Katalog

Bilimle bilgiye, bilgiyle daha güzeîe... Budapeşte'de yapılan Dünya Bilim Konferansı "yeni bir sözleşme" ye imza attı. Mehmet Öztürk(*) eçen ay, Macarıstan'ın başkentı Budapeşte "Dünya Bilim Konferansı"na ev sahıplıgı yaptı Bu toplantı bır bakıma, büımde ve teknolojıde ınsanlık tarıhının altın çagını yaşayan yırmıncı yuzyıla bır veda toplantısıydı Ancak, şaınn dedıgı gıbı, "en G güzel günlerimiz henüz yafamadıklanmız." Yır m±)irıncı yuzyıl büımde ve teknolojıde, yırmıncı yuzyüı çok gerılerde bırakacak gıbı gorunuyor Yırmıncı yuzyılda "sanayi devrimi nı gerçekleştıren ınsanlık, yırmıbırıncı yuzyılda "bilim devrimi"nı gerçekleştırmenın umudu ve beklentısı ıçmde Bılım adına bılım adamlan nın, toplum adına hukumet ve sıvü toplum orgutu temsıl cüerının ve medya mensuplannın katüdıgı bu bulusma nın sloganı, buluşmanın amacını saklamıyordu "yeni bir sözleşme" Insanlık yırmıncı yuzyılda başaramadıgı "eşit paylaşım"ı yırmıbırıncı yuzyılda gerçekleştırmeye çalışacaktı Bılım ve teknolojı sadece gelışmış ulkelerın refahı ıçın degü, kuresel refah ıçın kullanılacaktı Bunu başarmanın ılk koşulu ıse bılımle toplumun, büımı muzde sadece bılime onemlı yatirımlan gerçekleştırmış olan Uzakdogu ulkelen var Oysa, Turk araştırmacüar, bır zamanların yalınayak koşan Kenyalı atletlerı gıbı, yoksul araştırma butçelerıyle koşuyoı büım maratonunu ve en on sıralara yerleşıyor Bır yanda her turlu engele ve olanaksızlığa karşın ulkenın bdım bayragını yukseltmeye çalışan araştırmacılarımız, dıger yanda bu gelışmelen umursamayan polıtıkacüanmız, bakanlanmız toplumun gundemını belırleyen gazetecüerımız Işte bu karmaşık duygularla ızledım büım konferansını Konferansta bırçok sunum vardı Bazüan geçmisin ve şımdmın bır dokumuydu Büım ve teknolojının topluma kazandırdüdan AntüDiyotıkler, çıçegı ve çocuk felcıru eradıke eden aşüar, tarımda "yeşü devrım", cep telefonu, Internet ve büınçsız uygulamaların faturası Çevre kırlenmesı, atom bombası, bıyolojık süahlar Dıger sunumlar ıse bır bakıma ımzalanacak olan "yeni sozleşme"nın altyapısını oluşturdular kan ulkelenn büımden ve teknolojıden çok daha "acü" sorunlan var. Bu ulkelerde büıme ve teknolojıye yatınm, temennı ve nıyet aşamasından oteye geçemıyor Uzun yülar gelısmemış ulkeler kervanında yer alan Turkıye, artüc daha çok "geçiş dönemi"ndekı bır ulke olarak algüanıyor, dışarda Bunu algüamak ıçınse, aslında Turkıye'ye dısandan bakmaya gerek yok Son yırmı yüdır çok daha yogun bır bıçımde hıssettıgımız toplumsal degışım bu geçış donemının en belırgm ışaretı Bazüanmız bu toplum sal degısımı, bır toplumsal sarsıntı bır kotuye gıdış olarak algüasak da, Turkıye'nın her gun daha ıyıye, daha guzele dogru yol aldıgını gormemek ıçın ya kor olmak lazım, ya da ınatla gozlenmızı yummaya devam etmek. Içınde bulundugumuz bu noktada yaşanan toplumsal degısımı durdurmaya, onunu kapamaya çalışmarun pek anlamı kalmadı artık Nehır taşmış, kendıne yeru yataklar bulmaya çalışıyor Eger bu ulkenın ınsanlannı sevıyorsak, toplumsal büıncın bır parçası olduğumuzu dusunuyorsak, gelecegı hazırlamak zorundayız Taşan nehır yeni yataklannı ararken, bu taşkını vurdumduymazlüda ya da şaşkınlüda seyretmek yerıne, nehrm saglam yataklara yerleşmesıne yardımcı olmamız gerekı yor, kanallar açarak, bentler yaparak Altı nokta Gelecek yuzyüın toplumu bügı toplumu olacak, Bügı toplumuna gıden yol bügıden, bügıye gıden yol bılımden geçecek, Büım büınçh, yaru ınsana ve dogaya saygüı olarak uygulanacak Uygulanacak büım yoksa uygulamalı bılım de olmayacagı ıçın temel büıme yatırım yapüacak, Büımın, ulke, toplum, cınsıyet aynmı gozetmeksızın herkesın ulaşabüecegı, ınsanlıgın ortak mırası oldugu hatırdan çıkarümayacak, Dogal büımlerle sosyal büımler banşık olacak Gelecek yuzyüda ınsanoglunun