Katalog

Zümrüt'ten aklsler bırçok hastalıgın tedavısı mumkun olacaktır Benzer bır tıp devrımının yenileıtebilir dokular alanmda da gerçekleşmesı beklenmektedır Yenılenebüır dokulann elde edümesınde en onemlı aşama, doku gehşımınde rol alan genlerın belırlenmesıyle gerçekleştı Insarı Genomu Projesı ınsan genlerırun tamamıra belırleme olanagı saglayacagı ıçın, şu anda sadece kan hucrelerı ıçın uygulanan yenüenebüir Dogu teknolojısı zamanla, pankreas, karacığer, derı ve hatta beyın gıbı dokular ıçın de kullanılabılecektır değerlendırümış ve toplumumuzdakı genetik çeşıtlılıkler yenı hastalık genlerırun bulunmasına vesıle olmuştur Bu tıp çalışmalann evrensel bılıme olan katkılan yadsınamaz Ancak, bu kapsamda yapılan bılımsel alışverışlerden ulkemızın payma duşenlerın olması gereken duzeyde gerçekleştıgını soyleyebılmek çok zordur Omegın, bu çeşıt projeler sonucu tanımlanan hastalık genlerı ıle ılgılı patentlerde, ne yazık kı, Turkıye adresü araş ürmacı bulmak hemen hemen olanaksızdır • A. M. C. Şengör La Turquie Kemaliste Arkeoloji ve Sanat Yayınları'nın sahibi dostum Nezih Basgelen telefon etti: "Sana iyi bir haberim var" dedi. Taşlıklıoğlu Armağanı'nın birinci cildi hazır. Eğergelip gormek istersen gostermek ıstedığım biriki başka şey de var." Davet üzerine aynı gün öğleden sonra eşimle birlikte kendisine uğradık. Nezih beni görür gormez kare şeklinde bir karton kutuyu kaptı "Bunu bilhassa sana gostermek istiyordum. Yalnızca 1000 adet basıldı". Kutudan çıkan enfes kitabın başlığı tanıdık geldi: La Turquie Kemaliste, yani Kemalist Türkiye. Kitap Nezih'le Gökhan Akçura'nın Ray Sigorta için hazırladığı bir eser. La Turquie Kemalisteben bu adı bil'ıyorum! Ama nereden? Galiba HasanÂli Yücel'in kızı Canan Hanım'da gördüğüm bir kitap mı, dergi mi? Otomobille Nezih'ten eve giderken açtım kıtabı başladım okumaya. Ray Sigorta Genel Müdürü Çetin Alanya'nın kısa sunuşundan sonra Çelik Cülersoy'un "Cumhuriyet Ruhu" başlıklı yazısı geliyor. Gülersoy'un enfes yazısı çok dokundu bana. Kaybolan bir dunyayı, hayır, hayır, yitirilen bir cenneti anlatan aşk ve azıcık da öfke kanşımı bir duygunun mürekkebe dökülmüş şekli. Bir çocuğun gözünden, sayısız harplerden nihayet barışa, sonsuz gibi gorunen bir kâbustan nihayet huzura, kaderin kolelik olduğu sanılan bir dunyadan nihayet özgürlüğe, birbirine sarılarak kavuşmuş, kendini içinde bulduğu harabeyi bir saray yapacağından hiç kuşkusu olmayan, kendisi fakir ama gönlu zengin, üstu çıplak ama başı dik bir ulusun öyküsü. 0 öyküyü okurken kitaptaki fotoğraflara bakıyorum. Aman Ya Rabbi! Bu fotoğraflar benim memleketimden mı? 0 fotoğraftakı insanlar benim insanlarım mı? Fotoğrafın kalitesine mi hayran olayım, yoksa olumsüzleştirdiği insan şekillerinin güzelliğine, modernliğine, mutluluğuna, parıltısına mı? 19331948 yılları arasında çekilmiş bu resimlerden yalnızca 4045 yıl önce Türkiye'den çekilmiş resimleri düşünuyorum: Partal kıyafetII, mıskin kılıklı, ifadesiz suratlı insanların çoğunlukta olduğu, yirminci yüzyıldan çok ortaçağı çağnştıran sarıklı, şalvarlı, çarşaflı, peçeli şekillerin gorulduğü, evlere bile utanmadan bir de "kafes" tâbır edılen peçelerin takıldığı surrealist manzaralar. Bu kitapta gordüğum ışık ve enerji saçan guzel insanlar o eskı fotoğraflardan bana bakan ınsan enkazının çocukları, torunları mı? Bu nasıl mumkundur? Işte 19331948 yılları arasında 49 sayı çıkan La Turquie Kemaliste dergisini zamanın "Matbuat Umum Muduru" Vedat Nedim Tör, benım ağzımı bugün bile açık bırakan bu inanılmaz, bu muazevî değişmeyi bizlere ve dünyaya belgelemek için çıkarmıştı. Nezih'in yaptığı kitap bu belge okyanusundan toplanan damlalardan oluşuyor. Bu kıtaptan bın tane değıl, yuzbin