Katalog

cSk ayna üreunu gıbı yepyenı ybntermerm ortaya çıkpıasıyla hırhkte yerlerını yeıu aygıtiara terkettıler İS 9S0 Barut bır olasıhkla, İS 9S0 dolaylannda Taocu sımyacüar taıaundan bulundu Ancak ateşh sılah olarak kullamlan kanşım 13 •ı T^^v 'tMti yuzyüdaAv rupa'ya ulaşana dek yalnızca havaı Gşeklerde kullaruimaktaydı 1300'lerde uretuen ılk toplar buyuk bır olasıhkla yalnızca ok fırlaürken 1400'lu yülann ortalannda uretılenler en çok yeğlened ateşk süahlar ozeüığını taşıyorlatdı Osmanhlar lstanbul'un fethmde, tıpb Yuz Yu Savaşlan nda Ingıhzlerle çarpışan Fransızlar gıbı, topa bel bağladılar 1400'lem sonlanna doğru genelkkle yennde limö/en ın toplann yennı, daha kuçuk ancak çok daha kuUanışh toplar adh İS 1040 8 Yuzyü'dan ıtıbaren Çın'de dınsel metmlenn çoğalhlması ıçın tahta bloklar kullanılmaya baslandı Buyontem 1040yıhndabalmumuna yerleştırümış devmgen haruenn kullanıldığı bır yontemle daha da gehştırıldı Tanh uzmanlan soz konusu yontemın 1448'de Avrpa'da Johnn Gutenberg tarafmr dan yağ ve şarap preslennden yola nan bash teknığme ne denh katbda bulunduğu konusunda pek emın değıller 1098 ük mekanık saatler 2 Yuzyü'dan ıtıbaren Çın'de uretılmeye başlanan su saatlenydı Soz konusu saatler dızısı ıçmde en son uretüen ve en karmaşık yapıya sahıp olanı ıse 1988 yüında uzaybüımcı Su Sung tarabndan uretüen saattı Bu saat yıldızlar ve gezegenlenn devuıımlennı gostermek, saatbaşlannı ve çeyreksaatlerı çan çalarak duyurmanın yanı sıra maşah duzeneğın de ılk kez kullanıldığı saat nıtehğını taşıyordu 1700 Yıüorca feodal duzenın egemen olduğuAvrupa'dd çıftçıler otlaklann yıhn belh donemlerın de herkese açık tutulduğu, açıkalan sıstemıne gore çalışıyorlardı Ne varb, 17001u yıllarda ve 1800'lerm ortalannda tngıhz çıilçıler topluca sahıp olunan genış alanlann çıtlerle çevrıh ozel toprdklsra donuştuğune taııık oldular Gıderek tum Avrupa ya yayılan bu değışım çıftçılerm tanm yontemlerını gehştırmelenne olanak tanıdığı gıbı topluma yonehk bır koylu smıundan yenı bır kapıtahst çıftçı sınıuna geçümesme dc neden oldu 17İ0 Hastalara duşuk dozlarda çıçek hastahğı mıkrobu verılerek uygulanan ük aşı bı çırm 18 Yuzyü'dan once Doğu ulkelennde son derece yaygmdı Bu bakıma rısklı olan bu bağışıkhk kazandırma yontemı onu Osmanhlardm gorup oğrenen yazar ve gezgm Lady Mary VVortiey Montagu tarafmdan 1720'ler de Inguızlere tamüldı 1796'da Inguız hekım Ed ward]enrerm hastalaıa meklere ozgu çıçek mıkrobu verüdığmde onların hıçbır nsk taşımadan bağışıklık kazandıklanna tanık olmasıyte bııhkîe yöntemde bebrgın hıı gelışme sağlanmış oldu 1738 Dettn niâ'ien kuyulanndan su çekmek anıacıyla qelı^tınleu buharh modn'laı gıbı ükray sıstenv de maden endustrısıne katbda bulunmak amdcıyla Mlamldı 1738 yıhnda demuyolu sısteniıne geçılene dek ılk rayh amçlaı gznelde ahşap 696/14 bır yapıya kavuşmuş olması Oysa ortası dehk bır bına tıpık bır yapırun yatay stabıktesıne sahıp değıldır Sembiyotik yaşam Inşaat muhendıslen gelecekte gokdelenlerın beton ve çelık karışımı bır sembıyoz oluşruracağını tahmın edıyor Eskı bır malzeme olan beton buyuk bır kutle oluşturarak ruzgânn hi2inı kesme gorevmı ustienır Ayrıca beton zararsız mıkro çatlaklarla raukemmel bır ütreşım sonumleyıcısıdır Ancak betonun gerılım altında dırena duşuktur Guçlu bır ruzgâr bınayı