Katalog

Genom projeleri Baştarafı 45. sayfadan lumundan genetık çeşıthlık (varyasyonlaı, poknor fızmler, mutasyorıldr vb) ıle fenotıp çeşıthlık (hastalık yatkınlığı, patojenlere, ılaç ve toksınlere duyarlılık vb) arasın dakiüışbleııbelıılemek olacaktır Bununıçın oncelıkle ve ıvedılıkle Bölgesel Çahsma Grnplannın kurulması onerılmektedır U2man klırusyen, genetıkçı, pıdemıyolog ve molekıüer bıyologlarjn multıdısıplıner bır yaklaşımla bır araya gelmesıyle oluşturulacak olan Bölgesel Çalışma Gruplan'nın başlıca gorevı çeşıtlı saglık sorunlan (kalpdamar hastalıklan dıyabet, astım, norolojık bozukluklar en feksıyon hastalıklan, kanser, ılaçlarda bıyoyararlılık vb) ıle ılgıü olarak hasta ve sağlıklı kontrol gruplanndan oluşan klınık bılgı ve DNA bankaları oluşturmak olacaktır tkıncı bır aşamada toplanan DNA orneklerı, TUBITAK bunyesınde fa alıyet gosterecek olan DNA Analizi Merkez Laboratuvan'na gondenlecektır DNA Analızı Merkez Laboratuva rı nda elde edılen analız sonuçlan ügüı Bölgesel Çalışma Grupları'na bıldırılecek ve DNA bügılerının fenotıp konusundakı bılgüerle karşılaştırılması ıle genotıpfenotıp ılışkı lerı ortaya çıkarılacaktır Bu bılgıler duzenlı olarak TUBITAK bunyesınde kurulacak olan Ultual Gen Bilgileri Banka8i na gondenlecektır Internet yoluyla ulaşüabılecek olan bu bankadakı bılgüeı sureklı guncelleştırılecek ve zamanla toplumdakı başlıca saglık somnlan ıle genetık yapı arasındakı ılışkıyı gosteren bır tablo oluşacaktır Boylece, uzun vadede toplumumuzun genetık ozellıklerı ve bu ozellıkle rın Turkıye'dekı dagüımı dıger bır deyışle ulkemızm genetık harıtası ortaya çıkacaktu Projede kurulması ongorulen merkez laboratuvarı aynı zamada, gen araştırmaları konusunda bır egıtını yerı olabılır Hatta zarnanla boyle bır mer kezın, uluslararası kuruluşlarca desteklenen bır Uluslararası Gen Araştırmaları Merkezi ne donuşmesı saglanabüır Oınegm UNESCOnun ıncelıklı araştırma alanlan arasında yer alan molekuler genetık konusunda henuz bölgesel merkezlerı yoktuı Ulkemız, cografı konumu ve bılım sel ve teknolojık altyapısı nedenıyle boyle bır merkez ıçın ıddıalı bır aday olabılır Dıger taraftan, onerılen proje kap sammda bıyoetık ve ozellıkle ınsan genomu etıgı ıle ılgıü konuların tartışıldığı bır platform yaratılabılır Tahmın edılebıleceğı gıbı beklentılerı oldukça onemlı olan Ulusal Gen Bılgılerı Projesı'nın hayata geçırüe bılmesı ıçın halledılmesı gereken onemlı sorunlar vardır Ulkemızde genış katılımlı ulusal projeler gerçekleştırrne gelenegı henuz oluşmamıştır Bu eksıklık ozellıkle bıyolojı ve yaşam bılımlerı alanında daha fazla hıssedümektedır Zor, ancak halledılmesı mumkun olan bu sorun Ulusal Gen Bılgılerı Projesı'run onundekı en onemlı engel degıldır Onerılen projenın en onemh sorunu fınansman sorunudur Ulkemızın bılımsel çalışmalara ayırdığı kaynak ne yazık kı iSMH nın bınde uçu dolaymdadır Dıger taraftan, geneük ıle ılgılı temel bılım araştırmalarının ulusaj araştırma butçe sındekı payının yeterlı duzeyde oldugu da soylenemez Bu ve benzer nedenlerden dolayı, Ulusal Gen Bılgılerı Projesı ıçın, hem TUBlTAK'ın karar verıcı organlannı ıkna edebüBu yazıda kısaca, ulke genelındekı degışımlere belırlı olçulerde de olsa paralellık gosteren bır grubun yayınlannın sayısal