Katalog

hatta tum ınsanlıgın yaran ve kullanımı ıçın bügı uret mek yayımlayarak da bu sonuçlann paylaşımını sagla mak olmalıdır Yayın yapmış olmak, yayın sıralamasın da bır sıra daha one geçmek ıçın yayın yapmak anlam sızdır Dunyanın gelışmıs ulkelerınde degışık büım alanlannda araşürma yapmak amacıyla kurulmuş bır çok araştırma merkezlerı, ozel vakıf ve kuruluşlar da unıversıteler yanında hatta daha çok araştırma ve bı lımsel yayın yaparken, ulkemızde bılımsel yayın başlı ca uruvfirsıtelenmızde yapılmaktadır Gelışmış Baü ve Uzakdogu ulkelerınde yapılan bılımsel yayınlar o ulkeler ve topluma çok şeyler kazandınr Bılımsel yayın sonucuna gore ulkelerın egıtım, bılrm yatırım uretım pohükdları şekıllendınlır Ya yın sonuçlan ışıgında yenı teknolojüer gelısürılır, yenı araçgereç tuketım malzemesı uretımı, yenı tedavı yontemı gelıştınlır Toplumun yaşam kalıtesı yukselır En azından yayının yapüdıgı dergüer tum ulkelere sa tılarak para kazanılır Yenı kıtaplar yazüır eskılerı yenır, semınerler, kurslar duzenlenır Çok merkezlere uste ogrenım harcı altında para da odeyen bedava ışgucu, master ve doktora oğ rencı gelışı artar ve bunlar da o kuruluş adına yayın ya ar Yanı bılımsel yayınlardan para da kazanılrr Bılımsel yayınlar bu yayınlardan yararlanmayı büen toplumlara hızmet eder, çok şeyler kazandınr Ulkemız kaynaklı bılımsel yayınlar ıncelendıgınde bunlarm buyuk bır bolumunun unıversıteler ve İnternet erişimi ve çocuklar Y ırraıncı yuzyüa damgasını vuracak gıbı gorunen İnternet kutuphane ortdmırun çok otesınde bır çalışma haberleşme, egıtun yayın ve ücaret ortamıdıı internet bır teknolo jık gelışmeyı ıçınde taşıyan ona onculuk eden bır ortam ve gelecegın toplumunun bır oncekı modelı olmasıdır (1) Turkıyede 250 bın tum dunyadd ıse 100 200 müyon arasında kullanıcısı olan ınter netın kuresel dagılımı o deıılı hızlı gelıştı b Intemet ı ızlemek ya da kontrol etmek olası boyutlan aşü Merkezı kontrolu olmayan bır yayın olması buyumenın nasıl olacagı yolunda bır ıpucu da venruyor dolayısıyla her ulke internet baglantısını gerçekleştıruken kendı ul kesının dılıru degerlenm ve kımlıgını de kollamak dunımundadır (2) Bu ıncelemede Intemet ın dogum yen olan Amerıka dakı uygulamalar da ele alındrdk bu deger olarak çocuklar ve onların ıntemete sağlıkh enşımlen ele alınacakür İnternette çocukları neler bekliyor? Intemet ın herkesın fıkırlerını paylaştıgı bu oıtam olması çe şıtlılıgın yanı sıra bazı tehlıkelen de beraberınde geürmektedır Gerçekte bu sorunlar çocukların eve gelen gazetelerde televızyonda ızlenen füm ya da programlaıda karşılaştıklan şıddet ve pornografi gıbı sorunlann benzerlendır (3) Uygunsuz goruntu dıl şıddet ya da tacız çocukların İnternet enşımınde karşüaşa bıleceklerı tehlıkelerden bazı landır internet te çocuk gu venlıgı uzennde onemle durukndsı gereken bır konu halı ne geldı Çocuklanmız her ge çen gun mtemetle daha fazla haşır neşır olacaktıı Burada goıev hepımızp duşecektıı ıs ter