ıtügızaman ruzgara bakan yondekı beton kolonlar genlır ve parçalanabüır Işte bu noktada devre çelık gırer ' 'Burada huner her malzemeyı en gereklı oldugu yerde kullanmaktır" dıye konuşan SOM'da gorevh ınşaat muhendısıJohnZİİB bu trendın en üpık ornegıran 414 metre yukseklıgındekı Şanghay'dakı Jın Mao gokdelenı oldugunu soyluyor Yakınlarda tamamlanan bınada çok sayıda yatay çebk payanda bınanın beton gobegını dı^tah çelık megakolonlara bağlıyor Ne var kı sembıyoük kullanım bınanın tasarımını guçleştıren bır etmen Bır gokdelen yalnızca burolar nızca mekân darlıgı ıle sınırlı olmadıgını, hızın da ayarlanması gerektıgıne dıkkat çekıyor Insan kulagı basınç degısıklıgıne uyum sağlamakta guçluk çeker Iraşte kulagın uyum yetenegı dabkada 600 metre, çıkışta ıse dakıkada 900 metredır Bu koşullar altında muhendısler asansorlenn etkınlıgını arttırmak ıçın var guçlerıyle çalışıyorlar Uzmanlar gelecekte kablosuz operasyonlann mumkun olacagını ısaret edıyor Asansor kabınlerı bırbırlerınden bagımsız olarak kendı ıçlenndekı motorlarla çalışacak Bu arada bügısayar programlarından yararlanarak bekleme surelennın mınımuma ınmesı saglanacak Son yıllarda Shındler Asansor Şırketı'mn gelıstırdıgı akülı sıstemde ınsanlar gıdeceklerı kaü asansorun yakmlarmdakı bır klavyeye gırecek sıstem yolcuya hangı asansoru kullanması gerektıgını gosterecek Arka planda bır bılgısayar aynı kata çıkacak yolcvüan gruplayarak, çüas ve ınışlerde maksımum hızı saglayacak Shındler bu sıstemın asansor sayısını yuzde 25 orarunda azaltacagını ılen suruyor Burun bu teknık gelısmelenn ana hedefi gokdelen ınşaatını daha ekonomık bır platforma oturtmak 'Gokdelenlerın her bırı, yarısı yukseklıkte ı b bınadan daha pahallıya çıkıyor dıye konuşan SOM dan Smıth 1997 yüında tdmamlanan ve 800 mılyon dolara mal olan Petronas Towers ın yarısının boş olduguna dıkkat çekıyor Chıcago Trıbune'da yazan PaulGapp gokdelen ınşaatlarını şoyle eleştırıyor Insanlar her seferınde daha yuksek bınalann yapılmasınm altındakı gerekçelerı sorguluyor Bu yukseklık yarısının altında ego tatmını ve gostens merakı yatmasın'" Gerekçeler sonsuz Yenı bır gokdelen emlâk pıyasaaını nasü etkıleyecek 9 O bolgede trauk nasü etkılenecek' Gokdelen hava trafigmı engelleyecek mı' Burun bunlara karşın yukseklıkle gelen prestıjı de goz ardı etmemek gerekıyor Malezya'da bugun Petronas Towers ulusal ovunç kaynagı olarak goruluyor Aynca bınayı tasarlayan ve ınşa edenler sonuçta çok buyuk bır tatmın duygusu yaşıyor Inşaat sektorunun eskderınden Thornton, "Bugune dek yapüması planlanan gokdelenlerın pek çogu kagıt uzerınde kaldı dıyerek pek çok projenm fuıansal kaynak bulamadıgı ıçın gerçekleşhrılmedıgıne dıkkat çekıyor Reyhan Oksay Scıenüfic Amerıcan Extreme Engıneerıng" ozel sayısından dan oluşacak ıse muhendısler şıddet h bır urtmada tum çalışanların bınayı terk edebdecegını duşunur Ancak bı nanın ust katlan otel olarak kullarulacak ıse Jın Mao ve Şanghay Dunya Fı nans merkezınde oldugu gıbı muhendısler fırtına sırasında bınanın ak selerasyonunu mınımıze etmek zorundadır Asansör sorunu Gokdelen ınşaatını mumkun kı lan en onemlı teknık buluş asansor dur Ne yazık kı zaman ıçınde asan sorler gokdelenlerın en buyuk sorunu halıne gelmışür Yuksek bır bınada asansor sıstemı azımsanmayacak buyuklukte