Katalog

Türkiye'de Güneş tam t /1 Ağustos'ta binlerce gökbilimci, onbinlerce turist, binyılımızın son tam :: tutulması için Türkiye'ye geliyor 2 dakika 40 saniyelik tutulma, ZonguldakAmasra'dan Türkiye'ye girecek, CizreUludere'den çıkacak Güneş tutulmasmı onceden ilk kez Anadolu'da Miletuslu Thales saptamıştı. IÖ 28 Mayıs'ta S8S'teki bu olay Lidler ile Perslerin Kızılırmak'taki S yıllık savaşını sona erdirmişti. Ozgen Acar onemın üa ' 'super gucu " Kızılırmak (Halys) kıyısında, beş yüdır layasıya savaşıyorlardı Bır gun, gupegunduz, gokyuzu bırden once koyu mavı bır renk aldı Sonra karardı, yıldızlar gorun du, hava sogudu Tarıh 10 28 Mayıs 585 ıdı Taraflar, tanrüann "savaş" degıl 'banş" ıstedıgıne karar verdıler Kızılırmdk'ı eskısı gıbı sınır kabul ettıler Savaşanlardan bırı olan Salıhlılı hemşehrımız Lidler, Doguya dogru açüarak topraklarmı Halys Irmagına (Kızüumak) kadar yenışletmışlerdı Iran'dakı Medler de Batı'ya yonelıp Kızılırmak'a dayanmışlardı Medlerın başında Kyaxares, Lıcilenn başında unlu Kral Karun'un (Kroesos) babası Alyattes vardı Ila super guç Kızılırmdk ta komşu olrnuştu Bılınrneyen nedenle çıkan savaşı o gun durduran bu doga olayı, "tam guneş tutulması 'hdan başka bır şey degıldı D larda kendı golgesınden yararlanıp pıramıtlerın yukseklıgını olçerek geometrıye "7bles Teoremlen"m armagan etmıştı Babılonya'da da astronomı bılgısını gelıştırmıştı Babıllılerden astronomı bılgderıne ılışkın bazı belgeler gunumuze kalmıştır Guneş tutulması uzerınde çalışma yaptüdarı bılınmekle bırlıkte, rutulmayı onceden belırle dıklerıne ılışkın bır verı yoktur Thales yap tıklarını yazan bır ınsan degıldı Yaptıklannı daha sonrakı bılım addmları ıle tarıhçılerden ogrenryoruz Thales'm ılk kez onceden hesapladıgı bu guneş tutulması olayında Babıllılerın bulgularını gelıştırdıgı sanılıyor Bu yü 11 Agustos Çarşamba gunu yaz saatı ıle 14 20 42'de ZonguldakAmasra kıyısıdan 112 km genışlıgınde bır korıdorla tam guneş tutulması Türkiye'ye girecek Ikıncı bınyüın son "tam guneş tutulması" en çok yıne Kızılırmak yoresınde kendını gos terecek "Guneş Tutulması"mn ne oldugunu hsaca anımsayalım Dunya, Guneş'ın, Ay da Dunya'nm çevresmde kendı yorungelermde donerlerken Guneş goren yuzlerı ay dınlık, arkalan ıse karanlıkta kalır Karanlık yuzdebır 'golgekonısı "oluşur (Resim2) Ay'ın araya gırıp golge konısınm ıçmde be lırmesmden sonra golgesmın dunya uzerıne duşmsı ıle Guneş tutulması olur Dunya, bu anda Guneş ışınlarını alamaz Bunun gerçekleşmesı ıçm Guneş Ay ve Dunya ran aynı dogrultuda olmaları gerekır Bu du rum, ancak Ay m hılal ve dolunay evrelerın de olanaklıdır Eger Ay'ın yorunge duzlemı, tam olarak Dunya'nın yorunge duzlemı ıle çakışık olsaydı, her yenıay evresınde Guneş tutulması kaçınılmaz olurdu Oysa her ıkı yorunge duzlemı arasında 5 derece lık bır açı vardır. Bilge Thales'in kehaneti Işın ılgınç yanı o gun guneşın tutula cagını Aydınlı hemşehrımız Miletuslu Thales (10 624546) (Resim1) çok onceden hesaplamıştı