Katalog

Baz istasyonlan, cep telefonlan ve kanser Radyofrekans dalgalarının insan sağlığı üzerine ciddi ve kalıcı etkileri olduğunun saptanmamış olması, uzun sürede bu etkilerin çıkmayacağını ve korunma önlemlerine gerek olmadığını göstermez. Ülkemizde de tüm gelişmiş ülkelerde var olan standardlar uygulanmalıdır. Meltem Şengelen* Şevket Ruacan** S on gunleıde telsız ıleüşım araçlanrun kullanımınm gıderek yaygınlaşması bunların ınsan saghgına olası etküerının de tartısılmasına yol açrrusur Dunyamızda ortalama 500 mılyon kışırun cep telefonu kullandıgı 2005 yüında kullanıcı sayısınm 1 6 muyaıa ulaşacagınm hesap landığı ve ıletışım aglarının da baz ıstasyon verıcı ve antenlerme dayandıgı duşurıuluıse çevremızde çok yaygın bır radyo&ekans ladyasyon bulutunun bulundugu anlaşüabılır Bu radyasyonun saghk uzerıne etkılen henuz tam anla nuyla açıga kdvusmamıştır ve tum dunyada gerek laboratuvar deneylerı gerekse de epıdemıyolojık çdhsmalar sur mektedu Ancak bu aıaştırmalar sonlanmcaya kadar bır yandan toplumu radyofrekans alanlarının potansıyel saghk rısklerı hakkında bügüendırmek aynı zamanda da çağdaş yaşamımızda yerını almış olan bu araçlar konusundakı yan lış ve büımsel temelı olmayan soylemlen yanıtlamak so rumlulugumuz vardır Bu kısa derlemede radyofrekans tıpı radyasyonun canldar uzerındekı etkılen ozellıkle de kan sere neden olma potansıyellerı konusunda bugune kadar elde edüen büımsel venler gozden geçırılecektıı yatay duzlemde olduğu duşey ve arka duzlemde çok duşuk oldugu bıldınlmektedır Bu nedenle antenın altında veya arkasındakı bına bolumlennde radyofrekans radyasyo nu onemlı derecede azalmaktadır Vücuda 1 cm derinliğe giriyor Radyofrekans radyasyonun bıyolojık etkileri frekansa ve dokulaıa nufuz etme ozelhguıe baghdır Cep telefonlan kalıa molekuler degısıklıkler yapmaktadrr Bunlar DNA'da zıncır kırıklan (X ısınları) anormal yenı baglar (UV ısınlan) DNA üe kımyasal baglar (kımyasal karsınojenler) yenı ge neük bügı (vıruslar) vb şeklındedır Duşuk enerjüı radyofrekansın molekuler degısüdüder yapması ve en azmdan bıhnen kanser oluşumu mekanızmalanyla kanser oluşfurma sı olası gorunmemektedır Laboratavar çalıymalannda degışüc yontemlerle radyofrekans radyasyonun hucrelerın geneük mekanızmalan uzeııne etkısı mcelenmıştır Bu deneylerın sonuçlan genel olarak hucrelerde genotoksık bır etkı olmadıgı yonundedır Deney hayvanlan uzun sure radyofrekans alanlan ıçınde tutulduklannda genel saghk durumlarında bu bo zulma saptdnmamış kanser südıgının arttıgıru gosteıere cek bır bulguya da rastlanmamıstır Bır çaüşmada genetüc muhendıshk yoluyla ozel bu lenf dokusu tumoru (lenfoma) gelışımı yapay olarak artınlmıs bır fare tunınde radyofrekans dalgaların tumor oluşumunu kolaylastırdıgı büdırümısse de bu bulgunun onemı ve ınsan hastalıgı üe benzerhgı tartışılmaktadır Epidemiyolojik çabşmalarda radar ıstasyonlannda çalısanlar amator radyocular hava kuvvetlerı personeh yuksek gerüım hattı ışçüen g±>ı radyofrekans radyasyona uzun sure ve yuksek dozlarda maruz kalan meslek gruplannda belırlı kanser tplerı üe üısküı mandıncı ve ozgul üısküer saptanamamıştır Etki mekanizmaları farklı Canlı dokulann elektromanyetık radyasyon ıle etkıleşmelerı radyasyon kaynagının Hertz olarak tarumlanan frekansına bağhdır Ornegın ev elektngı 50 60 Hertz AM radyo 1 Megahertz (MHz) FM radyo 100 MHz rrukrodalga furınlar 2450 Mhz cep telefonlan 8601800 MHz X ısınlan ıse 10 ^ Mhz cıvannda dalga frekansına sahıptu Cep telefonlannca kullarulan dusuk frekansh radyas yona mıkrodalgalar radyofrekanslar veya radyo dalgalan adı verümektedır Bıyolojık etkı bakımından 3000 Hertz ıle 300 Gıgahertz arasındakı radyasyonun bır fark gostermedığı saptanmıstır X ışınlan ve gamma ısınları gıbı yuksek frekanstakı elektromanyetık radyasyonun kanser ve genenk bozukluklara yol açmasının nedenı taşıdıklan yuksek enerjı ıle kımyasal baglan parçalayabılmesı (ıyonızasyon) ve hucrenın genetık materyelını etkıleyebıknesıdır Duşuk frekansh radyasyonun enerjısı kımyasal bagları parçalamaya yetmemektedır