ya da on gun ıçmde bır hortum afetı beklendığını meteorolojı tarafmdan saptanan afet gununde butun Lansmg ve E Lansmg alanında kı nufusun o anda bulunduklan bolgelere gore hangı sığmaklara gıtmesı gerektığını oğrendık Duyurunun ekmde her aüenm alması gereklı tedbırler sıra lanıyordu Bızım konut bol gesı sakınlen ıçm stadyum trıbunlenrun altindakı sıgınaklar tahsıs edümıştı Bızım bu anlamda bır deneyımımız olmadığından afet gununu merakla ve endışeyle beklemeye koyulduk Behrlenen gun ve saatte daha once tanımlanmış olan hazırol sırerüerı çalmaya başladı Insanlar lojmanlarından hıçbır panık gostermeden araçlarına bınıp gosterüen guzergahı tahp eden uzun konvoylar oluşturdular Yol boyunca polısler, yardımcı ızcüer ve dığer afet yonetımı mensupları yuzlerce araç boyu konvoyu yonlendırmekte bügı vermekte ve oto parklara yerleştırmekteydı Bu kadar duzenh ve planlı hareket karşısmda etküenmemek elde değüdı Sığınaklann ıçı daha da etküeyıcıydı Genış beton dırekler arasına yerleşen ınsanlar olağan bır ışı yenne getırıyormuşcasma altı yedı saatı boş geçırmemek uzere kıtaplannı radyolarını pülı ocaklannı alıp bır pıknık havasmda yerleştüer Orada nekadar kaldık haürlamıyorum ama gelen ıkaz edıcı sıren duduklenyle hıç kımsede telaş olmadan yıne aynı duzen ıçmde evlenmıze donduk Turkıye'de hortum tayfun gıbı doğal afetlere çok şukur pek rastlanmıyor ama geçenlerde bır yetküının ıfade ettığı gıbı nufusun %95'ı deprem bolgesmde bulunuyor ve en yoğun kentleşme bolgemız son 250 yüın en şıddetlı depremıra beklıyor Deprem afetının zararlannı azaltmak az kayıpla atlatmak bügı ve orgutlenme ışı Tabıı orgutlu toplum olmanm ük koşulu ıyı eğıtümış toplum olmak Yaklaşan deprem afetine karşı hazırlıksız durumdayız... Sıralanan bu destek ışlevlen federal, eyalet ve yerel ıdareler arasmda her kademedekı kapasıteler hesaplanarak boluşulmektedır Her bakanhk veya kamu yonenm bırımmm sorumluluğu altindakı ışlevler onceden belırlenmısüı Afetm acılıyetı ve yoöjunlugunu FEMA yetküüen olçmekte ve lojısuk desteğm boyutlan ve kaynakları en hızü bıçımde belırlenmektedır ABD de afet yonetımı konusunda orgutlenme çok genış FEMA sadece federal hukumet kuruluşu olarak ışlev qoruyor Ozel sektor kuruluşlan kencü şırketlennm personelını ve mulklennı korumak uzere çeşıtlı afet planlan yapıyorlar Sıvü toplum kuruluşlan ve dığer gonullu kuruluşlar her coğrafı bolgede afet anmda uyelennı harekete geçırecek ve afet alanma mnkalı sağhyacak programlar gelısurmışler Ulkedekı hemen hemen tum eyaletlerdekı (ıkısı harıç) unıversıtelerde afet yonetımı konusunda sertıfika lısans , Ylısans ve doktora olmak uzere eğıtım programlan bulunuyor Butun bunları ızleymce ulkemızm bu alanda çok hazırlücsız olduğunu gormemek ve yaklaşan afet ıçm telaşlanmamak elde değü *Prof Dr ITU Şehır ve Bolge Planlaması Bolumu Eposta ıaslan@ıtu edu tr