Bu, tarıhte guneşın tutulacagını onceden saptamanın bıknen ılk ornegıdır Bu olayı gunumuze aktaran kışı Bodrumlu hemşehrımız tanhçı Herodotos'tu Donemınde "yedı bılge"den bın kabul edı len fılozof Thales, Mısır'da bulundugu yıl dakıkada 30 km'dır Buna gore, Dunya uzerınde bellı bır yerde tutulma suresı en fazla 270/3=9 dakika olur Halkalı tutulma ıse en fazla 10 dakika surer Dunyada tam golge konısınm ıçınde kalan yerlerdekı gozlemcıler ıçın Ay dıskı, Guneş'ı tam olarak orter ve bır "tam" Guneş tutulması olur Yan golge konısı ıçınde kalan bolgelerde, "parçalı" tutulma ızlerar Ay Dunya'dan çok uzak oldugu zaman tutulma gerçekleşırse konının ancak uzantısı Dunya'ya ulaşabüır Bu uzantı konı ıçınde kalan yerlerden, Guneşın kenan halka bıçımınde gorulur Buna "halkalı" Guneş tutulması denılıyor Kımı zaman halkalı başlayan bır tutulma, daha sonra golge konısınm tepesının Dunya'ya degmesı ıle tam ve onun otesınde tekrar halkalı tutulmaya donuşebı lır Tıpkı Lidler ıle Medler Savaşı'nda oldugu gıbı, Cuneş tutulması anmda, hava bırden sogur, gok koyu mavı bır renk alır, yıldızlar gorunur Tam tutıümada Guneş'm kenarına denk gelmış bır patlama gelısıyorsa bu olayı dev teleskop ve fıltrelerle goruntuleme olanagı vardır Tutulma sırasm da çekılen fo tograf ve fılmler Guneş atmosferının uçboyutlu yapısını ortaya çıkarır Boylece yuzeydekı olu şumlar degışımler, patlamalar ürtınalar gok bılımcılerıne onemlı bılgıler sağlar 8. Kuzey Kutup hattında 2122 Temmı 112 km genışlıgmde bır korıdor gıbı P pa'ya yonelırken sırayla FVansa, Almr Avusturya, Macarıstan, Romanya ve Bı rıstan'da (Resira5) ızlendıkten sonra kıye'ye ZongulddkAmasra çızgısınde: recek Ilgmç bır raslantı "tam tutulma' doru Türkiye'de Hatü'lerın "Guneş Kı (Resim6) sımgesının bulundugu Alac yuk ve Hıtıt Kondoru uzerınden Kı mak'a ulaşacak "Altın Hılal'\ yaratan I ve Fırat nehırlerme dogru yoneldıkten ra Turkıye'yı 14 44 55 de Cızre Uludeı terkedecek (Resim7AB) Mezopotd uzerınden ulaşacagı Hmdıstanda ak saatlermde gucunu yıtırecek Bu kori' raslayan yorelerde "tam", dışmdakı ye de ıse "parçalı" tutulma gozlenecek Amerıkan uzay kuruluşu NAS Tam, parçalı, halkalı Guneş tutulmaları, "tam', 'parçalı ve "halkalı" olmak uzere (Resim3,4) uç çeşıttır Gokbılımı (Astronomı) ıle ugraşan bılgınlere gore Ay'm golge konısınm tepesı Ay dan yaklaşık 375 bm km uzaktadır Ay'm Dunya'ya uzaklığı ıse 350 bın ve 400 bın km arasında degışıı Ay, Dunya'ya en yakın oldugu zaman golge konsının tepesı Dun ya'nın ıçınde kalır Konının Dunya kuresı ıle ara kesıtı bozulmuş bır elıps bıçımdedır Genışhgı en fazla 270 km'dır Bu golge ko nısı ıle Dunya kurenın arakesıt çapıdır Bu golgenın Dunya uzerındekı ılerleme hızı Hatti Güneş Kursu Guneş tu tulması olayı R.67 CUnef tutulma aşama ömekler Reslm 1: İlk kez Gunef'in İO 28 Mayıs 585'te tutulacağmı onceden taptayan Ay dınMlletuslu bilge Thales 628/12 Resim 2: Ay (ortada), Dunya (tolda) Ile CUnef (sağda) arauna girince oluşan gölge ko yanatan bir yorumçlzlm