Katalog

Beyin araştırmalarında Genetiğin etik yönü öne çıkma şansı üzerine S nsan Genom Projesıyle orgaruzmamız hucrelerınde yer alan gen bırımlerının yerleşım bıçımlerınrn açıklıga kavuşturulmuş olması haberıne gosterüen ılgı, bılım çevrelennı aşarak herkesın dıkkdtını uzerınde topladı Bırçok bılımsel olaya ılgı gostermeyen ulkermz kamuoyu da genetık alarunda bılımsel devrım nitelıgı taşıyan bu gelışmeyle çok yakından ügüendı Aynı gunlerdekı ılkı bırkaç yıl once bır koyunda gerçekleştırılen Kopyalama yontemıne üışkın bır gazetemızın haberı "Kopyacı sınıfta kaldı" şeklınde ıdı Başlıgı mukemmel (') bır magazınleşurme ornegı tasıyan bu haberın asü onemb tarafi ıçerıgmdeydı Haberde, gelıştırümış olan kopyalama yontemıyle canlılannın tıpkılannrn uretılmesi çalısmalannm, rutın bır uygulama halınc gelmesınde karşılaşüan guçlukler ve ımkânsızlıklardan soz edılıyordu Içenğı çok onemlı ama burdda degrn meyecegımız bu habere atıfta bulunmamızın nederu bılımsel bır olgu üe, o bılımsel olguyu gunluk hayata taşımaktakı sınırlarGenel sistemler teorısı Bertalanffy, dır Genetık bozukluklar nedenıyle ınsanBılgı ışlem Turing, von Neumann, Sıber larda ortaya çıkan bazı hastalıkların tanımnetık Wiener, Kaotık dınamıkler Lorenz, lanmaya başlaması yülar oncesıne dayaRuelle, Takens, Smale, Feigenbaum nır Son gelışme genetık hdrıtanrn çıkanlDıssıpatıv struktur teorısı Prigogine Katast ması olayıdır ve henuz şu asamada generofı teorısı Thom, Sınerjetık Haken, Home tık lokalızasyonlann ogrerulmesıyle ılgüı okrnetüc Iberall ve Soodak, "Netvvork' ter tıbbı yenı bır durum belırtümemıstır Elmodmamıgı Katchalsky, Oster, Perel bette bundan sonrakı araşürmalar, gen Bıldıgımız kadan üe Almanya'da zoson, Ilışkılı (relatıonal) bıyolojı Rashevsky, kaynaklı yenı hastdlık nedenlerını hucrerunlu emeklılık yaşına yakın donemlerde Rosen, Enformasyon/dınamık komplemen lerrn eskrmelerıru, farklı ozellıkler taşıyan araştırma desteğı kesılmekte, bürm ınsanlanterlıgı Pattee. bıyolojık yapüanmalan ve daha bırçok bının yenı araştırma projelerı ıçm başvuruda Sayın Başar'm 198O'lı yıllarda verdıgı lımsel/tıbbı sonuca erışmek ıçın yapılacak bulunmalan mumkun olmamaktadtr Ulkekonferanslar ve duzenledıgı vvorks araştırmalan kolaylaştıracaktır Ancak şu mızde ıse, bu faktor dıkkate alınmaksızın bı hop"lar'uı bellı bır çevrede yankı uyandırmış anda yaşamsal herşey bulunmuş, çozumhm ınsanldnna kucak açılabılmesı sevındırıolması mutlaka çok onemlıdır, ancak bu kolenmış, sıra bunların meyvelerını toplamacıdır ve belkı de bır kadırşmaslık orneğıdır nulann beyuı araştrrmalannın ne kadarlık bu ya gelmış degıldır Yanı gerek bazı medya Şımdı kadım dostumuz Erol Bafar bıbolumunu oluşturdugunu anlamak ıçın Socıtarafindan gerek medyada açıklamalarda ze ızın venrse bır ıkı soru sormak ve objektıf ety for Neuroscıence (SFN), Internatıondl ıyı nıyetlı eleştırıde bulunmak ısterım Saym Braın Research Organızatıon (IBRO) Federatı bulunan bılım ınsanlannrn soyledıklen gıBaşar Turkıye'den ayrı bulunduğu yırmı yıl on of European Neuroscıence Socıetıes bı ne kansenn onune geçüebılrruştır