Katalog

aıt volkanık puskurme tespit edebılmış Her bırı, olaganustü guçlu paüamalara ışaıet eden bulgular, ükı 2 mtfyon yü, ıkmcısı 1,3 mılyon yü ve sonuncusu 630 bın yıl öncesme dayanıyor 600 yılda bır tekrarlanan peryodık hareketlenmerun sonuncusunu teşkü eden, Yellcwstone Parkı'ndakı Caldera'nın neden 30 bın yıl geçmesıne karşın hâlâ nıçın patlamadıgı meçhul Araştırma yapan bılım adamlanndan bın de Utah Unıvereıtesı Profeşoru Robert Smith 1985 yüında yaptıgı ve parkm çeşıtlı bölgelerındekı yer kalınlığını behrleyen olçumlerle, 1923'tekı son tespıtlen karşüaştırdıgında 74 santımetrelık bır fark kaydedebümış 1995 yılında yuzeyın yenıden alçaldığını, dolaysıyla da Caldera'run dalgalanmasına yol açuğını fark eden Smıth, bu duşuşun, ancak olağanustu buyukluktekı bır mağma yer altı bolgesınden kaynaklanabıleceğmı duşunmuş Yer hareketlennı tespit edebümek ve sureklı denetım altında tutabılmek uzere yerleştınlen, 22 deprem olçme ıstasyonu bulunuyor Yellcwstone parkında, ses dalgalanm da kaydededen bu olçum araçları sayesınde, farklı maddeler arasından geçerek ılerleyen magmaran hangı hızla hareket ettgı anlaşüabüıyor Boylelıkle yeterlı sayıda deprem ve yer hareketlenne bagımlı ses dalgasını tanhlenyle bırlıkte kayıtlara geçırdıkten sonra bır aııalız yapan Smıth mağma bolgesırun 4050 küometre uzurüugunda, 20 küometre erunde ve 10 kılometre dennhgınde oldugunu tespit etmıs Şu ana kadar bulgulanabılen verıler ışıgında, magmanın yer yuzeyıne aıt kabuğumsu oluşumldila karışık halde bulunduğu var sayüıyor Dolayısıyla, Etna dağından puskuren mağmadan çok daha kaü olduğu duşunulen basalt kanşımlı magmanın, ne zaman yuzeye ulaşıp ortalığı bırbırıne katacağı Dünyaya nasıl bir son istersiniz? "Yann dunyanın yok olacağını bilsem, bugun dahi bır elma ağacı dıkerdım.." Martin Luther yuzyıl ınsanı "dunyanın sonu"nun yaklaştığı duşuncesıne pek de yabancı sayümaz fakat bu sonun ne şekılde geleceğıne daır ortak bır goruşten bahsetmek mumkun değü Kımıne gore yeryuzu bu zul çağını yomden yaşayacakken, kımıne gore gıderek ısına cak bazı ınsdiılaı ıse uzaydan gelecek guçlerın hedefı halıne gelecegımıze gokten yağan meteorlara mağruz kalacağımıza ınanıyorlar Bılım adamlannın son araştırmalan ışığında gundeme gelen yenı bır ıhtımal ıse, Amerıka'nın VVyomıng eyaleünde bulunan Yelhmstone MU1İ Purkı'run derınlıklennde yatıyor Garıp şekülerıyle dıkkat çeken kayalann yanı sıra, bu doğa parkında yaşayan muhtelıf hayvanları ve her yıl gelen yaklaşık 3 mılyon ayaretçıyı tehdıt eden bır sır adeta Jeologlar, yeryuzundekı en buyuk saatlı bomba" olarak nıteledıklen Yellovvstone Parkı'nda, her an patlamaya hazır volkanık bır yapırun oluşmuş olduğundan bahsedıyorlar Bundan 600 bın yıl once patlayan bır yer altı volkanından saçılan mağma ve lavlar o bolgedeh topragın altında boşluklar yaratmış ve zaman ıçınde çokmeye yol açmışt Jeologlann "Caldera" adını verdıklerı volkanık kalıntı bolgesındekı çukurlaşma gozle gorulmeyecek kadar azalmış Yıllar boyu, parkta gorulen kaynak sulannın, topragın dennlıklerınde yatan bır volkanık hareketlıhk sonucunda yuzeye çıknğı varsayılıyordu Buna karşın uzmanlar bır turlu bu varsayımlannı bılımsel olarak kanıtlayacak bulgulara rastlaya mamışlardı 60 lı yülann sonlarına doğru, ardşürma yapanlar dan bın de Amerıkalı Araştırmacı Robert Chıitüaıuen ol muştu Yuruyerek her kanşını ınceledığı parkta, ne bır volkanık krater ne de 'caldera" dedıklen çukurluk hıçbınnı bula 21 Yellow Stone Park ında kalkerii teraslarda ncak m kaynaktarı 676/24 mamıstı Sonrakı donemde elıne geçen ve Nasa tarafından çe kılen uydu fotograflannı gordugunde 70 küometre uzurüuğun da ve 30 küometre emndeta Yellovvstone