Katalog

Beyne dokunmanın sihiri Cünümüzde beyin cerrahının önemi, beyin ameliyatlarının durumu ve başarısı üzerine... Cengiz Kuday (*) eder. Böyle bir tümörün ameliyatla çıkartılmasının anlarru ıse hayat kurtarmaktır. Kafa travmalarını duşunelım; travmaya maruz kalan hastalar çogu kez genç yaş grubunda, saglıklı ve aktif durumdaki insanlardır ve travmaya bagb kanarnalar ise uygun mudahale yapılmadıgında hemen daima ölumle sonuçlanırlar; yine bir beyin ameliyaünın anlamı bir hayat kurtarmak olarak karşımıza çıkar. I ngilizce'de gundelik dilde oldukça sık kullanüan bir deyim vardır; bir işin zorlugu soz konusu oldugunda çok fazla gözde büyutmemek gerektıgini ifade etmek için "bu bir beyin ameliyatı degü" derler. Elbette pek çok zor iş vardır, hern yaşamm ozunde hem de profesyonel anlamda; ancak her zor şey için nıhayetınde bir beyin ameliyatı olmadıgı soylenebüırken, acaba gerçek bir beyin ameliyatı ne ile kıyaslanabüır ve guçluğu nasü tanımlanabilir? Öyle sanırım ki yanıt "Bu bır beyin ameliyatıdır" olur. Çaglar boyunca ulaşüamamış, dokunulmaz kalmış, hastalüdarı cınlere, perüere, kotu ruhlara baglanıp çarelerı de yıne doğaustu güçlerden beklenmış bır organ olarak beyin, bugünun dünyasını yaratırken hâlâ açıklanamamış birçok sırla dolu ıse ona dokunabılrnek ayrıcalıgı da tanrısal bir lutuf olarak toplumsal bellege kazınrnış olmalı. Kafatası gibı ınsan vucudunun en saglam korunagı içınde yerleşen beyin, kapalı kutudakı bir mucevher gıbıdir ve gerçekten de dokunulmazdır, daha dogrusu bu beynın dokunulmazlıgı ile ılk tanışmadır. Işte bu yuzden muayene yontemlerı de ındırekttır, yanı ortaya çıkan norotojik belirtüere ve bulgulara gore fıkır yurutulur, bozulan ya da yitırılen fonksıyonun beyındekı merkezine gore lokalizasyon (yer belirleme) yapümaya çalışüır Tıpta çıgır açan X ışınlarının (rontgen) bulunmasmdan sonra bile beynin goruntulenmesi mümkun olamamış, bu kez de indirekt radyolojik verilere ıhtiyaç duyulmuş; ancak yakın geçmişte kullanıma giren bügısayarlı tomografı buna olanak saglamıştır. Teknolojinın bugünu bize, anjıografı, tomografi, magnetık rezonans gibı ileri yontemlerle beyin içindeki milımetrık degışıklikleri bile goruntuleme olanaklannı vermekte. Teknoloji boylesine dev adımlarla ilerlerken, beyin cerrahısi de yine dev adımlarla ve eşzamanlı olarak bu gelişmede yerini aldı. Son elli yüın özellıkle de ikınci yansında ortaya çıkan gelişmeler, yalnızca tanı yontemleri ile sının kalmayarak, bunlan bırer devrim niteligindekı amelıyat teknikleri, özellıkle de ameliyat mikroskobunun kullanılmaya başlaması izledi. Butun bunlann sonucunda ise beyin cerrahisinın başarı grafigı hızla yukseldı. Bugun artık kotu huylu (habis) beym tumorleri gibi hastalıgın dogasından kaynaklanan olumsuz seyrin kaçırulmazlığını ayrı tutarsak, ıyı huylu beyin tümörleri, damarsal bozuklukların buyuk bir bolumu, travmalar ve birçok fonksiyonel bozukluk amelıyatla tam şıfaya kavuşturulabilmektedir. Burada habis tumorleri ayn tutmak geregini duy durn, çunku glial tumor olarak adlandınlan ve çeşitli derecelerde habaset gosteren bu hastalık artık lokal bir beyin hastalıgı olarak kabul edilmiyor ve yakın gelecekte belki de gen tedavisi gibi radikal bır çozumu bulunacakür. Fakat bugun ıçın ısın tedavisi ile desteklenen cerrahi tedavı bu hastalarda da yaşam suresini kayda deger ölçüde arttırmaktadır. Oysa kafatası ıçmde yer işgal eden iyi huylu bir tumor, hücre yıkımı yapmamasına ragmen oluşturdugu fazladan hacım nedenıyle hem bulundugu yere gore şekıllenen norolojik fonksiyon bozukluguna yol açar, hem de kafa içinde artan basınç nedeniyle yaşamı tehdit geniş bir yelpaze oluşturdugunu belirtmek içindı. Norolojik fonksiyon bozukluğu ya da kaybı, hasta ile birlikte aüesını de etküeyecegı içm beyin cerrahı daima hasta ailesini de dikkate almak zorundadır. Hastayı hıçbır zaman ailesınden ve toplurndan ayrı duşunmemek gerekır. Her bir hasta kendi yaşantısı, koşulları, ailesi, gelecegi için ayn bir olgu olarak degerlendırümelidir. Cerrah herşeyi bilmeli Yaygın bir