Katalog

Hekimin hastasını aydınlatma yükümlülüğünün nedenleri Şut> 2000 gunlu Cumhunyet Büım Tekruk de hasta hekım ılışkısmde aydınldtıl mış onamın(rızaızın) koşullanna üışkrn Sayın Doç Dr Erdem Aydın ın ozenle hazırlayıp sundugu duşunce açıklamalanna "aydınlatma yukumluluğunun nedenlenra' açıklayarak katkıda bulunmada yarar gordugum ıçın yazıyorum Tum çakşma alanlannda geçerh olan kural ve kavramlann ozu yeterınce büınmedıkçe, yalnız bıçımsel olarak büınme her zaman sağlıklı sonuçlar vermez Ornegın ozgurluk kavramının ozunu ve ıçenğını bıhneyen bır yargıon ozgurlukle ılgıh bırsorun onune geldığınde çahşma alanınm ustun değerlerıne ulaşması çogu kez rastlanüya kahr Oysa bır sanat olarak nıtelendırılen yargıçlık ve hekımlıgın çahşma alanlannda raslantıya degıl oze ılış krn koklu bılgüere gereksınım vardır Tıbbı yardımın ya da el atmanın, somut olayda bır sanat olarak guncelleşmesı, olumlu sonuçlara ulaşılabümesı, hasta üe hekım arasında uyumlu bır bılgı alışverışının saglanmasına bağlıdırlşte"hekunın hastayı aydınlatma yukumlu luğu" bu amacı gerçekleştırecek onemlı bır araçtır Turk Isvıçre hukukunda ogretı ve yargısal yorumlar hasta doktor üışkısı nın yasal dayanağmm Borçlar Yasası rnn 386 maddesındp duzenlenen vekalet sözleşmesi oldugunu kabul etmektedırBir sozleşme üışkısınden soz edebılmek ıçın oncekkle karşılıklı ıstençlenn (ırade) konu uzerınde bırleşmış ol ması gerekır Bu nedenle hekımın, tıbbı yardım ve el atmada oncehkle hastanın ızınını (nzaonam) alması gerekır Ne var kı, kural olarak bıçımsel açıdan bır onamın verılmesı yeterh degddır hasta, hekım tarafindan aydırüatümış olmadıkça tıbbı el atmanın hukuka uygunluğundan soz edüemez Hukuk hekıme aydınlatma yukumlulugunu yuklerken üç temel olguya daydnmdktddu Vekalet sozleşmesı temelmde ozunde giiven bulunan blr hukuki üişkidir Somut olayda hasta üe hekım arasmda guven üışkısının gunrelleşmesı onemlı olçude aydınlatma yukumluluğunun yerınp gefırümıs, olmasma baglıdır llygulanacak tıbbı ışlem ve sonuçlan hakkmda aydınlatılmamış hastanın kuşku ıçınde olma olasüıgı guçlu dur Aydanlatılma olmadan guven oluşmayacagından geçerh bır onamdan soz etmek olanaksızlaşır Dığer yandan hekımlık kaznnya açık tekel niteliğinde olan bır çalışma alanıdır Yasal koşullan taşımayan kımse hekımlık yapamaz Devlet hekıme verdığı çahşma belgelenyle (dıplomanıhsat) bıreylere " hekimin uzmanlık dalına göre gbrev yüklenmiş; bilgi ve becerisiyle tıp sanatının ustası oldugu guvencesmı vermektedır Bu durum topluı da ozel bır guven oluştunrr Boyle bır guvenledır kı hekıme ınsanın yaşam ve saglıgının korunması ve at PROF. DR. AYDA AREL'E CEVAP (lnsana en ügınç olan kendısme en yakın olandıı) H Potonıe(1913) Sayın Prof Dr Ayda JLrel 5 Şubat ?000 tarıh ve 672 sayılı Cumhunyet Bılım Teknıkdekı Zumrutten Akısler yazırran Sayın Prof Dr Turker Ozsayar ın akademık kışüıgıne ılışkın bır dızı ahkamı ıçerdıgıru soyleyerek bunun adı geçenle herhalde kışısel bır hesaplaşmanın sonucu oldugunu, bunun da sıradan terbıye profesyonellık ve entelektuel efendüıkle bağdaşmayacak bır davranış addedümesı gerekügım önem ve ıırarla vurgulamaktadır Adı geçen yazıda Sayın Ozsayar ın akademık taşüıgı ıle ügılı bırakın ahkamı tek bu hukum dahî yoktur Yenne bir dizi sora vardır Sorulann zımnen bazı ahkamı ıçerdıgıru farzetmeran hele Sayın Ozsa yar ın yetersızhgmden bahsetmenın kendısınm 'yerden yere vuruldugu 'nu soylemenın sorumlulu