Caldera'sını neden keşfedemedığını daha ıyı anldmıstı Yellovvstone Parkı'ndakı volkamk alt yapı Füıpınler'deb Plnatobo ya da Veztiv üe byaslanacak gıbı değü burada soz konusu edüen yer alü mağma çukuru benzerıne ender rastlanır boyutlarda Dunyanın muhtelıf yerlenndekı volkan olusurrüannda da gorulen ve yerın ıç katmanldrmdan ust katmanlanna doğru hareket eden mağma, dığerlerı gıbı dosdoğru bır yol ızlemıyor Daha zıyade, kıvnmlar çızerek yayümaya eğüım gosteren mağma, yuzeye en yakın katmanda mevkdenerek oradala taş olusumlannı entmeye başlıyor Sıvı hale geçen maddelerle bırlüde gıderek yoğunlaşıyor bır yandan yuzeye doğru ılerlerken bır yandan da yavüarak entmeye devam etöğı katman gıderek ıncelıyor En yuzeydekı taş olusumlannda yol açüğı çatlaklardan bır tanesı dahı mağma çukuruna dek ınecek olursa, akülara durgunluk verecek bır patlamanm meydana gelmesı beklenıyor Her yü 50 kadar volkanın patladığı büınıyor Sıcüya Adası'ndab Etna, ya da Füıpınler'deb Pinatnbo volkanık dağlan bunların arasında yer alıp, en fazla hasara yol açan ıb başlıca oluşum 1991 yüında patlayan Pınatubo'dan, atmosferın Stratosfer katmanına kadar ulaşan lavlar saçüdığında, talab eden üa yü boyunca yeryuzu ısısında 0 5 derecehk duşuşler kaydedümıştı 1815 yılında Endonezya'dakı Tambora volkanık dagı paüadığında, tum dunyada kendını hısseüren soğuk hava dal gası, Avrupa'da ısı normallerını 2 5 derece duşurmuş, 1816 yı lının yazında Amenka'ya kar yağmasına yol açmıştı Fakat Tambora dağı büe, Yellovvstone Park'ının alt katmanlannda sureklı hareket eden ve ıçten ıçe geçtıgı her yen mağma oluşumuna katarak yuzeye doğru üerleyen volkanla kıyaslanamaz En son kaydedüebüen boylesı buyuk bır volkan paüa ması, Sumatra'dakı Tbba olarak büınıyor 74 bın yıl once, bır ateş topu halınde havaya uçan dağdan genye kalan, 100 küometre uzunlugunda ve 60 küometre enındekı Tbba krater golu 'Dunyarun neresınde olursa olsun kımsenın kaçamaya cağı patlamanın ardından Stratosfer kulden bır duvakla ortulmuş gıbı perdelenır dıyen lngüız Araştırmacı McGulre, parktata yer aln volkaranı radyoaküf olmayan nukleer bır kıs mevsımı"ne benzeüyor Chrıstıansen Nasa fotograflannı gordukten sonra yenı den ıncelemelennı surdurerek bırkaç metre kalınüktakı yülan mış ve katüaşmış volkan kulleı ı bulguladığmı soyluyor Bu kuller uzennde yapügı analızler sonucunda ıse 3 farkh doneme büınmıyor Kesın olan şu h, bu yer alü volkanı 74 bın yü once Sumdtra'da patladığı büınen volkanın yol açtığı tahnbatı bırkaç kez katlayacdk kadar guçlu Kolombıya Uraversıtesı nde gorevlı Michael Rampino Tbba dağı ıçın şunlan soyluyor ' dağdan puskuren magma yaklaşık 3 bın kubık metreydı ve o çağlarda yaşamakta olan homosapıens ınsanını yeryuzunden sümeye yetmıstı' Genetüc araştırmalara bır goz aülacak olursa gerçekten de ınsankk tanhınde bu tur yok oluşlann sahnelen±ğı ınsan soyunun sona ermesı tehlıkesı üe karşı karşıya kalındığı farkedüebüıyor Genetüc analızler yardımıyla, kesın tarüüer tespit etmeye çakşan Utah Unıversıtesı profesoru Lynn Jorde, 5 ya da 10 bın kışınm hayatta kalabümesıyle sonlanan toplu ınsan yok oluşlannın 70 80 bm yü oncesınde başladığını one sunıyor Yellovvstone un patlamdsıyla, benzen bır yok oluş yaşanabüeceğını belırten araştırmacüaı yer yuzeyının karlarla kaplanmışçasına kullere gomuleceğını, hava sıcakhklanndakı duşuşler nedenıyle bır buğday tanesıran büe yeşeremeyeceğını goreceğımız gunlen de berabennde genrebüeceğını soyluyorlaı (t k Spıgel 21 2 2000) Yerattında hekleyen felaket MAĞMA ODASl Kısml erglmeler Yellowstone Kaldera'sında dev mağma yukan püskürme hazıHığı Içlnde. Amerikahlar CPS htatyonlanyla buradakl yer hareketlnl IzllyoHar.