ıncelemesıne ornek sunduk Sonuç Insan ve dığer ranlılarla ılgılı genom projelen endustnde beklenmedık derecede değışımler yarattı Sadece ABDde her yıl çeşıtlı geruen patentlemek ıçın 500 bmden fazla başvuru yapıhyor Dunya'nın dev iırmaldn yaşam bıhmlen alanında ypnı yatınmlara gınştıler Monsanto Dow Chenvcals Baycr, BASF Hoechst DuPont, Novartıs ve dığer fırmalar hmya sanayısmdeh unıtelennı satdrak elde ettıklerı gelırlen yaşam bıhmlen alanına yaürdılar Saglık, tanm, gıda gıbı sanayı kollannda, genom projelermm çıktılanna dayanan ve gonomık endustrı olarak adlandmlan alana yapılan yatınmlara bırkaç ornek • Monsanto bıyoteknolojı ve genonvk endustrısme 6,6 nulyar dolarlık yaünm yaptı • Novartıs 8S0 mılyon dolara, Glaxo VVellcome 47 mılyon dolara GenomıkAr Ce Merkezlen kıırdular • Smıth Khne ınsan genetık dızüennı satın almak ıçm 125 mılyon dolar odedı • Hoechst Manon Roussel 600 mılyon dolara bır bıth genonvk ttmasını satın aldı Kaynaklar j F.rmkez 1998, RFScrvıce 1998 mek, hem de TUBrTAK dışmda başka ulusal ve uluslararası kaynaklara başvurmak gerekecektır Kısacası projenın kaynaklannın yaratılması ancak guçlerın bırleştırılmesı ıle mumkun olabüecektır Bu tıp gırışımlere onayak olabılmesı açısından, TUBITAK desteklı bır pılot çalışmanın mumkun olan en kısa zamanda hayata geçırılmesının yararlı ve gereklı bır adım olacagına ınanıyoruz Ikıncı bır aşamada Devlet Planlama Teşkılatı ve Saglık Bakanlığı'ndan destek arayışına gıdüebılır Dıger taraftan dış ulkelerde bu tur guışımleıın ana motorlanndan bırısı ozel sektordur Başta ulusal ılaç endustıımız ve Turkıye'de ış yapan uluslararası ılaç firmaları olmak uzere ozel sektorumuzden bılımsel ve teknolojık gelecegımız açısmdan çok onemlı bır gırışım ol duguna ınandıgımız Ulusal Gen Bılgüeı ı Projesı ne.kdtkıda bulunmasını beklemek herhalde çok haksız bır beklentı degıldır Gene dış ulkelerde, ınsan sağlığını ılgüendıren projeler ıçın bağış kampanyaları duzenlenmektedır Ornegın Pransa ve Italyada genetık diaştırmalara bagış toplamak amacı ıle her yıl duzenlenen Telethone benzerı televızyon programları bızde de yapılabüır En nıhayet sozu edılen projeye uluslararası bır merkez yapısı kazan dırüarak, UNESCO, Dunya Saglık Teşkılatı gıbı uluslararası kurumlardan da destek saglanabılır Insan Genomu Projesı'nın başlangıç hıkâyesı'nde belırtıldıgı gıbı buyuk projeler çogu zaman buyuk hayallerm urunu olarak hayat bulmuşlardır Yırmıbırıncı yuzydda yaşamak ıstedıgımız ve çocuklaıımıza bırakacagız Turkıye hepımızın hayallerıru susleyen mutlu ve başarılı bır Tur kıye'dır Ancak bu ozlenen değışım kendüıgınden olmayacakhr Mutluluga ve başanya gıden yolda ekonomık, sosyal ve kulturel ılerlemelerın yanında ve hatta temelınde bılımsel ve teknolojık gelışmeler yatmaktadır (*) Profesor, Hacettepe Unıversıtesı (**) Profesor, Bılkent Unıversıtesı olarak büımın üerledıgıne veya gerüedıgıne yonelık bır degerlendırme yapmak ıçın bu bulgular yeterlı degıldır, bununla beraber bazı egüımler de ortaya çıkmaktadır Daha once Büım Teknık sayfalannda aralannda A.M.C. Şengör ve M. bhan'ın da bulundugu pek çok kışı degerlendırme krıterlerı uzerınde ve bılhassa dergı sınıf landırümalan ıle atıflar hakkında yorumlarda bulundular Aüf sayılannın ıncelenmesı büındıgı