gu tamamen Sayın Prof Arel e aıttır Ben elımde ven olmadan bu rur âfâkı yargılara varamayacagun gıbı bahsedüen rur Mere de gırışemem Benım yazırran mdksddı Cumhunyet gazetesı yazan Sayın Oral Çaliflar ın çagdaş olmaya çalışan bır unıversıtede dogru durust bırşeyler yapmaya çahşanlar lıstesını hangı nesnel bılımsel kıstaslara dayandırarak oluştur dugunu sorgulamaktı Kışısel tanıdığım olan veSd yın Prof Arel ın edmdıgı ıntıbanın tersıne aramızda hesaplaşmamız gereken hıçbır sorunumuz olmayanSayın Prof Dı Turker Ozsayar'ı seçen ben de güım Sayın Çalıslar dır Çahşlar ın uç kışıhk lıstesın den benım Ozsayar ı ornek olarak ele almam yalnız ca yerbilimci olması dolayısıyladır (bu baglamda tamdıgım olması bır tesâduftur) Ben yataızca bır yerbürmcının akadenuk performdnsıru bıı unıversıteyı ne derece çağdaşhğa goturebüecegını dogru du rust bır şeyler yapıp yapmadıgım verıler onume kon duktan sonra büımsel yetküı olarak ırdeleyebıhrım (dıgerlerını de umulur kı yetküı olan başkalan ırdelesın) Sorgulamak ıstedıgım ışte bundan ıbarettı Nedera de, oznel değer yargüanyla ona buna büımsel uretımıne ve uluslarardsı büım dunyasındakı nesnel yerine bakmadan ' buyıık hoca buyuk büım ada mı dogru durust hoca veya bunun tersı sıfatlar yakıştırdiak unıversıtelenmızı medrpsplpştıımemıze duydugum teptadır Hele gazetecüennnzm bu konu da ne derüı dückatsız davrandıkldn son depremler esnasında çok daha çarpıa bır şeküde gorulmuştuı Bır büım adamınm performansı hakkmda nesnel sıyantometnk verüen umuma açmak Sayın Arel e gore terbıyesızhk barid goıe ıse ycıme getınlmesı çok gereklı toplumsal bır sorumluluktur Büım, her yaptıgıyla toplumu Ptkıleyen bır kurum olup gunu muzde en buyuk destek kaynagı da toplumdur Kdl dı kı büım uretmekle sorumlu olan unıversıteler top lumun gelecek nesülerının egıtüdıgı akü fabrıkaları dır Bunlardan sorumlu oldnlarm ehlıyetlennın gos tergesı olan büımsel uretımlennın kendüerırun temel gelıı kaynagı ve en dogrudan etküedıklerı kutle olan toplumun onune konması yanı unıveısıteran şeffaf ol ması topluma bahsedüen bıı lutf değü ona karşı ya pılan bır gorevdır bu konuya Cumhunyet Bılım Tek nık okuru rağbet etmezse bız bu dergının yazdrlaıı gorevımızı yapamıyoruz demektır Bır büım adamının büımsel kahtesmın taıtışüması meslekî mahremı yete gırmemelıdır Bilimaellik bizim topluma sealeneblleceğimiz en üti çıtadır. Daha üstü yoktur! Benı hımmetı kendımden menkul ınfaz memurluguna ozenmekle suçlayan Sayın Arel, bu suçla masıyla bır büım ddamının büımsel kışüıgının ortaya çıkanlmasmı infaz addetmış oluyor Zıra Sayın Oz&a yar ı Sayın Arel bızzat tırnak ıçınde büe olsa yetersız üân etmış yetersız kışırun ıfşasını da ınfaz olarak goı muşturi Ozeüe, Sayın Arel dıyor ta unıversıte eğıtımınden sorumlu hşı büımsel olardk yetersız büe ol sa aman bunu unıversıte dışına duyuı mayalım Ne YOK kanşsm ne de başkası Sonra9 Onem ve ısrarld buyrun medreseye1 A M C Şengor 676/17 araştrnlması ıçın yetkı verümektedır Ddha onemlısı hekım anatomıkf ızık ve nıhsal yapısı çok karmaşık, duyarlı değışık ozellıkle gosteren ınsan de nen canlı uzermde çahsmaktadır Bu nedenle hekımlıgın çahşma alanı, dogal olarak, gerek hekım ve gerekse hasta açasından ytiksek risk olaaıhgını da rerek bıreyın yaşam ve sağhgını ust du zeyde korumayı da gozardı etmez I şte hukuk hekıme aydınlatma gorevını yuklerken tıbbı yardım ve el atmanın yuksek ozenle yerine getınlmesı ışlevının