ozdeyiş vardır, bümemek ayıp degil, öğrenmemek ayıp denir. Oysa beyin cerrahisinde bümemek de ayıpür. Çunku güncel bügınin buyuk bır hızla arttıgı ve bilgiye ulaşmanın da giderek kolaylaştıgı bugıin, dogru kararlar ancak dogru bügüerle verüebüir; bır beyin cerrahının ise karar vermek için fazla zamanı yoktur. Beyin cerrahının rolü Bır beyin cerrahının seruvenı yalnızca hayat kurtarmak ya da suresini uzatabilmek uzerıne mı kuruludur 9 dersınız Hayır! Bır hasta yaşamla olum arasındaki ince çızgıde ıken cerrah elbette o hayatı kurtarabilmeyi duşunecektır her şeyden once ve her şeyden çok. Ne var ki yaşam yalnızca soluk alıp vermekten ibaret olmadıgı gibi, bir beym amelıyaünın anlamı da yalnızca hayatta kalmak degildir. Bir beyin cerrahı için hastasının yalnızca hayatta kalması degü, hayatın içinde var olabümesi de önemlıdır. Yaşam kalıtesı olarak adlandırı İnsan beyni yerküre gibi Dunyada modern beyin cerrahisinin donum noktasını yapüandırmış olan ve adı müat olarak kabul edüen Prof. Dr. M. Gazi Yaşargil, insan beynıni yerkureye ben zetir. Bu yalın benzetışin içinde gizlenen anlam oylesine derın ve çok boyutludur kı... Geometrik dogrunun bulunmadıgı bu kuresel yapıya, parmak uçlarımızla dokunabilecek kadar yakın oldugumuzda büe varolu şun ulaşılmazlıgını hissede riz. Işte bu yuzden, bız beyir cerrahları, ameliyathanemızı mabed olarak kabul ederiz. Çunku bu mabed, yaşamın anlamına tanık olunan ve varoluşun buyu süne en çok yaklaşüan yer dir Parmaklarımızla dokundugumuz yapı bir insanın mutlak butunlugunü ifade eder; bu butunluk biyolojüc olarak bir canh olmanın çok ötesinde psikolojüc olarak bır bıre\ ölrhak ve bir sosyal varlık olmanın ayrümaz butunselligı kısacası insan olmanın gostergesıdır. Bır ınsan olarak, aynı yerkürenin bir başka insanmda bu butunsellüde yu2 yuze gelmenın ve bır ortak noktada buluşmanın tek ve gerçek yeri bır noroşirurji ameLyathanesıdır. Buyuk ozan Nâzım Hikmet "yaşamayı ciddiye alacaksın" der şiirlerınden bırinde. Başkalannın yaşamı nı ciddiye almak da bizim için kendi yaşamlarımızı cıd diye almakla eşdegerdır. Yaşamak, ortalama omrun ay larla sınırlandıgı bir tumor olgusunda da degerlıdir, agn nedeniyle hareketleri kısıtlanan bir bel fıtıgı olgusunda da. Kişısel farklar elbette vardır ancak evrensel degerleri degiştirmezler. Geçmişten gunumuze bu evrensel degerlerle ula şan ve ülkemizde de dünya standartlannda uygulan makta olan beyin cerrahisinde.genç cerrahların sayüan artan talebe baglı olarak her geçen gun artmakta, ar tan iş ve işgücune paralellik gosteremeyen klırukler ve tekruk donanımlan ise goreceli olarak geri kalmaktadır Bir beyin cerrahı ve aynı zamanda bir yönetici olarak bu duruma üzulmekle beraber, universite ve turr toplum olarak duyarlüıgımıza olan guvenim nedeniyle iyimserligımi surdurmekteyim, (*) Prof. Dr, Beyin Cerrahı rız bu durumu ve yapılan butun beyin ameliyatlannda daima göz onunde tutulur, kaçınılmaz olarak; hatta bazı durumlarda birinci sıraya yerleşerek. Keman çalan bır sanatçı duşunelım, diyelim ki epilepsıden muzdarip, tetkıkler beyninin sol tarafında epilepsı odagı bulundugunu gosteriyor; bu buyuyen bir kitle degü hayatı tehdit etmiyor, ancak epilepsi nobetleri de ilaçlara cevap vermiyor. Hastanın epilepsiden kurtulmak istemesinin birinci sebebi işine, yani orkestrasına yeniden dönebilmek. Ne yapardınız? Bu hastaya hiç dokunmazsanız epilepsisi ile yaşayacak, ancak işıne donemeyecek. Ameliyat etmeye karar verdıniz diyelim, çıkarılacak odak hafıza merkezine komşu ve epilepsi odagı ile beraber çıkartılırsa hasta epilepsiden kurtulmakla beraber müzik bellegini de yitirecegı ıçm bır daha hiç keman çalamayacak. Fakat hastayı ameliyat eder ve hiçbir zarar vermeksizin odagı çıkarürsanız hem epilepsisi tedavı olacak hem de hayatı tum fonksıyonları ile surecek ve orkestraya dönebılecektır Bu seçenekler daha da çogaltılabılır Yaşam kalıtesiru ıfade etmeye çalışügım kurmacanın uç bir ornek olması, bunun anlamının farklı hastalar ve farkh hastalıklarla birlikte düşünüldügünde ne denli 627/4