Katalog

Akdeniz'i kurutma projesi Hayalperest bir Alman, Akdeniz'de Fransa'dan büyük bir alanı kurutmayı ve Avrupa ile Afrika'yı "Atlantropa" kıtası olarak birleştirmeyi planlamıştı. Mimar Herman Sörgel'in projesi otuzlu yıllarm en fantastik ütopyası olarak kabul ediliyor. S ardınya ve Korsıka adalan arasında bir gezıntı yolunda ılerledıgınızı veya Venedıgın Adnatık kıyüarına 450 kılometrelık bir otoyol ıle baglandıgını duşu nun Elba, Sıcüya ve Korfu adalan Avrupa kıtasında bırer toprak parçası olabılırlerdı, Mora yanmadasını Turkıyeden sadece kuçuk bir gol ayırıyor olabılırdı Bugun Egenın turkuaz rengıyle buyulenen turıstler belh de 2500 yülık gemı enkazlan arasında dolaşabılırlerdı, Dun ya'nın yedı harıkasından olan Iskenderıye Fenerı ya da Rodos heykehnı arabanın penceresınden seyredebüırler dı Tabu kı bunların hepsı hayal Otuzlu yıllarda Alman mımar Herman Sörgel dev bir baraj projesı ıle Akdenız ın bir kısmını kurutmayı planlamıştı Bın Cebelıtarık Bogazına, dıgerı Çanakkale Bogazına yapüacak ıkı baraj Akdenız ı Atlas Okyanusu na ve Karadenız e kapatacaktı Sorgel Akdenız'e dokulen Po Ren ve Nü gıbı nehırlerın su sevıyesını korumaya yeterlı olmayacagını hesaplamıştı Bu nedenle buharlaşma her yıl su sevıyesının 165 cm azalmasını saglayacak denız gerı çeküecek ve sonunda Akdenız hyılan daralarak bugunku durumuna gore beştebır uzunlukta olacaktı Boylece 600 bın kılometrekare toprak elde edılecektı, yanı Fransa ve Belçıka yuzolçumlerının toplamı kadar Nehır agızlarına ve boğazlara yapüacak sekız hıdroelektrık santralı 110 bın megawatt Almanya'nın gunumuzdekı tum elektrık ıhtıyacı kadar enenı saglayacaktı Sorgel projesınde denız trafıgını de duşunmuştu 100 metre yukseklıge varan duvarlanyla dev bir kapaklı havuz kıtalararası çalışan en buyuk gemılerın bıle Akdenız'den genye kalan baraj golune gırışıru saglayacaktı kolektıf ruyasının kurallarından bırısıydı Teknolojiye baglanan umutlar ve şuphecılık hıçbır zaman Bırıncı Dunya Savaşı sonrasındakı kadar doruga çıkmamıştı Her ne kadar bazıları felaketm yaklaştıgını kehanet edıyorsa da, olaganustu boyutlarda yapı projelerı ortaya atılıyordu Teknolojı yenı bir çagın ıtıcı gucu olarak goruluyor muhendısler ve teknık adamlar üstün insanlar olarak tanıtılıyordu Onlar ıçın doga, yenı ustun bir toplumun ıstedıgı gıbı bıçımlendırebılecegı boş bir oyun alanıydı Buyuk ınşaat projelerı ekonomık krız ıçmdela dunyada ışsızlerın ve polıükacüann umudu olmuştu Otuzlu yılların başında Alman muhendısler dahıce bir planın hayallenru kuruyoriardı bın Dover ve Calaıs, dıgerı Ingütere'nın dogusu ıle Danımarka nın batı kıyılan arasında yapüacak ıkı barajla Kuzey Denızı'nın buyuk bir bolumunu kurutarak Avusturya ve İsvıçre'run buyuklugunde bir alan elde edüecektı Bazı projeler kâgıt uzennde kalmadı Hollandalüar 1927 ve 1931 yülannda denızın onune 15 kılometrehk bir set ınşa etnler Sorgel yaptıgı projeierle hıçbir zaman "çılgın dahıler klubunden sayılmadı Pekçok Avrupalı unlu mımar Akdenız projesıne, hıçbır ucret talep etmeden yardım edıyordu ve bir çogu elde edüecek topraklarda kurulacak yenı modern şehırlerın çızımlennı hazırlarken bir kısmı dar artık denızden uzaklaşacak olan Cenova Napolı ve Messına kentlerı ıçın yenı planlar hazırlıyordu Sorgel'ın, guney Fran sa kıyılannı 70 kılometrc üerıye taşıyan Italya nın çızmesım hemen hemen harıtalardan süen ve Italya'nın tum lıman şehırlennı denızden uzaklasüran fantastüc planlan Alman yazarları ve fîlm yonetmenlennı Alman mknar Herman esınlendırırken Akdenız Sorgel ulkelerınde şaşkınlıkla karşılanmıs