Katalog

Depresyon sanıldığından daha yaygın A. M. C Şengör D Iki tören, iki cumhurbaşkanı, iki ülke 1986 yılında TÜBİTAK Bilim Ödullerinden biri bana verildi. O zaman bu ödülü tarihinde alan en genç kişiydim. Ödüller gelenekleşmiş olduğu gibi TÜBlTAK'ın kuruluş yıldönümü olan 24 Temmuz'da ilân edildi. Ödül töreni tarihinin de sonbahann ikinci yarıstnda ilân edileceği duyuruldu. Bu belirsizliğin sebebi ödül törenini teşrif etmesi arzu edilen Cumhurbaşkanmın TÜBlTAK'a gün bildirmesinin beklenmesi İdi. Ekim ayı geçti, Kasım da geçti, TÜBlTAK'a Çankaya'dan haber gelmiyordu. Sonunda Aralık du geçti, hattâ devrin Cumhurbaşkanının TÜBlTAK'a "dargın" olduğu gibi garip şâialar yayıldı. Yeni seneye girildi ve sonunda Cumhurbaşkanınm törene gelmeyeceği anlaşıldı. Çok gecikmiş töreni devrin başbakanı teşrif etti, ödüllehmizi verdi. 24 Mart 1997'de Fransız Bilimler Akademisinin bir mektubuyla Akademinin Yerbillmleri Büyük ödülünü kazandığımı öğrendim. Biriki hafta sonra resmi bir davetiye Fransa Cumhurbaşkanı Jacques Chlrac'ın teşrif edeceği ödül töreninin 1 Aralık'ta Akademi'nin kubbesi altında cereyan edeceğini, Sayın Cumhurbaşkanının 14:30'da gelmesiyle törenin başlayacağını, yerlerimizi 14:OO'ten itibaren almamız gerektiğini bildiriyordu. 1 Aralık'ta eşim ve ben belirtilen saatte Akademi'nin kubbesi altındaydık. 14:29'da Seine'e bakan büyük kapılar açıldı, Cumhuriyet Muhafız Kıt'ası hazırola geçti ve 14:30'da Fransa Cumhurbaskanı içeri girdi, Törenimiz başlamıştı. Cumhurbaşkanı konuşmasmda Fransız toplumunu 21. yüzyılda bekleyen sorunları özetledi ve kendisinin bunlann bilimsel çözümü için Akademiye verdiği görevi anlattı. Sonra madalya dağıtımı oldu ve Cumhurbaşkanı madalya törenini müteakip madalya konuşmasını da dinlemek için kaldı, Bizden ayrılıp doğruca havaalanına, oradan da Ispanya'da önemli bir toplantıya gittiğini öğrendik. Kendi ülkemle Fransa arasındaki bu hazin tezat bende pek buTİ'lDİTAI/ 'U ö 1 l / m v e epresyonla ügüı araştırma, hastalıgın ne sıklıkta ortaya çıkügı, doktor tarafindan ne derece teşhıs edüdigı ve hangı tedavı yontemlerının uygulandıgı temelıne dayanıyordu Munıh'tela MaxPlanck Ensttusu Psıkıyatn Bolumu (MPIP) tarafindan yurutulen ve Ingüız SmıthKbne Beecham (SB) üaç firmasının 200 çalısanı tarafindan da desteklenen arastumanın ılk sonuçlan kısa sure once açıklandı Sonuçlar depresyon ılacı ureten SB firması ıçın sevındırıcı oldu MPIP'de aynı zamanda psıkolog ve epıdemı uzmanı olarak gorev yapan HansUlnch Wıttchen konuyla ügdı ogretının yenıden duzenlenmesı gerekügını açüdadı Zıra hastalık şımdıye degın tahmm edılenden çok daha yaygın olarak saptanmış Ilk tahmınlere gore Almanya'da yaşayan 14 yaşın uzermdeküerın dordu hayatlannda en az bır kez depresyon geçırmıştı Oysa yera araştirma sonuçlan daha farklı Aynı yü ıçınde aue doktorunu zıyaret eden her on hastadan bırınde depresyon olarak tanırnlanan dort semptomdan bırıne rastlanmış Depresyon tedavı edümedıgı takdırde çok tehlıkelı boyutlara ulaşıyor Agır depresyon geçırenlerın yuzde 