uzere kışıler tarafindan yapılamayacak kadar zahmetlı bır ış Dergı farklılık lanna gelınce, bır dığer yazıda, gene bır grup tarafından yapılan yayınların yayınlandıklan dergılerın ındeksler ıçensındekı sıralamalardab konumlan uzerıne bazı noktalara degınecegız Bu ıkı faktor de "ne kadar büım'" sorusuna degışık bakış açüarı getırecektır Bız gerçegın muhtemelen bır tek ıstatıstıkte toplanamayacak kadar karrnaşık olduguna ınanıyoruz * Koç Unıversıtesı TUBA uyesı EKONOMI Bilim Tutkusu Prof. Dr. Onur Güntürkün'ün Yaşam Öyküsü Kemal Yalçın Milliyet Yayınlan Adına, Alman ve Dunya büım hteratunınde ozellıkle hayvan bıyolojısı ve fızyolojısı uzenne yayımlanan araşürmalarda süc rastlarsınız Kemal Yalçın, araştırmalanyla Krupp Büım Odulu de alan bu Turk büım adamının ügınç hayat oykusunu kıtaplaştırdı Onur Gunturkun, çocuk felcı geçırdıkten sonra tedavı ıçın Almanya'ya gıtmış, orada kalrruş, daha kuçuk yaşta okulda boceklere kuşlara merak sarmış, onlan ıncelemeye ve gozlemeye, bocek koleksıyonu yapmaya başlamış, bahçesındeh kanncalarm yaşamlarını araştırmış, orüann savaşlannın sırrını çozm eye çalışmış ve şu o yaşta şu sonuca varmış "Kanncalarm da kovboylarda oldugu gıbı bır hakımıyet alanı vardır Kanncalar da hakımıyet kurmak ıçm savaşırlar1" Ilkokul uçuncu sınıfta, artık tekerleklı sandalyeye mahkum bır hayat yaşarken, boceklerın nasü harpket ettüderını ınrplpm^ı ı<m y^r mıi,r^|/Op aldırdı aılesme Boceklerı mıkroskop K hMAI V A I I N ıltında ıncelıyor qorduklerını çızıyordu Kanncalarm bacakları, İVot kanatları bocek bıtlerı Butunbu çızdıklerı o yaşta üa kalm dosyayı doldurmuştu Gunturkun'un merakı lısede de surdu arkeolojıye, bilim tutkusu Yurtdışı ortak yazar oranı 86 88 90 92 Yıl 94 96 98 paleontolojıye, jeolojıye meıak sdrdı Lıse ogrenımıne Turkıye'de devam eden, psıkolojı okumaya karar vererek fen bolumunu seçen Gunturkun,, balıklarla ügılen meye başladı, TUBITAK lıselerarası genç büım adamı yanşmasma, balıklarla ügüı bır araştırmasıyla katüdı, daha sonra Bochum Unıversıtesınde psıkolojı ogrerumı yaptı Artık kendısıne ancak araştırma dunyası tatmın edebüırdı Boylece unıversıte yülannda araştırmacüıgı ogrendı Doktorasını beyın konusunda yaptı Guvercınler uzerındekı araştırmalannda, guvercınlerde lateralızasyon oldugunu ük kez buldu O gune kadar guvercınlerın sag ve sol beyın yarı kurelerırun eşıt oldugu sanüıyordu Elektrofızyolojı konusunda yaptıgı bu buluşa, Bochum Unıversıtesı, ustun araştırmalar odulu verdı Bu konuda ük bılımsel makalesını yayımladı ABD'de SanDıegodabüımselçalımalannı surdurdu Doçentlık tezını ınsan beynı uzermde yaptı Çalıştıgı alanlarda urettıgı büımsel makaleler bırbır ardına büım dergüennde yayınlanıyordu Gerhard I less büım odulunu aldı, bu parasal odul bundan sonrakı araştırmalan ıçm onemlı bır kaynak sağladı Daha sonıa bıyopsıkolojı kursusune başkan oldu ve hem ders hem de çalışmdlarını surdurdu 250 guvercın uzerınde yaptıgı çalısmalarla guvercınlerde beyın asımetrısının oluşum surecının ortaya koydugu bunun mekanız malannı keşfettı Beyın hucrelermm ayrmtüı baglantüarının nasü degıştırdıgını gosterdı Butun bu çalışmalar kendısıne Krupp Büım Odulu getırdı Gunturk un, bugun kendı alanmda unlu bır bılım ınsanı 629/21 Şekil 5. Yurtdışı ortaklıklann oranı