Katalog

Tuna Nehri'ne dökülen siyanür Ahmet Samsunlu (*) R omanya'nın Kuzeybatısındakı Baıa Mare bolge sınde bulunan Aural altın mddenınde kullanılan ve atık havuzunda bekletılen sıyanur meydana gelen toprak kayması sonucunda Tısa Nehri'ne akmış ve nehrm ekolojısını çok olumsuz bır şekılde etküemış, başta balüdar olmak uzere tum canlılar yok*oldu Tısa'nın aktıgı Tuna Nehrı'nde de benzen olaylar yaşdndı ve Belgıad'a kadar olan kesımdekı suda yaşayan canlüar oldu Büındığı gıbı sıyanur metal hazırlama tesıslerınde kullanılır Oncelıklı olarak kullaruldığı alanlar altm gumuş vb elde edıldığı tesıslerdır İmalatta kullanılan sıyanur daha sonra gerı kazanılmakta ve bu ışlemlerden geııye kalanlar aük havuzlannda (bdrajlarında) bırıktırümektedır Sıyanur çok kuvvetlı ve hızlı tesır eden zehırlı bır madde olup, canlüar tarafmdan nefes alma yoluyla ağız dan ve dermden temas ıle abnır Alınan mıktara baglı olarak baş donmesı, baş ağnsı ve nefes alma zorluguna sebep oldugu gıbı nefes alamama nedenı ıle olume goturebılır Sıyanur, kuçuk yogunluklarda büe yuzeysel sulara zararlı olur Canlıdan canlıya farklılık gostermesıne ragmen etkın anı ve oldurucudur Sıyanurun yuzeysel sularda genellıkle rastlanabılen ve musaade edüen yogunlugu 0 01 mg/l'dır Çevre Kanunu'na bağlı olarak çıkarılan Su Kırlüıgı Kontrolu Yonetmehgı'ne gore arıtma tesıslennden yuzeysel sulard deşarj anında ıstenılen lımıt deger 1 mg/1 duzeymdedır Teknık olarak antmada bunun sıfırlanmdsı mumkun de güdır Sıyanurun su ortamlannda yaratabüecegı sorunlan tahmın edebüen Batı ulkelerınde antmadan sonrakı boşaltma değerı 0 105 mg/1 arasında degışmektedır Boşalulan sıyanurlu auk, yuzeysel suda seyrelmekte ve 0 01 mg/1 degerının altına duşmektedır Bu olay ıncelendıgınde aşagıdakı degerlendırmeler yapüabüır, 1. Dokulen sıyanur, nehu suyunun pH değen 7 cıvannda oldugundan Hıdrojen Sıyanur"e donuşmekte ve uçmaktadıı Yogunlugu duşuk oldugu ıçın atmosferdekı eüası az olmaktadır 2. Suda kalan sıyanur kımyasal bakımdan aktıf oldugu ıçın suyun ıçındekı metallerle etkıleşıme gırmekte ve çozunmeyen bıleşık meydana getırerek dıbe çokmektedır 3. Bıyolojık olaylar sıyanur uzerınde etkılı olmamaktadır 4. Tuna Nehn debı bakımından zengın oldugu gıbı kollarından da çok katılım vardır Seyrelme yoluyla ka lan sıyanurun 0 01 mg/1 değerının altına duşebüecegı beklenebılır Meydana gelen olay tam bır çevre felâketıdır Ekolojıyı alt ust eden bu olayı yaratanlar suçludur Ulkemız açısından en onemh husus Tuna Nehrı'nın Karadenız'e ulaşması halınde ne gıbı olaylara sebep olacagı sorusu dur Hafta sonunda Bulgarıstan hudutlarma ulaşacagı he saplanan sıyanurun Karadenız e ulaşması 5 6 gun daha surecektır Bu sure ıçınde yukarıda anlatüan olaylar oldukça etküı olacaktır Boğazları etkilemeyecek Romanya'daia altm madenınden ne kadar sıyanurun Tısa'ya dokuldugu belırtümemesıne ragmen burada kullanılan sıyanurun antma kademelerınden sonra bir tampon auk havuzunda bekletüdıgı, havuzun hacmının 100 000 ton kapasıtede ve buradakı sıyanur yogunlugunun 510 mg/1 oldugu kabul edılebılır Dolayısıyla nehre akan sıyanur 5 ton cıvanndadır Aktıgı noktadan ıtıbaren taze su gırışlen ıhmal edılse ve yukanda belırtılen olaylann hıçbırısı olmasa bıle Tuna Nehn'nın ıçerdığı su kutlesınde meydana gelen seyrelme sonunda 0 5 mg/l'nın altına duşecektır Suyun Karadenız'de karşüaşacagı buyuk seyrelme ıle su yaşam ıçm etkılı olan 0 01 mg/1 değerınden aşagıya duşecektır Bu du rumdan en fazla etkı, Tuna Nehrı'nın Karadeniz'e dokuldugu noktadan sonra belırlı bır alanda gorulecektır Kesınkkle Bogaz'da bır etkısı olmayacaktır Sıyanur etkısı PCB, Radyoaktıf maddeler gıbı uzun surelı degıldır Dıger bır ıfade de sıyanurun zararlı etbsını yülarca surdurmesı mumkun degıldır Bu nedenle dokulen sıyanuıurı etkısı Tuna Nehrı'nın su potansıyelıne baglı olarak hesaplana bılecek bır zaman ıçınde yok olacaktır Somut verıler açıklandıgında kesın netıceler ortaya konabüecektır Dığer taraftan bu olay Tuna Nehrı'nın taşıdıgı kırlılık ve potansıyel tehlıkenın Karadenız, Istanbul Boğazı ve Marmara Denızı ıçın ne