ne de ıçerısınde ulkede gelışımlerı hıç mı ızleme(FENS) gıbı şemsıyelerı altrnda beyın araştır ınsan omru 1200 yıla çıkmış mış? Elektroüzyolojının kanım koyucularınmacılannı toplayan ve TUBAS'ın da temsü Insan gen harıtasırun çıkanlması bilimdan Du Bois Reymond'un daha 19 Yuzyıledıldıgı uluslararası derneklerm toplantüada beyınrn gızemının yalnız elektrıksel yonruıın programlannı ıncelemek yeterlıdır temle çozulemeyeceğmı "ıgnoramus ıgnoraBızım gelenegımızde alçak gonullu bımus" (bümryonız ve bılemıyeceğız) dıye olmanrn ayn bır yerı vardır Ne demış atadıle getırdığını goz ardı ederek, fMRI, PET, lanmız. "Kepenek altında er yatar1" vb goruntuleme yontemlerının, molekuler bıyolojık, genetık, noroımmunopsıkofarmaPoğun, Ş (2000) 'Are attractors strange', orıshle kolojık norokımyasal yaklaşımlann gundeme more complıcated than the sımple laws ofphysıcs? " geldıgı gunumuzde Sayın Başar beyın fonksıBıosystems bashda 2 Poğun, Ş (3000) Multıdısıplıner yaklaşımlarm bı yonlannı (algı, bellek duşunme, hareket, lılırne getııdnjı zengınlık CBT 692, 24 Hazıran 2000 san, bürnç, vb) alfa, beta, teta alfabesı ve çeşıtlı osüasyonlarla açıklayabılecegıne ve 2 5 3 Bursalı O Turhye Boym <ıra^ırmalanndd one çıkma ^nbi (2000) CBT 693 1 Temmuz 2000 3 mılyon dolar maddı destekle Turkıye'nrn 5Nuran Hann 6 yıl ıçınde dunyanrn en onde gelen ıılkelerı Prof Dr TUBAS Başkanı ıçerısınde yer alabılecegıne ıçtenlıkle manE U Tıp Fak Fızyolojı AbD makta mıdır' Bu mumkun olsaydı DuBois Bornova Izmır Reymond, Lord Adrian, Hans Berger, ayın Bursalı, populer bılım dergıcılıg] alanında azımsanmdydcak hızmetlen mz ve bu kapsamda memleketımız bıhm msarüarıyld yaptıgınız soyleşıler, bılrmsel kuruluşlan bu arada Ege Unıversıtesı Beyın Araştırma ve Uygulama Merkezı kamuoyuna tanıtma çabalaıınız takdır edılecek hususlar CBT 693, 1 Temmuz 2000 sayısında yer alan soyleşınız benı bıraz hayrete duşurdu Neymış "Turkıye'de Beyın Araştırmalarında one çıkma şansı" ımış Bır çuvaldız hıkayesını hatırlattı bu dunım bana Adamrn bırı kalabahk bır pazar yerınde yerden bır çuvaldız bulup almış, elınde çuvaldız can havlıyle koşuyormuş Dığer bır grup da o sırada başka bır konuda tartışıp kavga edıyorlarmış Bızımkı arkasını donmuş ' Gıdı kıran gıresüer" demış, "yıyın hele bırbırınızı Çuvaldızı bulan buldu1" Bu ulkede sınırbüım alanında otuz kırk yıl murekkep yalamış bılım ınsanlarırun yanısıra, beyın araştırmalarını uluslararası platforma taşımış şu an aklıma gelıveren Nuran Gökhan ve çalışma arkadaşlan Üner Tan, Camhur Ertekin, Turgay Dalkara, Pekcan Ungan, Şakire Pöğtin gıbı ısımler Ayrıca Smırbılım ve Beyın Araştırmalan konusunda ul kemızdekı bılım ınsanlarını çatısı altında toplayan derneklerm de hakkını vermek gerek Uluslararası üışkılerde Turkıye'yı one çıkarmada buyuk rol oynayan Turkıye Beyın Araştırmaları ve Sınırbılımlen Derneğı (TUBAS) genel Sekreterı Gönül Peker'ın ve TUBAS'dan kısa sure sonra Istanbulda kurulmus. olan Beyın Araştırmalan Dernegı'mn (BAD) şımdıkı Başkanı Murat Emre'nın katküan da buradd anılmalıdır John Eccles bu ışı hıç kunselere bırakmazlardı 