çozmesi gereken çok onemlı sorunlar var Daralan tarım alanlan üe artan Dunya nufusuna baglı olarak buyuyen gıda gereksınımı, gıttikçe tukenen ıçme suyu kaynakları, büınçsız ve dene tımsız endustrıyel uygulamaların getırdıgı çevre kırlüıgı, büımı ureten ulkelerle tuketıcı ulkeler arasında artan geUr ve refah dengesızlıgı yeni teknolojüerın barışçı olmayan uygulamalan Büıme yatınm, büınçlı teknolojık uygulamalar, bireye ve çevreye saygı bılıncı, butun bu sorunlann uste sınden gelecek gıbı gorunuyor Ama nasü' Işte butun sorun burada dugumlenıyor Sıyası bloklann yıküdıgı Dunya nın "yeni düzen"ınde aruk ulkeler dort ana grupta toplanıyor Gelışmış ulkeler, geçış donemı ulkelen, gelışmemısler ve yeni ortaya çıkan ulkeler Herhangı bır ulkenın bu yeni duzendekı yerı, o ulkenın büıme ve teknolojıye yaklaşımını belırleyen en onemlı unsur olarak çüayor karşımıza Kaba bır genelleme yaparsak büım ve teknolojı gelışmış ulkelenn ajandasında en on sırada Buna karşüık gelısmemış ulkelerle yeni ortaya çı Dünya Bilim Konferansı ödül töreninden... ureten kesımle büımı kullanacak olan kesımın bır araya gelıp yeni bır sozleşmeye ımza atmasıydı Nasd bır Turkıye ıstıyoruz9 Bunun yanıtını galıba aklı başında herkes büıyor Asü tereddut edüen konu, ozledıgımız Turkıye'yı kurmak ıçın ızlenecek yol, oncelüdenmız ışte bu noktada karşımıza çüayor "büım ve teknolojı ye bakış açısmın onemı Turkıye ozledıgı duzene "büım ve teknolojı"yı go zardı ederek ulaşabüır mı 9 Ya da, ulkenın büım ve teknolojıden daha "muhım", daha oncelıkh sorurüarı mı vardır ? Gozlemlenen odur kı, ulusal polıtıkaları belırleyen ve hayata geçırenler ıçın, yukardakı her ıkı sorunun yanıtı da evetur "Mület çay parasma muhtdçken1, teknolojıden bahsedüebüır mı 7 Insanlanmız hastane kapüannda bekleşırken, "büım" neyı halledecek' Bunca ıç ve dış guvenlık sorunlan varken ve butçenın yansı faıze gıder ken, TUBITAK butçesını arürmak da nereden çıktı? Bu gerçekler lıstesını uzatmak mumkun Ama sonuç degışmıyor bır turlu Çeşıtlı gerekçelerle bılım ve teknoloji polıtücalan unutulan, gozden çıkarüdn, beklemeye alınan polıtıkalar olagelmış Devlet buyuklerının, bılım adamlannın gonlunu almak ıçın zaman zaman sarfettüden, "bılım onemlıdır, Turkıye teknolojıye yatınm yapacaktır" gıbı sozlerı de bır turlu, ıyı nıyet ve düekler aşamasından oteye geçemıyor Özlenen Türkiye'ye nasıl ulaşılacak? En hızlı artış Ne yazık kı, Turkıye'nın toplum temsücüen bu ımza torenıne gelmedüer Daha "muhım" konular vardı Turkıye'nın gundemınde, ya da bılım toplum sozleşmesı kavramına alısık olmayanlar ıçın ' yeni bır sozleş me"nın bır arüamı yoktu BeUa de, büımsel uretımın he nuz Turkıye gundemıne gırmedıgı duşunuluyordu Oy sa, Budapeşte toplantısında dagıtüan The UNESCO Courrier dergısındekı bır yazı bunun tam tersı bır tabloyu serıyor gozlerımızın onune Büımsel yayın sayısında en hızlı aroşı saglayan on ulke arasında, Turkıye'yı goruyoruz beşıncı sırada (1) Ulusal gelır başına duşen yayın sayısında kırk üancı ulke olmamız kırmıyor cesareümızı (2) Çunku en ıyı koşan beşıncı Dunya ulkesıyız Onu645/4 Griliğin ağır maliyeti Oysa, hıçbır gerekçe, Turkıye gıbı bır ulkenın büıme ve teknolojıye yapması gereken yatınmlan ertelemesıne bahane gosterılemez Nıye mı' Çunku bu alanda kaybedüen her yıl , ulkenın gelırgıder tablosunda gorunmeyen buyuk delüder açmaktadır da, ondan Büımın ve teknolojının getırecegı kazanımları tahmm etmek kolaydır Asü gozden kaçan ıse, cehaleun ve teknolojüc gerüıgm ulkeye olan agır mahyetıdır Bır örnek verelım Hepaüt C vırusunun en yaygın bulaşma yolu, vırus taşıyıcüanndan yapüan kan transfuzyonudur Bu vırus 1989 yılında bulunmuştur ABD'de kanda rutın olarak Hepatıt C vırusu testı 1990da yapümaya başlarken, Turkıye aynı testın rutın olarak uygulan