Katalog

Uvey anababalar aklandı Çocukları öldürme olasılığı, üvey anababalarda pek farklı değil m •sveçli bilim adamlanna göre, üvey anababalann çocuklannı öldürme olasüıgı öz anabaı hiç de farklı degil. Bu görüş, yaklaşık on yıl önce Kanadalı bilim adamlan tarafından öne sürülen ve çocuklann karşısındaki en büyük tehlikenin üvey anababalar oldugu savunan görüşünü yerle bir ediyor. Ontorio, Hamilton Üniveısitesi ruhbilim uzmanla Çocuk felci azaldı; ama tümden yok olmadı Ç f ocuk felcinin kökünden ortadan kaldınlması yönünde ^surdümlen kampanya, tıp tarihinde bugune dek gerV çekleştirilen en başanlı girişimleıden biri sayılmakladır. Söz konusu hastahk bir zamanlar her yıl yuz binlerce kışinin olumune ya da sakatlanmasına neden olmaktaydı. Gelgelelim, 1955 yılında aşı uygulamasının başlamasıyla bu virus Asya ve Afrika'nın birkaç bolgesi dışmda tum dünyada yok edılmiş oldu. Dünya Saghk Orgütü şimdi 2005 yüına dek hastahğın tumden ortadan kaldınlmasını tasarhyor, O zaman aşı uygulamasına da son verilecek. Ne var ki, kimi çocuk felci uzmanlan bu hedefi benimser gibi gorünseler de, bunu gerçekleştirmenin sanıldığı denli kolay olmadığını düşunuyorlar. Bunun nedeni, çocuk felcini yenilgiye ugratan silahın ta kendisi. Çocuk felcini yok etmek amacıyla uygulanan aşı virüsün daha güçsüz küınmış, canlı bir türünden oluşuyor. Söz konusu aşı virus hastahğa yol açan virus yok olduktan sonra da canlı kalmayı sürdürebıliyor ve kimi zaman tehlikeli virus tunıne donuşebıhyor. Aşı uygulamasına son verildiğinde boylesi bir durumun meydana gelmesi, aşılanmamış çocuklann savunmasız kalmalanna neden olacakUr. Bu yuzden uzmanlar hastalık ortadan kalkar kalkmaz aşılamaya son verümemesi gerektiğine dikkat çekıyorlar. Çocuk felcinden korkmamızı gerektiren bir yığın neden var. Dışkılarla kırlenen yıyecek ve sulaıdan bulaşan virus çok kişide ciddi beürtiler doğurmuyor. Ama sınir sistemıne bulaşması durumunda olumcul bir etkı yaratabiüyor ve bundan özellıkle çocuklar zarar göruyor. Çocuk felci 1955'te yalnızca ABDde 2000 kişınin olumune, 16 bin kişinin de sakat kalmasına neden oldu. 1963 yılına gelindiğinde çocuk felcine yakalananlann sayısı yuzü bulmazken, 1994'te tümden yok oldu. Dünya Saghk Örgutu 1988'de dunya çapında bir kampanya başlatuğında çocuk felcine yakalananlann sayısı tum dunyada 35 bin kişi idi. 1998 yılında tum dunya çocuklannın % 82'sinin aşılanmasıyla bu sayı 3200 kişiye indi. Öyle ki, kuramsal açıdan hastalıgın kökünden yok edilmesı olası görülüyor. Virüsü yalnızca insanlar taşıdıklanndan, yeterli sayıda kişinin bağışıkhk kazanması durumunda virus yeni kurbanlar bulamayıp, tipkı çiçek hastahgı gibi, yok olacakbr. O zaman aşı uygulamasına son verüip yüda 1.5 milyar dolarlık bir tasarruf sağlanabihr. Dunyada en yaygın kullanılan çocuk felci aşısı, virusün guçsuzleştirileıek bir eriyige dönuşturulmuş oldugu, agızdan verilen aşıdır (OPV). En önde geleni Salk aşısı olan otesi turde çocuk felci aşılan cansız virusten oluşmaktadır. Ancak