Dolayısıyla dusuk frekans lı radyasyon üe ıyonıze edıcı radyasyonun bıyolojık etkı mekanızmalan bırbınnden tumuyle farkhdır Kuvvetli bulgular aranıyor Sonnç olarak epıdemıyolojık ve laboratuvar (deney hayvanlan ve hucre duzeyınde) araşürmalarda radyofrekans radyasyonun kansere neden oldugunu gosterecek kuvveth bulgular bulunamamışür Ancak bu konuda yeruden genış araşürmalar başlanlmıştır Dunya Saghk Orgutu'nun uluslararası bır araşürmasırun 2003 yıhnda sonuç lanması beklenmektedır Amerıkan Ulusal Kanser Enstıtusu de ayn bır çahşma yurutmektedır Radyofrekans radyasyon çeşıth bıçımlerde yaşarrumıza gırmıstır ve yakın gelecekte kolayca vazgeçüebüır nıtehkte ohnayan teknolojüenn temehnde yatmaktadır Bugune kadar saghk uzennde kanıtlanmış tek olumsuz etküerı araba kullanırken kaza nskmı belırgm şeküde artırmalandır Ancak ınsan saglıgı uzerıne cıddı ve kalıcı etküerı ol dugunun saptanamamış olması uzun surede bu etküerın çüanayacagı ve korunma önlemlerine gerek olmadıgını göstermez IJlkemızde de tum gehşmıs ülkelerde var olan standardların ve duzenlemelerın hızla yunırluge konması gerekmektedırAynı zamanda da kamuoyuna büımsel ve akücı mesajlar verümeh ıatıng toplama veya pohtık amaçlarla kamuoyu yanıltümamahdır nın yaydıgı radyasyonun vucutta ortalama 1 cm derınhge ulaştığı saptanmıştır Radyofrekans dalgalan molekullerı ütreştırerek ısı arüsına yol açarlar (mıkrodalga finnlann mekanızması) Aynı şekılde dokularda da ısı arrısı olabılır an cak normal koşullarda bu artısın bıyolojık bır etkı yaratacak duzeyde olduguna ınanılmamaktadır Radyofrekans alanlarının ınsanlarda beyın aktıvıtesını etküeyebüecegı ve uyku duzenı reaksıyon hızı hafıza gıbı ıslevlen bozabüecegı üerı surulınuşse de bu bulgulann hıçbııısı bugun ıçın kesınlık kazanmamıştır Ancak bu konularda da genış araştırmdlar başlatılmıştır Radyofrekans ladyasyon ıle ılgüı olarak uzerınde en fazla spekulasyon yapılan konu kansere neden olup olmadığıdırÜk kez 1993de A B D n d e Floııda eyaletınde populer bır televızyon programına çıkan bır adam eşının olumune neden olan beyın tumorunun cep telefonunun yaydıgı radyasyondan oluştugunu ıddıa etmıştır Açılan da va yeterlı büımsel ve tıbbı kanıt olmadıgı ıçın reddedümış ancak konu da o gunden bu yana populerlıgını surdurmu^ tur Radyofrekdns radyasyon üe kanseı üışkısı konusunda bugun ıçın büınenler şu bıçımde ozetlenebüır Dikkate alınması gereken nokta Insdniıgm iddyofrekans ddlgaları üc bırlıktelıgı ye nı degüdır Televızyon vo radyo yayınlan mıkrodalga fırın lar dışmda cep telefonlan ıle benzer frekanslarda yayın ya pan polıs ıtfaıye vc dıger telsız ağları uzun yıllardan berı çevremızde bulunmaktadır Radyofrekans radyasyonun etkılen mcelenırken onemlı bır noktanın goze alınması geıeklıdır Etkıleı tad yasyon kaynagınd uzaklık ıle yakmdan ıhsküıdu Dokyısıyla kulaga bıtısık tutulan bır cep telefonu üe uzak bır yeıde bu lunan anten iî>tasyonunun etkılen farkhdır Ancak cep tele fonu yainızca kullanım suresınce radyasyon yayarken baz ıstasyonu sureklı radyofrekans enerjısı yaymaktadu Cep te lefonunun radyasyonu cıhazdan uzaklaştıkça onemlı derecede azalmaktadır Baz ıstasyonların radyasyon yayımmın ıse ozellıkle 699/4 Kaynaklar: A Kcvınv uf ıht, Polentıal Heallh Rısks of Radıotrequency Pıelds (rom VVıreless Ttelecommuıucdtıon DpvKPSlhe Kfiynl Socıpty o( ( m ula March 1999 Moulder ]E ve dıgRevıewCeU Phones and CancerVVhat ıs the Evıdeııce foı the Conrartıon Ralutıon Reseaıch 151 513 531 1999 Consumer Update on Mobılf Phuııpıfood and Dıug Adırunıst raüon October 20 1999 nertıomdgnetıc Fıelds and Pubüc Health Pdd Sheet No 193 VVoıld Health Oıgaruzatıon June ?000 The Health HdZdids ol Mobıle Phones Edıtoı lal Bntısh Medıcal Journal 320 1288 9 2000 (May 13 2000) Kanserle ilişkisi Kanser biyolojisi üe ılgüı bügüerımız radyofrekans radyasyonun kansere neden olması olasüıgının dusuk oldu gunu dusundurmektedır Kansere neden oldugu büınen hemen tum etkenler hucrenın geneük materyalı DNAda ^ *Dr,AraşurmaGorevhsı**ProfDr Hacettepe Umversıtesı Orücolojı Enstıtusu