kadar onemlı oldugunu bu kez daha gostermıştır Tuna Nehrı tum Orta ve Dogu Avrupa ıle Balkanlar'ın endustrı ve evsel atık sulannın boşaltüdıgı bır yuzeysel su olup son derece kırlıdır Bu kırlılık Karadenız ve Boğazlar yoluyla Marmara üenızıne taşınmaktadır Ulke olarak Tuna'dakı kırlüıgın uluslararası boyutunu on plana çıkararak onlenmesı yolundakı gayretlerın aıtırü ması gerekır Afyon'da gumuş elde edılmesınde sıyanuı kuUanümaktadır Bergama'da ıse altın elde edılmesınde kullanüması planlanmıştır Bu olaydan ders çıkarümalı alındığı ıddıa edüen onlemlerın Romanya'da oldugu gıbı yetersız kalabüecegı dıkkate alınmalı ve mevcut yapılar gozden geçınlmelıdır (*) Prof Dr , 1T U Çevıe Muhendıslıgı Bolumu Dünya deprem mühendisliği konferansı ort yüda bır duzenlenen Dunya Deprem Muhendıslıgı Konferansı'nm 12 ncısı 1872 delegenın katılımı ıle Yenı Zelanda'nın Auckland kentınde 31 Ocak4 Şubat 2000 tarıhlerı arasında yapüdı Konferansta yaklaşık 400 sozlu, 1200 afış büduı sunuldu Beş gun suren konferansta Türkiye vc Tayvan depıemlerı ıle ügüı ıkı ozel oturum yapıldı Yaklaşık bm kı şının ızledıgı Turkıye otuıumunda oncc ODTÜ Deprem Mühendisliği Araştırma Merkezi tarafindan hazıılanan 20 dakıkalık bn fılm qoMcrüdı Daha sonra Polat Gülkan vc Raluk Sucuoğlu (ODTIJ) Eser Durukal (BU KandıUı Rasathanesı) Faruk Karadoğan (1'IU) ve John Anderson (Nevada Unıversıtesı) depıemın çcşıtlı ozellıklermı ve yapüaıa etkısını ırdeleyen sunuşlar yaptı D lan bırbuçuk saatlık sure üa .saatı aştı ODTU taıaundan hazırlanan fılm yogun talep uzerıne konferans organızasyonu tarafmdan çogaltılarak dagıtıldı Konferansa en fazla katüım 723 ıle Japonya 267 ıle ABD 181 ıle ev sahıbı Yenı Zelanda ve 92 ıle Italya'dan oldu Geçen yü depremleıın en fazla etkıledıgı Turkıye'nm 5 Tayvan ın ıse 4 delege IIP temsıl edılmesıne kapanıs oturumunda ozellıkle dıkkat çekıldı Unıversıtelenmızm bu tur kongrelere hele boylesı uzak bır ulkedekı etkınlıge elemanldnnı gondeıecek kaynağa sahıp olmadıgını büen bızler ıçm durum şaşırtıcı degüdı Bızım bu durumumuzd kaışın Iıan 16 Romanya 9 ve Azerbeycan 6 delegesmı dunya konferansına gonderebılmıstı. ofısleı mde yaygm kullanımı depreme dayanıklı yapı uygulamalarmda ıse sısmık ızolasyon sıstemlerının kullanımınm gıtukçe artması en fazla dıkkat çeken ornekler oldu Bu tur gelışmış muhendıslık uygulamalarm yapılabıl mesınde elbette gelışmış ulkelerde fırmalar duzeyınde araştırmagelıştırme çalışmalarma gıtgıde daha fazla onem verümesının etkısı buyuktu En iyi deprem mühendisleri deprem ülkelerinde Mdıendıslığm ancak uygulama üe ıçıçe yaşayarak gelışebılecegı gerçegı deprem muhendıslıgı gıbı oldukça genış kapsamlı ve ıyı egıtim gerektıren bır dalda da kanıtlanmış oldu Ancak en ıyı yetışmış deprem muhendıslerırun deprem sorunlannı en fazla çozmuş ulkelerde bulunması konferansta dıle getırılen bır başka ılgı çekıcı çelışkıydı Kendı deprem sorunlarını kendı yeuştırdıgı msanı üe çozemeyen ulkelerm gıdecegı adres dıger benzer durumlarda oldugu gıbı açıkça ortaya çıkü Tur kıye'de deprem muhendısı tanımına uygun muhendıs sayısının yok denecek kadar az oldugunu bümek ne kadar da huzun verıcı Haluk Sucuoğlu lar Depreme dayanıkh yapı tasanmında tum dunyada şımdıye dek fazlaca dıkkate alınmayan yuzeyde fay kanl masının yapüaıa dogrudan etkısı aktıf fay uzermde vıyaduk gıbı uzun ve onemlı bır yapı yapdmasının sonuçlan bır kentın (Duzce) uç ay ıçınde ıkı buyuk deprem ethsıne maruz kalabılmesı beton prefabrık endustrıyel yapıların depremden beklenenden fazla etkılenmelen Turkıye oturumunda uzerınde tartışüan başlıca konulardı Turkıye oturumuna olan ılgı oylesıne yogun oldu kı, oturuma ayrı676/20 Profesyoneller akademisyen Konferansm en fazla dıkkat çeken bır yonu ıse deprem muhendıslığınde profesyonel uygulayıcüann akademısyenlerden daha etkm duruma gelmesıydı Son otuz yılda yapılan yogun draştırmalaıda gebştırılen ve ıvedılıkle uygulamaya geçırılen yontemlerm yenı araştırmalara gore agırlık kazandıgı goruldu Depreme dayanıklı yapı tasarımmda elastık otesı ıtme analızı ve kapasıtc spektrumu yontemlerınm tasanm