15'ı ıntıhar etmekte Pekı aüe doktorları depresyonu ve hastalıgın getırdıgı tehlıkelerı gerçekten teşhıs edebılıyorlar mı ? Aynca doktorlann bu tur hastalan ne derece tedavı edebüdıklerı veya bır uzmana gonderıp gondermedıklen sorusu da bu arasürmaya dahıldı uzmana sevk edüıp uçte ıkısıne de hastalık hakkında detaylı bılgder verüırken her uç hastadan bın de üaç tedavısıyle ıyüeştınlnuş. Araştırma suresınce 20 421 hastadan, doktoruyla goruşmeden once ıkı sayfalık bır test formu doldurmalan ıstenmış. Formlar yaş, aüe durumu meslek gıbı klasık sorulann yanında o gunku doktor zıyaretı nedenıyle ügılı sorular da ıçermekte Ama araşurma sonucuyla ve depresyon tanısıyla dogrudan ügüı olan dokuz ozel soru hastalıgın üpık belırtüerını gostermekte (bkz yandakı kutu) Bu formlarla bırhkte depresyonlu hastalarla goruşen doktorlann yuzde dası hastalannın durumunu "ıyı", % 33'u orta, % l'ı ıse kotu olarak değerlendırmışler Ancak MPI araşurmacüan doktorlann değerlendırmelennı ınceledüderınde orta derecelı depresyonlu hastalann durumunun aslında çok kotu oldugu anlaşümıs Soz konusu hastalann % 74'u 15 dakıkalık sure ıçınde depresyonun 4 ana belırtısını dahı bır araya geuremeyerek doktorun verecegı karan beklemeyı tercüı etmıslerdı \ı*> ruk bir anı olarak kalmıştır. Türkiye ödÜllerf, Oltlk her Vll Cumhurbaşkanının kendi bilim ., L adamlanna ayıramadığı biriki saOyni tarinte ati Fransa Cumhurbaşkan, çok ArOİlktO duzgun ve dakık bır şekılde nem kendi hem de ülkesi dışından gelen bilim adamları için ayırabiliyor, üstelik onlann büyük ölçüde bilimsel konuşmalarnı da dinliyordu. "Atatürk hayatta olsaydı böyle olur muydu" diye düşünmeden edemedim. Geçtiğimiz yıl içinde sevgili dostum ve çalışma arkadaşım Yücel Yılmaz'ın TÜBİTAK Bilim Ödülü almış olması münasebetiyle törene gitmeyi çok arzu ediyordum. Eylül'de tören tarihini sordum, henüz TÜBİTAK'tan bir haber gelmediğini söyledi. Kasım'da aynı cevap tekrar edince ben kendi deneyimimi hatırlayarak büyük bir üzüntüye kapıldım. Bunu TÜBİTAK başkanı sevgili dostum Namık K. Pak'a söyleyecektim ki, birden TÜBlTAK'ın Türkiye Bilimler Akademisi ile birlikte bu yıl itk defa Çankaya'nın cevabını beklemeden 10 Aralık'ı tören tarihi olarak tespit ettiğini öğrendim. Bu cesur ve haysiyetli davranışın beni ne kadar mutlu ettiğini anlatamam. Sayın Cumhurbaşkanı, güzel bir mesaj yollamış olmasına rağmen gelememiş toplantıya (ödül alan genç bir araştınadan öğrendiğime göre bazı sanayicilere pluket veriyormuş); Sayın Başbakan da Helsinki ile meşgulmüş, Sayın Başbakan Yardıması Dr. Bahçeli töreni devlet adına teşrif etmiş. Avrupa Akademisi'nin ulkemizdeki üç üyesinden biri ve seçkin bir bilim adamı olan Pak daha sonra, bundan böyle her yıl 29 Ekim'in ödül günü olacağını söyledi: "29 Ekim olmasaydı, ne bilim olurdu ne de bilim odulleri; dolayısıyla ..." dedi. Kendisine katılıyorum. Gönlüm istiyor ki yılda sadece bir gün bile olsa devletimizin başkanı bir gününü ülkesinin ödüllendirdiği bilimcilere ayırsın. Türkiye'de bilim henüz arzu ettiğimiz