Katalog

teknenın uzennde de devam eder Boylece yuk hıç aksatümadan teknenın uzenne taşınmıs olur Kızak sıstemının kara üe ıkşkısı kesüır baraj ka paklan açüır havuz su üe dolar ve tekne yuze rek nehre çelahr ve ıstenüen yere sevk edıhr * Bitiş ölçülerine göre markalama ve yfiseylerln flniş işlenmesi: Bu etap hassasıyen bakımından onemlıdır Kesık pıramıt bıçımındekı taşın butun eşıt yuzey açüan üe sımetnk olarak ve tabanının taş eksenıne dık olarak ıslenmesı bır haylı ozen gostenlmesı gereken bır ışlemdır Dıküıtaş yatay olarak mı yoksa dıkey olarak mı son halıne ıslenerek geürümıştır bu soru olarak akla gelebüır Yatay olarak ışlenıp bınnlmesı bırçok bakımlardan daha uygun bır yontem gıbı duşunulebüır Esasen fotografta gorul dugu gıbı bugun Karnak mabedınde ıslemesı yanm kalmış bır düolıtaş yatay ışleme yontemının bır belgesı gıbı duruyor Belkı her üa yontem de uygulanmıştır * Tafin yerlne dikilmesi: 450 ton agırlığında 30 metre boyunda yatay konumdakı bır dıkılıtaşı takrıben 30°'lık bır açı altmda kuvvet uy gulayarak dık konuma genrmek ıstesek taknben 250300 tonluk kuvvet gerekır Işlemlenn son etabındakı bu olanaksız durum Resım 5'de gostenldıgı gıbı başanlmış olabıhr Taş aynı kızaklar uzerınde çeküerek bır ram Cranlt pada 13 metre kadar yukseklığe kaldınlarak on taban • Tokozlar. kısmı kum yastiğma yaünlır Bu durumda taşın M Oturma yUzeyteri ağırlık merkezı rampanın en yuksek ve aynı su yüzeyl Ile aynı zamanda D destek noktasını geçmış durumdüzlemde dadır Taşın oturduğu alundakı kumun yavaş x UHeslk kaplar llkeslne Kalde yavaş dışarı akıtüması üe taş D destek noktasına göre olufturulmuf su gore devrılerek rampanın B açısındakı alnına ay terazlsl nı açı altında yaslanır fakat altında hâlâ bır mık tar kum vardır bu yuzden henuz kaıde üe teması yuvarlanma ve kaydırma olmak uzere ıkı yontemle taşıma yoktur Son kurrüar da temızlenınce rampa alnından ışı gerçekleştırüıyordu kayarak granıt takozlara A noktalanndan çızgısel temas Yuvarlanma yontemınde taşınacak yuk bır tabla edeı Daha sonra FK kuvvetı üe çeküıp dığer üa takozun ıle takııben 40 cm çapında ağaç süındırık rulalann uzen uzenne oturtularak dık hale getırılır ne konup çeküır ve sılındırık rulalann donmesı üe üerle Bu yontemde me elde edüır Bu yontemde zemınm çok duzgun olması • 13 metre rampa yukseklığınde a6°lık rampa ve nıspeten yuvarlanma rolelerının kontrol bakımından az açısı üe rampa boyu 120 metre olur Rampa açısının sayıdd olmaları gerekır Uzun me&afclere taşınacak ge buyumesı ıle bu boy kısalırsa da F n çekme kuvvetı buyuı ometrık yapısı bakımından kınlma n s h buyuk olan dıküı • Çekme kuvvetı FD"Â/0 ton olur bu da hayvan taş gıbı yuklerın bu yontemle taşınması uygun olmaz gucu ve karşı agırlüdarla karşüanabüır Kaydırma metodunda yuk hayvanı yaglarla yag• Taşı dıkmek ıçın g40 c altında uygulanan bır lanmış agaç hzaklann uzerınde çekılerek kaydırüır Yagdurumda F((a80 tonluk bır kuvvete gerek oluı bu da yıne lanmış yuzeylerde surtunme katsayısı u0 05 kabul ederkarşı agırhk ve hayvan gucu üe karşüanabüır sek 500 tonluk bır yuk ıçın 25 tonluk bır çekme iuvvetı Bugune kadar dıküıtaşlarla ügüı pek çok yazı yazü gereku kı bu da hayvanlarla karşüanabılır A§acın buyuk dıgı bır gerçekür, maalesef burüann hepsını araştırnid yukleıı b*asma