tane, belki bir milyon tane basılmalı, okullara, dairelere dağıtılmalı, her yerde okunup gorulmelı. Görulmeli ki anlaşılsın, yalnızca akıl ve bilım yolunda gıdilerek neler yapılabilir! Milletin kafası çocuk masalı misali ortaçağ kalıntısı hurafelerden kaldınlıp da dünyayı olduğu gibi görmeğe başlar, aklını kullanarak o dunya hakkında düşünmeye cesaret ederse, her duşunceyi en aamasız bir şekılde gozlemle eleştirebilirse, hiçbir otoriteyi tanımazsa, en cahil, en aciz, en duşkün sanılan bir toplum bile neler neler yaratabilir. Bu kitap okunmalı ki anlaşılsın, Kemâlizm ne sağdır, ne soldur, fakat aklın, bilimin, doğa ile insanın doğrudan temâsının yoludur, Kemalist Türkiye belki de ınsanlık tarihinin ilk gerçek bilimsel yöntemle yaratılmış toplumudur. Yabancılann Anadolu'daki ulusal uyanış hareketine taktıkları bu ısım, bu guzel isim, mutlu bır rastlantı sonucu, sözcük anlamıyla da "mukemmelın yolu" anlamına gelir. Turkıye'nın henuz bır ulusal genom projesı Insan Genomu Projesı'nın dığer onemlı bır nuı olmadıgını soylemıştk Tabıkı, bu eksıklık ulsonucu da genetik çesitlilik konusudur Büımkemızde çok derın olarak hıssedılmektedır Insan sel çalışmalar butun ınsanlann Afnkalı bır HavGenomu Projesı konusunda gelışmış ulkelerm va'dan turedıgını ışaret etmektedır Kutsal kıtapgerçekleştırdıklen başarüan yakından takıp eden larda bahsedılen ve hayallenmızı susleyen Havva bır grup ınsanımız (araştırmacılar ve akademısanamız her ne kadar kestane rengınde bır zencı yenler, hekımler, unıversıte ogrencüerı ), bu koolmasa da, ınsanın tek atadan ruremesı aslında nuyu ozellıkle son uç yıldır yogun olarak tartışyeryuzunde yaşayan butun toplumlann akraba olmaktadır Türkiye'de ülnıal Genom Projesi üe dugunu soyluyor bıze Insarılıgınyuzbınyülıktarıılgüı tartışmalar, Hacettepe Unıversıtesı'nde, de hının resmını oluşturan sureklı goçler, savaşlar, ğerlı bılım adamı Altan Günalpın anısına yok olmalar ve yenıden turemelerle harmanlanan 1996'da duzenlenen bır büımsel toplantı sonrasınbu akrabalığın tortusu hâlâ genlenmızde saklı duda ıvme kazanarak, somut bazı gırışımlenn yoluruyor Bu tortu, bu geneük çeşıtlüık ınsanlıgın ornu açtı Insan Genomu Projesı'nın tartışüdıŞı bu tak mırası, ortak zengınüğımız Insan Genomu toplanüda, konuyla ügüı olarak ulusal bır proje Projesı bızlere artık bu genetik çeşıtlüıgı buyuteç oluşturulabümesı ıçın bır tartışma ortamının yaraaltma alma olanağını da sunutüması düeğı gundeme gelyor Bızden bmlerce yıl once yadı Bu düek zamanla GeINSAN GENOMU şayanlann ılk çızgılennı attıkları, nom Araşhrmalan KonPRO)ESI1999 daha yakın geçmışımızde bısorsiyumu nun oluşturulÜlkeler Merkez Sayısı çımlenen ve bızım de pek sor masına donuştu Halen ulke ABD 31 gulamaddn kabul ettığımız bol mızdekı yırmıden fazla unı5 Ingıltere gesel, etnık dınsel, ulusal ve versıteyı kapsayan ve sayüa Avustralya 5 kulturel kokenlı renklerın oluşrı ıkıyuzu aşan uyenın oluşAlmanya 5 turdugu yeryuzu harıtamız gerırurdugu konsorsıyum ozel Japonya 4 lerımızdekı harıta üe tıpatıp ça lüde 1996 ve 1997 yıllarında Pransa 3 kışıyor mu, dersınız Galıba bu gerçekleştırdıgı toplantüar 1 Dtinımarka sonınun yanıtı hayır tnsanlıgın la, Turkıye ıçın bır ulusal ge 1 Israü ortak geçrmşının ızlermı taşıyarı nom projesı hazırlanması Italya 1 genetik yapı üışküerının ortaya konusunu ayrıntüı olarak tar 1 Guney Kore çıkanlması, beynımızı ve mevtıştı Belkı de, uikemızde ılk Hollanda 1 cut değerler dengesını altust kez olarak gerçekleştırüe Rusya 1 eden sonuçlara goturebılır bızı büen ve kurumsal, meslekı Isveç 1 Yıllardır 'ezelı duşmanlanmız1 ve bıreysel kaygüardan Srı Lanka 1 olarak nıteledıklerımız, bızımle uzak olan vucut bulan GeToplam 61 daha ortak paydalarda bırleşen