bu tür aşılar igneyle verildiginden, kullanımı çok daha kolay ve ucuz olan OPV daha yaygın bir biçimde uygulanıyor. Dahası, OPV aşısında virus "canlı" oldugundan bunlar dışkıya bulaşarak aşılı çocuklarla temas eden aşısız ktşileıe de bagışıkhk kazandınyor. Ne var ki, OPV virusleri kendilerinden daha kötü olan akrabalarmdan çok da farkh değiller. Londra Saghk Bıhmı ve Tropıkal Tıp Okulu'ndan Paal Fine, mide ve bagırsaklardaki koşullann viruslerin patojen ture donuşmelerine elverişh olduguna dikkat çekiyor. Dışkıya bulaşan OPV virusleri genetik açıdan tehlikeli turlere çok daha benzer ozellıkler taşıyor ve belgeler de boylesi viruslenn çeşitli hastahklara yol açtıgını açıkça ortaya koyuyor. Genellikle bu tur bir donuşum aşırun bağışıkhk kazandırmasından sonra meydana geldiğinden, aşdı çocuklann hastahğa yakalandıklanna çok ender rastlanıyor, müyonda bir olsa da, aşılı çocugun hastahğa yakalandıgı oluyor Bu yuzden, bırçok Avrupa ulkesı ve ABDde artık cansız vırusleıden oluşan aşılann kullanüması onenhyor Ne var kı, OPV gelışmekte olan ulkelerde bugun de yaygın bir biçimde kullanıhyor. Bunun nedeni, şimdi pıyasada bulunan cansız viruslerden oluşan aşılann OPV denh etküı ohnamalanndan kaynaklanıyor. 70'lerde Dunya Saghk Orgutu'nun çıçek hastahgının yok edümesi amacıyla surdurulen kampanyaya onderhk eden, john Hopkins Univeısitesi'nden Don Hendenon orgutun buyuk bir yanügıya duşerek çocuk felcinin yok edümesi için gerekli olan her şeye sahip oldugumuzu sanarak daha etküi bir aşının gehştirihnesı yonündekı çabalan köstekledigine dikkat çekiyor ve bu yanhş hesaplamanın çocuk felcinin ortadan kaldınlması ginşimıru tehhkeye duşurdugunü behrtıyor. Yeni bir aşı geliştirme yönundeki girişimler 60'laıda OPVnin piyasaya çıkmasıyla birlikte sona eıdirüdı. Boyle olunca, elimizdeki yıgınla OPV yakın bir gelecekte onumuzde bir engel oluşturacak. Bunlar bir tehlike oluşturuyor mu? Panl Flne aşılama uygulamasının kesilmesinden ve hastahğa duyarh yeni bir bebek kuşağının dunyaya gehnesinden sonra bunlann ne kadar bir süre etlasını suıdurecegine bağh oldugunu behrtiyor. Rlta Urgan (n.s.) n Margo Wüwm ve Mvtin Daly, 1988 yılında yayımladıklan bir raporda en az biri üvey olan anababalanyla yaşayan küçük çoculdan öldürülme riskinin anne ve babası öz olan çoculdara layaala 70 kat daha yüksek oldugunu ortaya koydular. Wilson ve Daly'nin araşurma kapsamında, 1974 üe 1983 yülan arasında Kanada'da öldürülen 147 çocuk ele alındı ve sonuçta evrimsel biyolojinin işin içinde oldugu, anababalann kendi kanlanndan olmayan çocuklara karşı hiç±>ir özveride bulunmaya yanaşmadıklan görüşüne vanldı, Şimdi ise Stockholm Üniversitesı'nden Magnus Enquist ve etkibi bu bulgulann dogrulugunu sorguluyor. 