'sigortacılık' mı? araştırmalan Türkiye'de yeni başlamıyor Yıllardır bılım felsefesınm odak noktası agırkklı olarak fızık ve fızık teorılerı olmuştur Içınde bulundugumuz donemde ıse bıyolojık ydklaşımlar ve kompleks sistemler gundemdedu Fızığrn sadelıgı ve basıt kurallan çogu kez bıyolojık sıstemlerın karmaşıklıgını çozumlemekte zorldnrr Kompleks bıyolojık bır sıstem olan beyının araşünlmdsında komponertleruı tek tek bılınmesı yetmez endojen ve çevre üe olan etkıleşımlerın de hesaba katdması gerebr, modeller ve sımulasyonlar genelde çok mdırgeyıcı olabılmektedır* Çagımızda ulaşılması beklenen duzey Ş Pogun'un CBT'dekı yazısında^ vurguladıgı ve E Başar'ın da belırttıgr* gıbı beyın gıbı kompleks bır sıstemın araştırümasında multıdısıph ner yaklaşımlardrr Son yıllarda fızıgın ındırgeyıcı bakış açısından uzak laşarak kompleks sistemler hdkkında çok onemlı teorıler ortaya atılmıştır Bu konunun ırdelenmesı Sayın Başar'ın belırttıgınden oldukça daha geruş ve de taylı olup bu konuda uluslarardsı kabul gormuş olan teorüer ve bunldrın arkasındakı bdım ınsanlarının ısımlen şoyle ozetlenebılır Kompleks sistemler Doç. Dr. Erdem Aydın* I sel açıdan kendı başma tıpta bır devrımdır Ancak bundan yararlanarak pratıkte hangı sonuçlara varılacagmı bugunden kestırmek guçtur Daha gen tedavılerı alanında bırçok şey bılımsel açıdan başlangıç aşamasındadır Insan omrunun yuzlerce, bınlerce yıl uzatüabılecegıne daır soylentıler bırer spekulasyondur ve ınsan gen harıtasırun çıkarılmış olması bunun bılımsel karutı degıl, yalnızca olası bır durum yonunde atüan bır adımdır Üerıde gerçekleşebılme olasüıgı var Cen tedavileri konusunda sigortacılıktan önce etik konular gündemdedir. dıye daha şımdıden bazı şeylerı tamamlanmış gıbı gostermek ve toplumu farklı yonlerde bılgılendırmek ve yonlendırmek ınsanı, bılımsel ve meslekı etik (ahlakı) degerlerlerle bagdaşmaz Hıç kımsenın ınsanlan yanütmaya hakkı yoktur Bınlerce insan kanser nedenıyle acı çeker yaşam umıdrru kaybederken, yaşam uzerme spekulatıf sozlerle onlan daha fazla uzmeye hakkımız olduğru soylenebüır mı ? Etik dunyasrna ayak bashgımızda ve o alanda bır tartışmaya gırdıgımızde, onerıler ılerı surdugumuzde, bırmcü ve vazgeçilemez kaygı ınsan ıçın neyın "ıyı" neyın "kotu" olacagına daırdır Bu konuda, ınsanlık ıçın ısteyecegımız tek şey "kotu"den uzaklaşmak "ıyı"ye ulaşmaktır (Kuşkusuz bu, msanla bırlıkte dıger canlıları da kapsıyor olmalı) Yaşam bu şekılde iyı ve kotu arasındakı tercıhlerle geçer Insanlıgrn yaşamını etkıleyecek olan bılımsel gehşmeler karşısında da ıyı ve kotu arasındakı tercıhler soz konusudur Otekı Bıyoetık konulannda oldugu gıbı genenk alanında da, ınsanoglunun varlığını ve gelecegıru koklu bıçunde etkıleyecek bılımsel gehşmeler karşısuıda yapacagımız şey, kendımız (ınsanlık) ıçın ıyı yonde dogruyu seçebılme "kapasıtemız" ve "becerrmızı" kullanmakur Olay ve olgular karşısında ıyıyı seçme konusunda çeşıtlı kavşak noktalannda olacagimız ve ıkılemler ıçensınde kalacagımız açıkür Bu noktalardan eger doğru etik tercıhlerde bulunabümış ısek ınsanlık daha mutlu 698/15