nom Araştırmaları KonsorsıKaynak hhtp llwwworrü gov) genetik akrabalarımız olarak çı yumu konunun olgunlaştırü kabıkr karşımıza Ya da, bakarsınız, 'kan kardeşı' ması ve ulusal duzeyde bır katüımla gerçekçı seolarak benımsedıklenmız de, meger kı bıze çok naryoldrın oluşturulabümesı ıçın çok yararlı bır uzak akrabalarmış Daha da onemlısı, ınsanlıgın gırışım oldu genetik hantası, buyuk bır olasılıkla, butun uluslann aslında bırbırlerıne o kadar da uzak olmadık lannı, tahrmnlerımızın çok otesınde akrabalık üışTürkiye için bir öneri: Ulusal kılerı ıçınde oldugumuzu gosterecektır bıze gen bilgileri projesi Türkiye'de durum Onumuzdekı dort yü ıçınde tamarnlanması beklenen Insan Genomu Projesı yukarıda bazı or neklerle anlatmaya çalışügımız gıbı, ınsanlıgın gelecegıne gıden yolda en onemlı kılometre taşlanndan bırısıdır Bu nedenle, sadece gelışmış ulkeler degıl, Çın ve Brezılya gıbı gelışmekte olan ulkeler de artık kendı Ulusal Insan Genomu Projeleri'nı oluşturdular Pekı, ulkemızın durumu nedır bu konuda? Oncelıkle belırtmemız gerekır h, Turkıye'nın henuz bır ulusal genorn projesı yoktuı Ulkemızdekı konuyla ılgılı çalışmalar daha çok bazı kalıtsal hastalık genleıındekı mutasyonların tanı amaçlı olarak ıncelenmesı üe sınırlı kal mıştır Hastakra saglanan tıbbı yararları tartışıla mayacak kadar degerlı olan bu çalışmalar ayııı zamanda molekuleı genetik konusundakı bılım sel yayınlarımızın sayısını olumlu yonde etküemıştır Ancak, bu çalışmalar sınırlı sayıda labora tuvarda ve bırbırıyle ılıntısız olarak gerçekleştınlmektedır Dığer taraftan, ulkemızdekı hastalardan alınan DNA orneklerı dışardakı laboratuvarlarda Genom Araştırmaları Konsorsıyumu'nun çabalan sonucunda ve konsorsıyum uyelerının ortak beklentüen doğrultusunda hazırlanan bır proje 1998 yüı sonunda tartışmaya hazır hale geldı Ulusal Gen Bügüerı Projesı, Genom Araştırmalaıı Konsorsıyumu uyelerının degışık vesüelerle (toplantılar, proje onerilerı, bırebır goruşmeler ) aksettırdıklerı onerı ve beklentüerınden yola çüalarak hazırlanmıştır Nıhaı bır dokuman olmayan, sadece konu üe ügüı stratejık yaklaşımlan, ana başlüdarı ve başlıca beklentüen ıçeren Ulusal Gen Bılgılerı Projesı, Internet aracüıgı ıle (http//wwwgenhunedutr/genom) konuya ılgı duyan ve katkıda bulunmak ısteyen degerlı mes lektaş ve okuyucularımızın goruş onerı ve eleştı rüerıne sunulmuştur Somut ve ayrıntüı bır programdan çok, ko nunun gnel hatlarmı belırleyen bır belge olarak hazırlanan Ulusal Gen Bügılen Projesı'nın onerdı ğı ana hedef, TUBITAK şemsıyesı altında bır Ulusal Gen Bilgileri Merkezi'nın kurulmasıdır Ulusal Gen Bılgılerı Merkezı ana amacı Turk top Yazının devamı 21. sayfada. Asri, adam olmak demek Belki hatırlayacaksınız, Ataturk'un başkanlık ettıği Meclis tartışmalarının birinde Halk Partisi tüzuğu konuşulurken kursuye gelen "hoca" milletvekillerinden biri yeniliklere atıp tutarak "Bu asrî* kelimesi de ne demektir?" diye kasıtlı olarak sorunca kendini tutamayan Mustafa Kemâl başkanlık kürsusunden konuşmaaya doğru sarkarak "Adam olmak demektir, hocam, adam olmak, adam!" dıye bağırmıştır. La Turquie Kemaliste kitabı işte adam olmaya azmetmiş bir ulusun resımli destanıdır. Ama otomobilın arka koltuğunda kitaptan kafamı kaldırıp bugunku Istanbul'a baktığımda ne kadar kotu irkıldiğimi, nasıl derin bir iç sıkıntısına duştuğumu anlatamam: O'ndan sonra yapılana karşı devrim dendi, gericilik dendi, ihanet dendl, fırsatçılık dendi, demokrasi bile dendi. Belki bunların hepsi doğru. Ama en doğrusu: APTALLIK ve CAHİLLİK! Mustafa Kemâl'i iyi tanıyalım, eserini iyi bılelim, aziz yurttaşlarım, O'nu putlaştırmak için değıl, sakın ha! Yalnızca aptalı tanıyıp, cahile kanmamak için! *Asrî: Modern, zamana uygun