düzeye gelememiş olabilir. Ama, Atatürk'ün 1925'te, Konya'da öğretmenlere dediği gibi "... blrbirimize Istinat ederek ve hep beraber milletin iradesine dayanarak yürümeğe devam edeceğiz. Milletimizin kat'ına mecbur olduğu merhaleler büyüktür.... Behemahal bu merahil katolunacak, en nurlu hedeflere varılacaktır." Insanı insan yapan en yüce özellik olan aklın en büyük eseri bilimin yaratılması için gerçekten çok zor şartlarda didinen Türk bilimcileri senede bir kereye mahsus bile olsa, devletin birind terdhini oluşturduklarını bilirlerse, hiç kuşkusuz daha büyük bir şevk ve hırsla bilinmeyenin o korkutucu karanlığına karşı savaşlannı sürdürebilirler. 673/5 ' U ö / i TİIDA Yeni bir depresyon türü mü? 20 yü ıçınde depresyon semptomlanyla ügılı araşürmalarda onemlı üerlemeler kaydedıldı Hk sonuçlar umut verıcı Pransyen doktorlar Yera bügüer eşıgınde farklı depresyon turlen geçmıse gore depresyonu daha ıyı tanıyorlar kolayca ayırt edüebümekte Ancak araştırmaya Üerı derece depresyon vakalannın % 75'ı kesın katüan doktorlann uçte bırı bunlardan haberdar olarak teşhıs edüebılmıs Hastalann uçte bırı bır değüdı Geçen yü "Sısısendromu" olarak adlandınlan yenı bır depresyon turu keşfedüdı (Avusturya ımparatorıçesı Elızabeth'ın rahatsızlıgınBu soru formu MaxPlanck EnstHüsu Psikiyatn bolümü tarafından dünya soğlık kurulusu içm geliştirilmistir. Durumunuza dan esınlenerek adlandırümış) Bu depresyonun belırtüen dıgerlengöre uygun olan sıklan isaretieyinlz. • Kendinizi geneide üzgun ve umutsuz mu hissediyorsunuz? nın dksıne daha dıkkat çekacı Bu tur • Her şeyden Ilginizi çektiniz veya diğer zamanlarda hoşlan hastalar üpkı Avusturya ımpardtorıdığmız şeylerden zevk almaz mı oldunuz? çesı gıbı korkulanru, guvensızlıklen• Istahmız yok veya kilo kaybediyorsunuz. Yemeklerden eski nı ve ısteksızlıklennı yogunlaşarümış tadı alamıyorsunuz. ugraşlarla yenmeye çabsıyorlar Or• Uyku sorununuz var mı? (Uykuya dalamama, gece yansı negın tum enerjüerını ışlerınde haruyanma veya gereğinden önce uyanma glbi) camak, aralıksız spor yapmak veya • Eskisine gore daha yavaş konusup daha ağır hareket ediyorsureklı seyahate çücmak gıbı sunuz. Veyahut da yerinizde duramaz hale geldiniz. Sısı depresyonu basın ve talkshow • Cinsel arzularmız azaldı rnı? Yoksa böyle arzulanmz hiç kalyoluyla ve üaç firmalannın gırışımıymadt mı? le daha da yaygınlaştı Wıttchen'e • Kendlnlze güveninlz kalmadı mı? Kendinizi değeniz biri gigore bugunlerde adeta bır moda bl mi göruyorsunuz veya her zaman eleftinyor musunuz? • Konsantrasyonda zorlanıyor musunuz? Veya çok baslt sey hastahk halıne geldı. Sısı depresoyunu sayesınde doktorlar yenı depleri bile hatırlayamıyor musunuz? rosyon turlennı daha kolay tanımaya • Sık sık olumu dusunur oldunuz hatta ihtihar yollan arastırıyorsunuz. başladüar DEPRESYON TESTİ DEĞERLENPİRME: Eğer dört sıktan fazlasını isaretlediyseniz, tipik bır depresyon geçiriyor olabilirslniz. Ancak elinizdeki testin kesin bir yanı olmadığını da dikkate alın. Nügun Ozbaşaran Dede Kaynak Spıegel, 46199