Katalog

nur. California Unıversitesi'nden bilişsel psıkolog Jeffrey Elman, ük bakışta bu kadar yavaş bir seyır izleyen surecın, bebekler ıçin tehlike oluşturdugu ızlenimini dogurdugunu, ancak dil ve kultürün daha saglam bir yer edınebılmesi için bu surecin gerekli oldugunu söylüyor sanlara ozgu bır sureç oldugunu belırtıyor. Am lannda maymunların da bulunduÇu diger hayvanlar, çocukluk çagından dogrudan erıskinliğe geçerler. Erışkin olur olmaz da uremeye başlarlar. Fakat insanlarda cınsel olgunluk ile üreme çagı arasmda en az 4 yülık bır ara gerekmektedır. Bu noktada şaşırtıcı olan kız üe erkek arasındaki farkur. Erkekler 13 yaşında urebilme yetenegine kavuşmakla bırhkte vucutları cınsel açıdan karşı cınse çekıcı gelmez. Oysa kızlar, bulug çağmda kadınsı bır vucuda kavuşmakla bırhkte, ergenlik çagının sonlanna dogru ureme olgunluguna erişirler "12 yaşındaki kızlann anne olduguna ilişkin gazetelerde yer alan haberlere karşın, kızlann genç yaşta hamıle kalma şanslan çok duşuktur" dıye konuşan Bogın, "Kızlarda ancak 17 veya 18 yaşında pelvıs normal boyutuna enşir. Tum kulturlerde kız^ar ortalama olarak ük çocuklannı 19 yaşlann sağlık Birfincan kahvede kopartılan fırtına Kahve tiryakileri, filtre edilmemiş kahvenin kalp krizi riskini arttırdığını göz ardı etmemeli. üne bir fincan kahve ile başlayan milyonlarca insandan biri misiniz? Sabah kahvesi bağımlılığı, bugün dünya kahve üretiminin üçte birini tüketen ABD'yi dünyanın en büyük kahve tüketicisi konumuna getiriyor. Bu iyi mi kötü mü? Buna karar vermek zor. Son 10 yılda kahve çekirdeğinin yararlı mı, zararlı mı olduguna ilişkin araştırmalardan elde edilen sonuçlar, ne yazık ki birbiri ile çeliştiği için kahve tiryakilerinin kafası kanşmış dunımda. Ancak American journal of Clinical Nutrition isimli derginin son sayısında yer alan yazı kahve tiryakilerinin tadını kaçrmaya yetti. Filtre edilmemiş kahvenin kalp damarlan üzerindeki etkisi üzerine yapılmış bir araştırmanın sonuçlarını açıklayan yazı açıkça kahvenin ne denli zararlı oldugunu gözler önüne seriyor. Hollandalı araştırmacıların kahve tüketimi ile kandaki homosistin düzeyi arasındaki ilişkiyi araştıran çalışması, kahvenin kalp krizi riskini arttırdığını ortaya çıkarttı. Homosistin, vücudun proteini parçalamasıyla ortaya çıkan doğal bir aminoasittir. Homosistin düzeyinin yükselmesi ile kalp krizi arasmda yakın bir ilişki olduğu uzun süredir biliniyordu. Bu aminoasidin kalbe nasıl zarar verdiği henüz net olarak bilinmemekle birlikte, homosistinin kanda pıhtılaşma riskini yükselttiği veya kan damarlarının iç çeperierine zarar verdiği düşünüluyor. (Genetik bozuklukların ve vitamin yetersizliğinin homosistin düzeyini yükselttiği biliniyor). Cünde 6 fincan filtre edilmemiş kahve içen insanlann kanlanndaki homosistin düzeyi, 2 hafta sonra yüzde 10 düzeyinde artış gosteriyor. Aynı zamanda kolestrol düzeyi de yüzde 10, trigliserol ise yüzde 36 oranında yükseliyor. Bu iki unsur da damar tıkanmasına yol açan plakaların oluşumuna yol açıyor. Özetle, gunde 1.360 gram filtre edilmemiş kahve, kalp krizi ve felç riskini yüzde 10 dolaylannda arttınyor. Bu arada deneyler sırasında rastlantısal olarak ortaya çıkan bir başka sonuç var ki, bu da ilk bulgu kadar önemli: Kahve B6 vitamin düzeyini de yüzde 21 dolaylannda düşürüyor. Peki, filtre edilmemiş kahve filtre edilmiş