19751995 yülan arasında anne ya da babası tarafından öldürülen 139 lsveçli çocugun durumunu inceleyen bilim adamlan, aileleri dört gruba ayırdılar: Hem anne hem babası öz olanlar, tek bir biyolojik ebeveyni olanlar, anababadan biri öz öteki üvey olanlar ve hem anne hem babası üvey olanlar. Enquist ve ekibi, öz ya da üvey olsun, her iki ebeveynin de oldugu ailelerde çocuklann öldürülme riskinde bir farkblık görülmedigine tanık oldu. Gelgelelim, tek bir ebeveyn ile yaşamak gerçekten de belli bir riski beraberinde getiriyor. Bu tür çocuklann aile içi şiddetten yaşamlannı yitirme olasılığı 4 kat artıyordu. Ancak Enguist, çocuklannı öldüren anababalann büyük bir bölümünün ruhsal sorunlan olduguna ya da uyuşturu kullandığına dikkat çekiyor. Kanada'da çocuk ölümlerinin %29'undan kan bagı olmayan anababalar sorumlu iken, Isveç'te bu oranın yalnızca %7 oldugu belirtiliyor. Buna kar' şılık üvey anababalarla yaşayan çocuklann oranı Isveç'te Kanada'nın dört katı kadar. Bu durum Isveç'te uzun bir suredir kürtajın yasal sayılması ve Lstenmeyen gebeliklerin çok az olmasından kaynaklanıyor olabüir. Ama Enquist, iki ülke arasındaki farkhlıgm çarpıa boyutlarda olmasından ötürü konunun daha aynntüı incelenmesi gerektiğine inanıyor. (ns. 13 Mayıs) Dev bir sıçrayış muz 2002'de Matılmak üzere, MUSESC için tekerlekli bir araç gelitirdiler Söz konusu 1 küogramhk araç 1989 ML asteroıdının yüzeyınde sanıyede yaklaşık bir iki milimetre yol alabüecek. Aracın tekerleMeribir eksen üzerinde dönen, bir araya getinlerek aracın yukuyrukluyıldjz ve asteroidlenn yüzeylerinı araştırmak kanya kalkmasma ve sıçramasma olanak veren, payandalara oturamacıyla uzaya gönderilen robot araçlar için en iyi yöntem olabüir. Japon bilim adamlan yerçekimının duşük oldugu bu tulmuş. Japonlann gehştırdıklen sıçrayan robotun içindeki bir disk ortamda 9 metreük sıçrayışlaryapabilen silindir biçiminde bir uzay dönmeye başhyor. Aracın kendisi ise bu dönüşe ters yönde donup araştırma aracınm ükorneğmi gerçekleştirdıler, Bılım adamlan Hahavaya sıçrayarak tepkı göstenyor. Motorun durdurulması robotun zıran 2006'da Yeryüzüne bir asteroid ömeği getirmesi beldenen MUSESC aracına daha geliştirilmiş bir araşurma aygıtı eklenmesı dönüşünde değişime neden oldugundan, devinımı böylece denetlenebüiyor Dahası, her yanı kapah robotun içindeki ikinci bir disnı öneriyorlar. lon döndürülmesi suretiyle yönü değiştınlebiliyor. Tabuhi KnboTskerlekli robotlar ay ve gezegenlerde oldukça ışe yarata ve ehbi tarafından gehşurilen aygıt 9 metrelik bir sıçrayışı germakla birlikte, yerçeküninin son derece düşük oldugu asteroid ve çekleştirebildiği gibi, 1S dakikahk bir sure sonra yumuşak bir ınışkuyrukluyıldızlarda sorunla karşüaşıyorlar. Yatay devmim için gele yere dönüyor. Ehp robotu MUSESC üzerinde denemek istiyor, rekli olan çehş gücü aracın yüzey uzerindeki ağırhğından sağlanıancakJet SevkLaboratuvan'ndan Don Yeomans laboratuvar roboyor. Gelgelelim, yerçekimınden yalnızca 2 km uzaktah bir asterotunun çok daha fazla miktarda aygıt taşıdığına, bu yuzden böylesı id üzerinde yerçekimi dünyadakinden 100 bin kat daha azdır. bir tasannm gerçekleşürihnesinin olanaksız olduguna dikkat çeKahfomıya'dat ]et Sevk Laboratuvan araştırmacüan, Temkiyor, (r.u.) 699/20