Katalog

ıl 19 9 Terleyen: Turgut Gürer nasJ gorduğumu büemıyorum ama, ben kendımı, denız tyısmda oynarken dığerlenn den daha duz bır taş ya da ahşılmışm dışında daha guzel bır kahuk bulup, onumde keşfedılmeyı bekleyen gerçekler denızı varkcn bunlarla oyalanan kuçuk bır çocuk gıbıgoruyorum" Guneş ışıgının farklı renklerın karısımından oluş tugunu keşfeden, dıferansıyel ve ıntegral hesabını ük kez bu lan, evıensel kutleçekımını ıspatlayan, ük aynalı teleskopıı ıcat eden Aristoteles ten ben büımsel duşunce uzenndc Albert Einstein a dek en etküı olan bılım adamı. Sir Isaac Nevvton kendını ışte boyle tanımlıyordu Nevvton, modern büırrun temehnı atan Pısalı Galilei'nm oldugıı yıl (1642) dunyaya geldı Yaşamının ük done mınde yaşadıklan bu dramayı andınyordu 'Adını bıle yazamayacak kadar cahü olan ve çıftçüık le uğraşan babası o daha doğmadan bırkaç ay once olmuş tu Newton dogdugunda oylesıne ufak bır bebektı kı, annesı onun bır htrelık kâseye sığabüdıgını soyluyordu Hatta ük gunlennde yaşamından umıt kesürruştı Annesı bır drn adamıyla evlendı ve henuz uç yaşında olan Nevvton'ı çıftlık evın de yalnız yaşayan buyukannesının yanma verdı Once gunduz okulldrına ardından Grantham'dakı King's School'a gıttı Orada, bır aüenın yanmda kalmaya başladı Artık yalnız sayı nıdı Okulda Latınce ve buaz da Yunanca ogrendı, ama nere deyse hıç matematık dersı gormedı Uvey babası olunce, an nesı uç çocuguyla bırlıkte eskı evıne dondu Nevvton on altı yaşına gelmıştı Onu çıftlıgı ıdare etmesı ıçın bır sure okuldan aldı Nevvton çıftçüık konusunda çok yeteneksızdı Dokuz ay boyunca kâbus gıbı gunler geçırdı " Bu yülar onu oylesıne derınden etküedi ki yaşarru boyunca soylu bır aüeden geldıgını anlatıp dıırdu Belkı de eleştırüır korkusuyla fikırlerını açıklayamamasının, ruhsal bunalımlara gırmesının ıçme kapanık oluşunun altında yatan nedenlerden bırı de yaşadıgı zorlu çocukluk yıllanydı Nevvton'm çocukluk ve gençlık çaglarında sıradışı bır bılım adamımn ızlen goruluyor Kıtaplara karşı aşırı bır duş kunluk mekaruk oyııncaklar yapmak (ışıklı uçurtmalar su saatlerı, basıt yel değırmenlerı vb), buluş yapma arzusu dunyevı meselelere kayıtsızlık, genıs bır ügı alanı ve sonsuz merak Annesmın ızın vermesı uzerıne çıftçüıgı bırakıp yenıden Granthamdala okula donen Nevvton, unıversıteye hazu landı ve 1661'de Cambrıdge'dekı unlu Trinity College t (Cambrıdge) gırdı Nevvton'ın unıversıte egıtımıne başladıgı yülarda, Avrupa'nın tum oğretım kurumlan araştırma yapmak ya da ye f 9 9 Sir Isaac Nevvton erie gökleri buluşturan atomculuk anlayışı Notların sonuna yazdıgı bır soz onun derslerde ogrendıklerıne karşı tutumunu oldukça guzel yansıtıyoı Platon benım dostum, Aristoteles de benım dostum, ancak gerçek dostum haJakattır' Nevvton'ın zih nındekı yera doga kavrayışı ogrencıük yülannda şekülenmeye başladı Sureklı okudu, duşundu deneyler yaptı ve var olan kuramlan sorguladı 1665 yüında mezun oldu Aynı yü Avrupa'yı perışan eden veba salgını yuzunden (yalnızca Londra'da otuz bınden fazla ınsan oldu) unıversıte bır sure ıçın kapatüdı Da yülıgma doğdugu şehır olan VVoolsthorpe'a donen Nevvton orada da çaüşmalarını tek başına ve hiçbir yardım almaksızın hararetle surdurdu Nevvton, bır konuya odaklanıp gunler geceler boyunca (otuz yü boyunca hergun on sekız saat çalıştıgı soylenır) uyku büe uyumadan o konuya kafa yorabüıyordu Kuramlarından ve yaptıgı deneylerden kımseye kolay kolay soz etmezdı Bunlan başkalanna kabul ettırmek gıbı bır gayretı de yoktu, dogrusu, eleştırüerdeh de hoşlanmıyordu Nevvton' a gore dogayı araştırmanın dogru yontemi deneydı, uzennde deney yapüamayan bır şey büımın parçası olamazdı Arıstoteles'ten ben doğa salt dusunce yoluyla veya "sagduyuyla" açıklanmaya çakşüıyordu Vanlan sonuçlan, akühca