bu alanı ışgal eder Ornegın Dunya Tıcaret Merkezı'ndekı ıkız kulelenn her bırmde 99 asansor bulunuı Super yuksek bınalarda asansorlerı akükcd yerleştırmelısmız Yok sa gırıs katının tamamını asansoılere ayırmak gerekebılır dıye konusan I Leıgh Unıversıtesı nden Lynn S. BeI edle asansor üe ılgılı sorunların yal araçiar oldu Ingıkz mulıendıs Rıchard Trevıthıckın 1803 te gerçekleştırdığı oncu çalışma buharh motorlan denvryollanna taşıdı ve sonuçta lokomooün doğusuna olanak tanıdı 18OI~ Amerıkah bılım adamı James Fmler 1801 'de ılk çağdaş asma kopıvyu yaptı Pennsylvanıa eyaletmde, Unıontovm yakmlanndab bırırmağın ıh hyısuu bırleşüren 21 metre uzunluğundakı bu kopruyu dövme demırden zıncırler havada tutmaktaydı. Inguız muhendıs Thomas Telford, Galler yoresmdeh koprunun tasanmını hazırlarken zıncır yerme demır çubuklardan yararlandı 1826 yıhnda tamamlanan 176 metre uzunluğundakı kopru gumımuzde de varhğmı surdurmekle bırlıkte, demır çubuklar 1939'da çelık kablolarla yenüendı gelgelehm bır kopru 1883 yıhnda ]ohn ve Washmgton Roebhng tarabndan yapian Brookfyn Koprusu retora ulaşan 486 metrehk uzunluğuyla gunümuz asma kopnüennın ük orneğı oldu 20 yuzyüm sonlannda asma kopru tasanmı ve kullanüan malzemeler açısmdan onemh yenıhklere tanık olundu I805JosephMarıejacquard tarahndan 1805 yülannda gehşüruen "]acquard tezgâhı' 18 Yuzyü'm sonlannda teksül uretımınde gerçekleştırüen yenüıkîenn bır sonucu olarak ortayaçüctı Soz konusu dokuma tezgâhı yahvzca eşsız bır mekanık ozelhge sahıp ol £ 1 makla kahnayıp aynı zamanda u hu » < ı ı yesınde kendüığınden ornekler de uretebüıyordu Bu dehkle kartiar daha sonra gehşüruen uygulayımlan da dermden ethledı Bunlar arasında ük akla gelen, yıne çıfth şıfre sıstemme dayah, bugısayarlardı 1830 'lar1830 larda fotoğarfçılüda ugüı çok sayıda yontem gelıştmldıyse de Inguız bulucu Wulıam Henry Fox Talbot'un gelıştırdığı, yan saydam duruma geürümış kâğıt uzerınde negatıf elde edılen kalotıp ydntemı heıkesçe çağdaş fotoğraSçuığın oncusu sayıhr Başka yontemlerm tersme Valbot un yontemı negatıf vepozıuf bashlar ıçermekte bu nedenle bır goruntuden çok sayıda kopya alınmasma olanak tanımaktaydı Fotoğrafve onun 20 Yuzyıldakı torunîan olan Blm ve vıdeo teyp belgeleme ışiemıne devrımsel bır boyut ka zandırdı Elektro mıkroskop ve manyeuk tıüeşım h goruntuleme gıbı oteh daha venı göruntuleme yontemlen gfrsel algüama yeüsını goz smınnın otesıne taşırlar Çağdaş teknolojı bızlere atom denh mınık nesnelerı gormemıze dalıası oruan hareket etürmemıze olanak tanır 18S1 1851 de Londradah Buyuk Serqı ıçın Jo~ seph Paxtnn taraundan tasarlanan Knstal Saray bır yandan preîabrık parçalann kullanıknasma onculukederken bır yandan da başka muhendıslerm demır ve cam olanaklamddiı yararlannıala nna olanak tanıdı Örneğın, demır Dousıelsur Maıııe yoresmde Iransız muhendn JUIPS Saulnıer tarafmdanl872de yapılm çıkolata [abnkasmın en ca.n ahcı malzemesıydı Bu yapıdan once bıryapınuı Ouvvhr o yapmın hem ıskeletını hem de Çdtısmı taşırnak zomndaydı Saulnıcrmn fabrıkavnda duvaılar rıpıyı tpşıyan demır ıskeletı orten salt bırpeıdt ışlen goıuyor du Amenlanydf u rn^ı'>dt»mm 1880'lerde Lf Baron jenrıey nm ' >$a ettıdy ve duny% nın ılk gokdelenı ^uau ı ıif insuranre şırkeü btnasıyla bırlıkte qerçekleşu Devamı gelecek hafta '