egıtımcı ıster aıle ıster bılgı uretıcı olalım Kuşkusuz Internet'ın egıtım amaçlı kullanımları gelışmışür, ancak temelde İnternet yeüşkınlere yonehk olarak başlatılmış bır uygulamadır Dolayısıyla yeüşkın hızmeüne sunulan bır ortamın çocuklar tarafindan kullanılmdsı bırtakım sorunları ortaya çıkaracaktır Gates bu durumu şoyle belırtıyor (4) Elımızın altında bu kadar malzeme varken ozellıkle çocuk lann erışebılecegı sayfaların deneümı onem kazanır internet kuresel bır kıtleye ulaşır, buna karşüık kabul edılebüır ıçenkkavramı ulkeden ulkeye değışır Dığer yandan yasadısı ıçerıklen hazırlayan lann ızlenmesı de oldukça guçtur Boyle bır ortamda sansur zor bır ış olarak gorulur internet m belırgın ozellıklennın ışıgında, en etlalı ıçenk yaklaşımı her ulkenın bazı sıtelen kılıtlemesı bunun yanı sıra internet sanayıının ozdenetım uygulaması ve ıçenk denetleyıcı yazüımlann hazırlanmasıyla mumkun olacaktır İnternet ın protokolu dışında bağlı oldugu herhdngı bır yasa ya da yonetmelık yoktm internet halı hazırdakı durumuyla bır yayın servısı sayümıyor ve de bır yasa ıle sınırlandınlamıyor (5) Ote yandan ozgur ıletışım ornegının en guzel sergılendıgı ortam olan internet boyle bır sınırlandırmayı kabul eder mı sorusunun cevabı Amenka'da oıtaya çıktı Şubat 1996 da kongreden geçıp Başkan Clinton tarafından ımzdlanan Communıcatıon Decency Act (CDA) (6) yanı tletışımde Uygunluk Yasası ust mahkemece 2 ye 7 olumsuz oy alarak Hazıran 1997 de yururlukten kaldınldı Bu yasa kımı olunibuzluklanna karşm Intemet te çoruklann guvenle dolaşabıl meleıı ıçın onemlıkararlar getırmekteydı Yasanın reddedılrnesının nedenlerınden bırısı İnternet hızmetlenne filtre onlemı geürebıl mesı olanagıydı (/) Oysa bu suzgeçleme yontemıyle Interne te gırış tamamıyla engellenmedıgı surece her zdinan ıçın çocukların ıs tenmeyen sıtelere ulaşması olasıdır Ustelık çocukların bu suzgeçleme yontemıyle emm yerlerde' dolaştıklannı sanan egıtımcı ya da annebabalar çocukldrı eskısınden daha fazla kontrolsuz bırakabüıyorlar 1975 yüında VVashıngton'da toplanan Mıllı Eğıüm Bırlıgı'nce açıklanan Egıtımcüık Meslegı Ahlakı Ilkelen nın oğrencüere yonelık ılkelerınden ılk doıt tanesı şoyledır (8) Egıtımcı ogrencısıne yonelık davranışlannda 1 Ogrencının ogrenmesıne geçerlı bır mantık olmadan kısıtlama getıremez 2 Geçerlı bır mantık olmadan ogrencmın degışık goruşlere ulaşmasına mudahale edemez 3 Ogrencının ılerlemesıne katkıda bulunabılecek konulan ogrencıye men edemez ya da çarpıtamaz 4 Ogrencıyı bılgılenmesme, saglığına ya da guvenlıgıne za akademik yükselme amacıyla yapıldıgı gorulur Araştırmacılar yaptıklan araştırmalarla toplum yororı arasmdo ilişki kurmalıdır. Çok az sayıda bılımcı ıse yayın yapmaktan zevk aldıgı ıçın daha çok yayın yapmak ıster Bu yayınlardan yararlanan yoktur Bunlann çok okundugunu, ozellıkle ulkemızde okundugunu soylemek guçtur Aynı bılım dabndakı meslektaşları bıle okumaz Hatta çogu jurı uye lerı bıle tam okumadan sadece