yararlannı da goz ardı etmemıstır Çunku hekım hastasını hukukun ongordugu koşullarda aydırüatabümek ıçın tanıdan başlayarak ıyüeştırme yon temlenne kadar her alanda ve sorunda araştırma yapmak, duşunmek ve bu yol da tum araç, bılgı ve verılen tuketmek zo rundadır Bunların yerine getırümesı hekımın yuksek ozen borcunu yerme geurmede savsamada ya da usa yol yontemıne aykrrı davranışlarda bulun masını onler Burada hekımın aydınlatma yukumlulugu üe yargıçlarm gerekçelı karar yazmalan arasında amaç bakımından bır koşutluk bulundugunu da behrtmeh yun Aydınlatma yukumlulugu hasta açısından oldugu kadar hekım ıçın de bır guvencedır Hukuk kural ya da duzen koyarken bunlann çıgnenmesını yaptınmsız bırakmıyarak kendını bır ayagı noksan nesne ve ya da canlı durumuna dusmekten korumdmaktadır Bu neden le aydırüdtma yukumlulugu yerme getırümemışse Tıbbı ydrdım ve el atmada kıısur bulurunasa hatta sonuçta ıyüeştırme sağlanmış olsa bıle yasalann ongordugu Mruınluluklar gundeme gelebüecektn Dıger yandan hekım hastasını ay dınlatmdkdd gostereceyı yuksek ozenle bajta tanı ve tıp kurallan olmak uzere her alandab kusurlardan ve sonuçda hukuk karşısındakı sorumluluklardan da kendısme korumuş olur Bu açüdamalarvmızdan şu yargıyı yıneleyebüırız Büım bır ayncahk gos termeden ınsanhga aydınhk yolu gosteren T^nn kadar kutsal bır olgu Yeter kı onun buyruklannı gozardı etmeyelım Çetin Afçıoğlu Yargıtay Onursal Uyesı ıçermektedır Bu nedenlerle hukuk hekımden hastasına sureklı vüksek özen gostermesını bekler Yuksek ozen yukumhılugu hastanın tıbbı yardım ve el atmanın kapsamı ve sonuçları hakkmda aydınlatümasını da zonınlu kümaktadır Hasta üe hekım arasında yalnız hukukı degıl etik illşkinin varlığı da bır olgudur Bu nedenle hekımın hastasını aydınlatma yukumlulugunu, zorurüu dav ranış kurallan olarak nıtelendınlen etik açıdan da degerlendırılmesı gerekır Etik. üışkı, hekıme, hastasına ınsan olarak saygı gostermesı yukumlulugunu de gundeme geüıır Kuşkusuz saygı, ınsanın maddı ve manevı değerlennı de ıçıne alacak bıçımde genış kapsamlıdır tnsana saygı göster buyrugu, hastanın yaşam ve saglıgı konusunda ozgurce ka rar verebümesını saglayacak dydınlatma yukurnlulugune bırhkte getırır Hukuk hekımın guzelleştırme amelıyatlan ayrık tıbbı yardıın ve el atma yı ıyıleşürmeyle sonuçlandırma,hastayı sağhğına kavuşturma yolunda guvcnce verme yukuınluluğu buhmmadığmı kabul ederAncak tibbi yardımı yiiksek ozenle yerine geürme"borcunu ongo Sayın Turker Ozsayar, bue gonderdığı yanıtta tartışma konusuyla ılgıl soyle demektedır Edıtorluğunu yaptığınız Cumhurıyet gazetesınm Bılım Teknık ekınınS Şubat 2000 tarıhlı sayısında Celal Şengor ımzast ıle yayınlanan, yazısma once kendısı ıle otan dostluğumuz adına çok uzulduğumu belırtmek ıstıyorum Hakkımda, ısmımı vererek savladığı gonışler ıçın yargı onunde hesapla}acağız Bu yazıya sayın Oral Çalıslar hak ettığı yanıtı verdığı ıçın ben burada bır polemığe gırmeksızın bılım etığme ılısktn bırkaç soz soylemek ıstıyorum Butun antıdemokratık nıtelığıne karsın YOK yasasmda akademık değerlendırmeler yetkılı kılınmıs komtsyontar ve kurullar tarafindan yapılır Hıçbır kımseye ne "tekseçıcılık" ne de "seyhulıslamlık" gorevı venlmemıstır Hıçbır kımse, kım olursa olsun, kısısel olarak bır dığerını bılımsel olarak tartmak yetkısıne sahıp olamaz Ve bunu bası her sıkıstığında kullanacağı pıs bır sılaha donuşturemez Prof. Dr. Turker Ozsayar Ozsayar'dan yanıt