kahveye göre niçin daha zararlı? Şu anda kahve çekirdeğinin içinde doğal olarak bulunan ve adına "diterpen" denilen bir grup maddenin bu reaksiyona yol açtığı düşünüluyor. Diterpen'ler kandaki homosistin düzeyini arttıran bir madde. Kahve makinlerindeki filtrelerin işlevi bu maddeyi alttaki kahve çanağına geçirmemek. Ancak bazı kahve üretidleri kahveyi işlemden geçirirken diterpen'lerin bir kısmını yok edebiliyoriar. Kahve satın aldığınız zaman şişesinin üzerindeki açıklamaları dikkatle okumanız bu bağlamda faydalı. Kahve tiryakilerine bu arada iyi bir haberimiz de var: Kandaki homosistin düzeyi hep aynı konumda kalmıyor; filtre edilmiş kahveye dönüldüğünde her şey normale dönüyor. Aşınya koçmadon içiien kahve (3 veya 5 fincan kahve) pek çok kişi için zararsız. Ancak kalp damar hastalıklan riski taşıyanlar kahve konusunda daha dikkatli olmak zorunda. Uzmanlar, gune bir bardak portakal suyu ile başlamanın daha sağlıklı oldugunu ileri sürüyor. Reyhan Oksay Time, 7 Şubat 2000 673/9 C İnce ayar Otopsı çalışmalan, beynin lisandan sorumlu bölgesinin geç çocukluk donemıne kadar mıyelınleşmedigini gosteriyor. Gerçekten de 7 yaşımn üzerındekı çocuklar ilanci bir lısanı ogrenmekte guçluk çeker Yeni MRI bulgulan da olgunlaşma surecinin büinenden daha uzun oldugunu net bir şekilde gozler önune seriyor. Bunun en akla yatkın açıklaması şoyle. Gelışmış zıhınsel forıksiyonlardan sorumlu beyin bolgelerındekı devreler, bulug çagının başlangıcında geregınden fazla miktarda bir oluşum gosterir. Ergerdık donemının sonlanna dogru bu devreler nıhai şelallerinı alırken gereksiz kısımlanru budar. Bu beynin ince ayandır. Ancak burada açık olmayan noktalar vardır. Ergenlik dönemmdeki çocukta eksik olan nedir? Işte sinirbihmciler bu soruyu yanıtlamakta zorlanıyor. Bugune kadar ergenlik çagındaki gençlerın beyın yapısına ilişkin çok az sayıda araştırmanın yapılmış olması, bazı önyargüann dogru olarak kabullenılmesıne yol açıyor. Bugüne dek ergenlik çagındaki gençlenn erışkin bir kişınm beynine sahip olduguna ınanüıyordu. Gençlik hezeyanlan olarak nitelendinlen davranış farklüıklannın, ya farklı yaşam koşullanndan, ya da hormonlannın fazlalıgmdan kaynaklandığı düşünülüyordu. Gençlerdekı oto kontrol eksikligınin ve spontan yaşam tarzınınfizyolojikbır nedeni olabilecegi olasüıgı kimsenin aklına gelmıyordu. MRI gorüntulennden yararlanarak gençlerin beyın yapılannı inceleyen bilım adamlan, yalnızca alın lobunun degil, aynı zamanda çeper lobunun da gelişiminı tamamlamadıgını ve bu iki lob arasında çok sık bır baglanü agının oldugunu keşfetüler. Michigan Universitesi'nden antropolog Barry Bogin, onemlı bir noktaya parmak basarak, ergenlik çagının yalnızca ın Manlama ve oto kon trolden sorumlu alın lobu ve çeper fobu ergenlik çağmda da gellfimlnl surdürur. da dogurur" diye konuşuyor. Bulug çagındaki çocuklann beymlerindeki bu degişimi saptayan bilim adamlan, keşıflerini yorumlarken oldukça ihtiyatlı bir tutum ıçıne gınyorlar. Bogin bu konuda dıger bilim adamlannın goruşlerini şoyle özetliyor:"Gerçegi soylemek gerekırse bu bulgulan nasü degerlendirecegimizi tam olarak bilmiyoruz. Şımdı degışıklıgın işaretlerini bulduk. Artk geriye dönup daha temel çahşmalar yaparak bu degışikliklere nelerin yol actgını ögrenmek zorundayız." , . .. Reyhan Oksay .'''' ••'"••'' ' New Scientist, 22 Ocak2000