bakar, yuzeysel ınce ler Bılımsel yayınlarımızın toplumumuzun yasanü du zeyındp teknolojı uretımımızde, bır degışıklık yaratmadıgını, toplumumuza bır şeyler kazandırmadıgını soyleyebüırız Yayından ve duzenledıgırruz kongrelerden yararlanamadıgımız gıbı, bazen uste de para verı yoruz Ulkemızde yanlız ozel sektor degıl kamu büe bü gı ve teknolojıyı satın alır Bır sorunun çozumu ıçın bı le yabancı uzman getırır, ya da elemanlarını yurtdışına kursa gonderır Bu gerçek karşısında bıraz duşunmelıyız Nıçın yayın yapüm9 Ne ışe yaradP Unıversıtemıze, ulkemıze ve toplumumuza ne kazandırdı? Ne yapmalıyız kı kullanüabılsın'' Bu ve benzen sorulara cevap aramalayız Bu ara da daha çok yayın yapmaya çalışmalı ve yayın sırala masındakı başarımıza sevınmelıyız Ancak kabuğumu zu yırtarak, duşuncemızı degıştırmelı, bılgıyı büımı ve bılımsel yayın sonucu gunlek yaşantımızda kul lanabılecek anlayış ve kultur duzeyıne ulaşabılmelıyız Bunun yollarını aramalıyız Bu anlayış degışıklıgı toplumun kultur ve yaşam standardını yukseltebüecegı gıbı bılımsel araştırma ve yayına destegı de arttirabüır Aksı halde yayın yapmış olmak ıçın yayın yapmak ve bu tur yayınlan bılım odulu ıle odullendırmek bır yarar saglamadıgı gıbı saman alevıne benzer geçıa bır sevınçten ote gıde mez. Prof. Dr. Mehmet Doğan Hacettepe Umversıtesı Meslekı Teknolojı Yuk sekokulu Muduru 645/16 rar verecek durumlanian korumak ıçın elınden gelen gayreü gos terır Bu ılkelerın de belırtügı gıbı egıtımcıler çocuklara ogrenmelerı bılgüenmelerı konusunda her turlu ozgurlugu tanımakla yukumlu olduklan halde ogrencılen guvende tutmakla da aynı denscede yukumludurler Unlu 'Ozgurluk Uzenne' adlı esennde John Stuaıt Mill, ınsanlann bır firsdttan ozgurce yararlanmalannı engellemek, yanı sansur uygulamak ınsanlann oğrenrne gelışme olanaklannı yok etmektır kendını gerçekleştırme ancak ozgurlukle mumkundur de mekte ancak soz konusu çocuklar olunca soylem degışmektedır (9) Burada çocuklardan ya da kanunun belırledıgı erkeklık ya da kadınlık durumu yaşından kuçuk olanlardan bahsetmıyoruz Onlann hem kendı hareketlerının sonuçlanna karşı hem de dışar dan gelecek tehlıkelere karşı korunmaya gereksınımlerı vaıdır' Bu çahşmada da vurgulanmak ıstenılen çocuklara bır yasak lama geürmek degıl sadece onlara dıkkatlı bır kontrol uygulamaktır Intemet tekı zararlı bılgılerden çocugu korumak oncelıkle egıtımcüere ve aılelere duşecektır Çocuklar ıçın neyın uygun olup olmadıgını bu kurumlar belırleyecektır Egıtımcıler teknolojıyı kullan makla bılgıyı kullanmak arasındakı farkı ıyı kavramak zorundalar Eger egıtımcılerın amacı teknolojı aracılığı ıle ogrenmeye bır ıvme kazandırmaksa soz konusu teknolojı nın ozellıklerını pedagojıyı ve dc ogrenme sureçlerını etraüıca draştırıp ondan sonra karar vermelıdırler (10) Ornegın internet tp AIDS konusuna ılışkın bır tarama yaptınlmak ıstenıl dıgınde enşılecek bdgüer 17 yoşın dakı bır çocuk ıçın oıseleyıcı olabılır ABD Başkan Yardımcısı Jtl Core'un