Fransız ve Italyan basını onu uzun sure alaya almıstı Ancak Sorgel hayallerınden vazgeçmedı Avrupa ve Afrıka yenı ulaşım agı ıle "Atlantropa" kıtası olarak bırleşecek Asya ve Amerıka üe boy olçuşebüecek kay naklara sahıp olacaktı Nazüer ıktıdara geldücten sonra 'Avrupalılann ış gucunun yıllarca ınşaat ışlenne harcanması1 anlamına gelen projeler eskı etkınlıgını kaybetüler Gerçı Hıtler Avrupa da yenı topraklar kazarulması gerektıgıru savunuyordu, ama o gozunu guneye degü doguya dıkmıstı ve yan Yahu dı bir kadınla evh olan Sorgel onun ıçın guvenılmez bınsıydı 1945 yılından sonra Sorgel'ın füarlerı yeruden gundeme geldı Voıgt a gore "Enkaz donerrunın banşa susamıs ve hâlâ teknolojiye ınanan gençlıgı Atlantropa da hayaUerını ve umutlarını carüandıran konuyu bulmuştu' Savaş sonrası donemde ekolojık kaygüar çok yabancı bir kavramdı Azalan su hdcrnırun nelere sebep olabüecegı denızden verımlı tarlalar degü, sadece tuz kaplı topraklar elde edüebüecegı Sorgel'ın aklının ucundan büe geçmemışü Projelenne son darbe yenı bir gelışmeyle geldı, ellılı yülarda nukleer enerjı, en guçlu hıdro elektrık santrallennının uretebüecegınden çok daha fazlasını vaat edıyordu 1952 yüında, hayatı boyunca sayısız projeler uretmış ancak hıçbınsını gerçekleştıremermş bu buyuk hayalperest bir arabanın çarpması sonucu agır yaralanıp hayata veda ettı Ondan kısa bir sure sonra Atlantropa da oldu Alev Kınm Sidlya Ile Tunus arasında düşlenen köprit projesl lometrekarehk ehlebılır alan elde edılecektı Bunların yanısıra Sorgel, o sırada Füıstınlılerle Yahudı goçmenler arasında başlamış olan problemlere de çozum getırdıgıne ınanıyordu Fılıstın kıyılan 10 ıle 35 kı lometre kadar gerüeyecegı ıçın herkese yetecek kadar alan kazanılmış olacaktı Bu megaloman mımar, 5O'lı yıllarm başma kadar projesının propagandasmı yaptı Daha sonra her ıkısı bırden unutuldu sadece bırkaç uzman bılımkurgu benzerı bu Akdenız projesını bilıyor Frankfurt lu bir tarıh araştır macısı olan mımar Wolfgang Voigt son kıtabmda bu garıp hayalı yeruden tanıttı ' * Dev bir gökdelen Keops pıramıdının hacmının 3600 katı kadar yıgma malzemeye ıhtıyaç olan Cebelıtarık barajı projesı gıbı Sorgel ın, elde edılen topraklarda yapmayı duşundugu dıger projeler de abartılı boyutlardaydı Barajın sembolu olarak duşunulen ve yanına ınşaa edılecek olan gokde len o tarıhlerde henuz yapılmakta olan Ernpıre State Buüdıngden 70 metre daha yuksektı Alman mımar, eskı kıtayı Afrıka topraklanna barajın uzerınden veya bır tunelle altından geçen bir otoyol ve bir demıryolu ıle baglıyordu Dıger bır baglantı ıse Sıcıya ıle 1\inus arasındaydı Cebelıtarık barajırun 1932 fıyatlanna gore alü mılyar dolara mal olacagı tahmın edılmıştı Sorgel bu projeden en çok Akdenız e kıyısı olan ulkelerın yarar saglayacagına ınanıyordu Ozellıkle dogudakı çoller Akdenız ın ozel ıslemlerle tuzdan arındınlmış suyu ıle sulanabüecek ve boylece yaklasık uç mıfyon kı Teknolojiye tapmak Butun bir donemın teknolojıde ılerleme çabalarını ve ıyımserhgını yansıtan kıtabında, Voıgt ınşaat projesının hıkâyesını anlatıyor Ona gore Sorgel ın planları "20. Yüzyıkn en btiytik teknolojik mlmari ütopyası" "Sorgel usulu duşunmek' teknolojıyı kullanarak yenı ınsan ıçın yenı bir dunya yaratmaya çabalayan bir neslm Kaynak Der Spıegel 42/98 Alman ütopyaa mlmonn düffedtğl Akdenlz, Atlantropo'mn görvnüşu: Çanakkale ve Cebelltank'da baraj ve santraUet, Hcl kıtayı blHeftlren otoyoNar... '* VVblfgang Voıgt Atlantropa VVeltenbau am Mıttelmeer Eın Archıtektenraum der Moderne Verlag Dollıng und Galıtz Hcimburg 627/17