yuzeyı üe rahatlıkla taşıma kabüıyetı sar olanagım olmadı bu bakımdan aynı konular aynı şeküde sınüsız hareket olanagı ve uzun mesafelerde daha rahatbasümış ıse sahıplerınden o/ur düenm Maksadım ın lık ve kolayhkla kızak yolunu hazırlama olanagı taşımanın sanın ımkânsızı başarmasını bu konu üe bır ornek olarak bu yontemle yapümasını gerektırır gostermeku ' * Taşın suda taşımak için tekneye bindiril(*) Mekanık profesoru mesi: Suda yuzer durumda bır tekneye boyle bır yukun bındırüme zorlukları FE: tafmTOmpĞda çekllmeslnde FT. Ağırlığın kızak düzlemlnde duşundurucudur Bu W kuvvetl kl bllesenl bakımdan bu ışlemde FA: Harfi kuvvet ağırlığı Fi: SürtUnme kuvvetl FD: Tafin rampada çekM: İUrtUnme katsayuı de bazı çareler aran (Q; Rampa açısı dığı ve uygulandığı llmeslnde toplam kuvvet m: Tasın tabana göre ağırlık C: Taşın ağırlığı buyuk olasüıkur Or merkez (M) mesafesl fn Agırlığın kızak düzlemlne negın nehır taşımacüı dlk blletenl Rampa alın açısı gı ıçın nehır kenarında bır havuz açüır ve ha vuzun ağzı baıaj ka pağı üe kapatüarak havuzun suyu boşalü hr (Resim 2) Havuz da taşın boyut ve agırlıgına uygun bır tekne yapüır karadan gelen kızak sıstemı aynen 696/1» Tdhta Veya ~pltmls toprak su kapl KaWif y<j dü kalınbağınaktan y kapalı su bonılan dakı kaya bloklan dıkılıtaşlann boylan ıçın ozellıkle uygundur Dıküıtaşlar kaya yuzeyıne brut olçulerı ıle çızüır ust yuzu üe yan yuzlerı kaba olarak ışlenır Yan yuzlorının ışlenmesınde ışçırun çalışabılmesı ıçın normal olarak ta şm yanlannda bır ınsanın çalışabümesıne ızın verecek ka dar bır kanal oluşur Taşın kaya blokuna baglı olduğu alt yuzunun bloktan kopanlması ıçın kanalın zemınınde ve taşın etraundd 4050 cmde bır 15 20 cm cnınde ve bır o kadar deıınlıkte cepler oyularak buralara ağaç kamalaı çaküır ve kanal bır mıktar suyla doldurulur Belırh bu za raanda ağaç kamalar şışerek genleşır ve taşı kaya blo kundan patlatarak ayını Brut ağırlıgı takrıben 500 tondan az olmayan taşı bulundugu kaya blokundakı çukurdan dıkıne yukarı kal dırarak çıkarmak olanak dışı olduğundan çukurun bır ta raünın açılması gerekır Bu durumda taş ya suruklenerek veya devrüerek dışarı alınabüır Surukleyerek dışan al mak ıçın ıse en azından 200 tonluk kuvvet uygulamak gerekır kı bu olanaksızdır Genye devırme şeklı kalıyor kı bu da Resim 1 de detaylı olarak gostenlmışür Bu du nımda da ınsan gucunu aşan 40 ton crvannda manıvela kuvvetı gerekır bu kuvvetı uygulayacak hayvan toplulu ğu arazı koşullanna gore hemen hemen olanaksız oldu ğu gıbı hassas olan bu ışlemın kontrolu zor hayvanlarla yapılması tercıh edümez Işlemın ınsan gucuyle yapılabü mesı ıçm taşın altı boydan boya taşın ağırlık eksenıne yakın bır olçuye kadar boşaltüırsa devırme momentı çok kuçulur 15005000 kg lık yme manıvela kuvvetı ıle ve 30100 kışılık ınsan gucuyle taş devnlebüır Taşın anı devrı lıp zarar gormemesı ıçın uzerıne devrüeceğı taşıyıcı kı zağın ustu kum ıle doldurulmuştur (perspektıf resımde goruntuyu kapatmamdsı ıçın kum gosterılmerruştır) Taş once kunıun uzerıne duşeı daha sonra kumun yavaş ya vaş boşaltüması üe yumuşak bır şeküde kızak platfoımuna öturur . * Karada taşıma: Tekerlek savaş ve hafif yuk ara balannda kulldmldn bır elamandı devasa yuklen taşıma olanagı yok ıdı Şekü 2 ve 3 de de detayları ıle gosterüen