şu ozu kayda deger olia gerek Çocugunuzun Intemet e enşımını manıpule etmek sansur uygulamak degıl ana babalık yapmaktır '(11) Hangi önlemler alınabilir? Çocukların internette uygunsuz materyallerle karşılaşma ması ve orselenmemelen ıçın alınabılecek bazı onlemleı bız egı tımcı ve annebabalara rahatlık sağlayabılır (12) * Çocukların egıtsel çdlışmalanna olanak veren ancak ıstenmeyen sıtelere gırışlennı onleyen etküı bır ültre programı seçılebı lır * Aıleler çocuklanna gerçek yaşamda ıstenmeyen olaylarla karşılaştıklanndd uygulayacaklan baş etme davranışlannı ogrettıklerı gıbı, Intemet te de nasıl ddvrdnacaklannı ogretmelıdırler * Okullar ya da Intemet cdfelen çocuklara uygun olmayan bır sıteye gırdıklennde çıkış yapmalan gerektıguu ve aksı takdırde uyguldyacdklan yaptınmlan açık şekılde belırtmelüerdır * Sıtelerı oluşturan kımseler kullanıcılan arasında çocukldnn da olduğunu unutmdmdlı ve sıtelerı oluştururken olabıldıgınce ço cukları zararlı gonıntu ve metınden uzak tutabılmenın yollannı araştırarak materyallennı uygun suzgeçlerden geçırmelıdırler Teknolojı kuskusuz ogretım üeüşım surecıne katkı sağlayabı lır, ancak teknolojılenn en onemlı rolu bırer degışım katalızoru go revı ustlenerek ogrencı ve oğıetmenlenn tutum ve degerlennı bır kez daha gozden geçırmelerını sagldmaktır (13) Not Bu makale 13 15 Nısan 1999 tarıhlen drasında Anadolu Unıversıtesı Iletışım Bılımlerı Fakultesı tarafından duzenlenen Üetışım Ortamlanndd Çocuk Bırey başlıklı sempozyumda sunulan bıldınden kısaltılmıştır KAYNAKLAR (l)Akgul MusıM Tuılaye Inlemelı nden Surunlü v« Çozum Arayışları BTHaberiai? 13 Lylul 1998 (2) Mohle Mlke ve Marnde VVılvın rulhınl Aspecti of Inleınel Usage A Pretonınaıy Iııguııy tducalıonal Technology Reaeırrh and Developmenl 461 1998 sa 109 I1J (3) Odabaşı Ferhan Bügıadyıu Ağl<m ^ağâaş L^ılımde Yenı Telmolo|ileı Edılor Bekn Oaıı Es kı?ehır Açılrajretım FMoillaiı llko()ıolun O^relnıeıılıı}! Usdiıs Tamamlama Ptocjramı I99S (4) Galaj Bıll Dl)ltal Sınır Sıslemıyle Duşunre Hı/ında Çall$m ık Çev All Cevdl Akküyunlu Ifltanbul Üo^Jan Of 5HİAŞ 1999 s 130 (5)http//wwwccaccanmsuedu (fi) Levy Slpw»n USV ıhe Inleınel News woek31 Mdil 1997 ss 5659 (7) hltp//wwwKıdJhıeldcom/CDA (8) Stnke Kennelh A w lonfî F Sollıs The Flhıcs ol TeaUııng US A HBachera Collage Ptess 1965 « XIII XIVs (9) ıbıd s 16 (10) Wınd«chltl Malk ThP WWW and Cldssıoum Resediıh Wli.ll Palh Should We Take' Lducalıonal Resedicheı 27 I 1996 ss 28 11 (11) Odfr Noım.uı DC Summıl Tdlrns un Kıds Nel Seeks Tb Avoıd Regulalıon Ubıary Journal January 1998 on hrtp//wpb4 seoıchbdnkcorn/ınfoltric/sessKjn (12) hltp//www voıcenel cam/ Cranıeı/eensorshıp html (13) Davenport Davıd ve Emek Erarslan VIRTUAU.YTHERE The Inleınel ınSuppoıl ofUuınıng Tuılaye Ikınu UluskıaidSiUzaklan Eeımm Senıpozyumu Ankara 7mrır A]nıu Milbaatılık Hınncllfıı lld Şlı 1998 Y. Doç. Dr. Ferhan Odabaşı Anadolu Unıv EÇfitım Fakultesı Büguayar ve O^retım Teknoloıılpı ı Fqıtını Holunıu