tasarlanmış deneylerle sınamaya gerek yokru, en azından zamanrn Avıupa unıveısıtelerınde hâkım olan goıuş boyleydı Nevvton evınde geçırdıgı üa yüda prızmalaria, yansıtıcı perdelerle opük konusunda deneyler yaptı Teleskopuyla yaptıgı gozlemlerde yaşadıgı bır problem onun ak lını kurcalıyordu Problem teleskop mercegının kenarlanndakı bulanıklıkla ügüıydı Ancak bunun mercekten degü ışıgın doğasından kdynaklandıgını keşfettı Başka bır deneyınrn "D nıyı keşfetmek ıçın degü, neredeyse üa bın yüdan ben suregelen bügının bır sonrakı nesülere aktarüması amacını taşıyordu Bu gelenekçı yaklaşım bazı yararlar da sagladı Unıversıtelere alteınatıf olarak, fıkırlerın ozgurce üen suruldu gu farklı ulkelerdekı bılım adamlannın füar alışverışlerınde bulundugu bılım cemıyetleı ı kuı ulmaya başladı Ingütere'de 1660'da Kralıyet Cemıyetı (tam adıyla Doga Bürmlenru Geüştırme Amaçlı Londıa Kralıyet Cemıyetı) kuruldu Kralıyet Cemıyetı (Royal Soaety) New ton ve modern büımm yazgısı ıçın bır donum noktası olacak tı Eger Kralıyet Cemıyetı olma saydı, belkı de Nevvton ın devrım yaraton keşıflerını asla oğ renemeyecektık Bu ozgur ortamldrda modern büımın temelını oluştu ran goruşler masaya yatınlıyordu Galileo Galilei (15641642) ve Johannes Kepler (1571 1630) gıbı dahı gokbüım cüer Kopernık ın guneşmerkezlı evren modelım destekleyen sağlam kanıtlar sunmuşlardı Galüeı, eylemsızlık ükesıy le mekanık büımının altyapısını hazırlamıştı Kepler gokbılımcı Tycho Brahe'nın (15461601) gozlemlerıra kullanarak gezegenlerın hareketlerrne üışkın onemlı ampırık sonuçlar elde etmıştı Aristoteles'ın hzıgı, yerını Rene Descartes'ın (1596 1650) onderlık ettıgı' mekanık" bır evren anlayışına bırakıyordu "Eğer daha ileriyi görebiliyorsam, bu, Devlerin omuzlarma çıkmam sayesindedir. sonucunda guneş ışıgının gokkuşagındakı tum renklerı ıçerdıgırîı anladı Bır pnzma yardımıyla guneş ışıcjını bır perde uzennde farklı renklere ayırdı ve üancı bır pı ızmayı ayrışan ışıgı yenıden eskı halıne getırecek bıçımde yerleştırdı, sonuçta guneş ışıgı yenıden beyaz rengme kavuşmuştu 1666 yüında evrensel kutleçekımı yasasının temellerını attı Aynı yü bugun modern matematıgın onemlı bır dalını oluşturan dıferansıyel ve ıntegral hesabım (buna fluksıyon yontemi adını verecektı) gelıştırdı (Ne var kı matematık alanındakı bu devrımsel buluşunu kendıne sakladı ve tam 38 yü boyunca hıçbır yerde yayımlamadı) Nevvton, her bırı devnm nıtelıgrndekı buluşlannı yaptıgı annı mırabıles (hanka yülar)" olarak anüan o üa yüdan sonra 1667de Cambrıdge'e gen dondu 1668 yüında lısansustu egıumıru tamamladı ve ertesı yü henuz yırmı altı yaşında, TYınıty College'da Lucasıan Matemahk Profesonı unvanını aldı Nevvton daha once, bır mercekten geçen farklı renklenn farklı şekülerde kınldıgını keşfetmıştı Bu nedenle geleneksel teleskoplann ıçındekı mercegın guneş ışıcjının tum renklennı bır noktada odaklayamayacagı sonucuna varmıştı (Oysa kromaük sapma denüen problemın bugun çeşıtlı merceklerle ustesınden gelınebüıyor) Sorunu çozmek ıçın 1668 yüında ük aynalı (yansıtıcı) teleskopu yaptı Her ne olduysa, Nevvton, buluşunu Kralryet Cemıyeü'ne büdırmeye kaxar verdı Ikbıı, hemen Kralıyet Cemıye Veba salgını yüzünden evde geçen iki yıl Nevvton, Cambrıdge de ogrenım gorduğu sırada Latınce, Eskı Yunanca, matematık, fizık optık, kımya derslen aldı Unıversıtede obur bınlerce lısans ogrencısı gıbı o da Aristoteles m fikırlerını oğrenıyorsa da 1664 yüında "Ouaestı ones Çuaedam Phılosophıcae (Belırb Felsefi Sorunlar)" başlıgı altında yazdıgı notlar, do§aya Arıstocu yaklaşımdan farklı bakış açüannı da keşfettıgrnı gosterıyor Descartes'ın gorunmez parçacıkları ve Pierre Gassendi'nın yenıden dırüttıgı Newton güneş ifiğının farklı renklerin blrlefimlnden oluftuğunu keşfettl. 66, K