Katalog

Depremi önceden bilebilmek zamanda kumelenmesı, gorecelı olarak sabıt dınamık geruım duşuşu ve gerüım dekı en kuçuk değışımlerın kolaylıkla depremlen oluşturabılmesı, deprem gruplannı genele anlamda önceden belırlemeyı belırb bır olçude ımkanlı kıhyor Ama bu tartışma bireysel depremlerin önceden belırlenmesı uzerın de oddklanıyor Bu tartışmanın amaçlan ıçın depre mın önceden belırlenebılmesıyle ılgılı degışken bır olçek tanımladık 1) Zamana bağlı olmayan tehlike: Depremlerın zaman ıçınde rastlantı sal bır sureç oldugunu varsayıyoruz Depremlerın, aktıf faylann geçmıştekı konumlarını jeolojık tekrarlanma zamanlarmı ve/veya levha tektonıgı ya da uydu verıle rınden yararlanarak fay atım mıktarlarını kullanıyoruz Amaç, gelecektekı uzun sureh sısmık tehlıkeyı belırlemek Daha sonra gerçekleşmesı olası yer sarsıntılarını hesaplıyoruz Bu tur hesaplamalar ınşaat tasarımlarında arazı kullanımının planlanmasında ve deprem sıgortalannın yapümasında kullanılabılır 2) Zamana bağlı tehlike: Sısmık tehlıkenın zaman ıçınde de gışkenlık gosterdıgını duşunursek bu su reçte bellı bır olçude, önceden belırlene bılırlıgı kabul edebılınz Tehlıkenın bır oncekı olaya gore arttıgı durumlarda lrneer teorılerı dahıl edebılınz Ya da benzer buyuklukte, konumda ve yaklaşık bır tek rarlanma suresıne sahıp 'karakterıstık deprem ' fıkrı geçmıştekı olaylann jeolojık yaşlanndan belırlenebılır Şaşırtıcı bı çımde, depremlerın uzay ve zaman toplanma egüımı, sısmık tehlıkenın zamanla azalma olasüıgını da ıçerıyor Bu da sısmık rıskı olçerken bınanın kullanım suresı değışkenını de hesaba katmak anlamrna gelıyor 3) Deprem tahmini: Burada, önceden bır deprem habercısını (precursor) gozlemleyerek yakın tanhte gerçekleşmesı olası bır depremın ozellıklennı bekrlemeyı deneyebüırız Tahmın, depremın buyuklugu, zamanı ve konumu buyuk bır kesınlıkle belırlene medıgı ıçın yıne de olasılıga dayanıyor olabılır Ancak şansın otesınde, bır habercınrn gozlemlenmesı ve olay arasında fızıksel bır baglantı var Deprem tahmını olasüık ve hata payıra banndıran bır rapor ıçerebılır ve zamana bagh tehlıkedekı, kumelenme fıkrınden daha ıyı sonuç verebüır Bunun gerçek hayattakı yaran ıse, yetküüenn yaklaşmakta olan bır tehlike ıçın aylar hatta haftalar oncesrnden tedbır alabılmelenne ımkan saglaması Zorlukları ıse, guvenılır ve kafa kanştırmayan deprem habercılerının tanımlanması ve Türkiye bir deprem ülkesi. İstanbul bir deprem kuşağında. Büyük bir depremi önceden haber verebilecek bir sistem, bir uyarı, ne kadar büyük can kaybını önleyecektir!... Ama depremi önceden bilebilmek ne kadar mümkündür ve dünyada bu konuda genel kanı nedir? T Tniu bıhm dergısı Natura, web sayfaj I sında, depremlerın önceden bıhK*/ nebıhrhğı konusunda ' Depremlen önceden kesın olarak haber verebümek, gerçekçı bır bıhmsel hedefmı?" başhğı ıle, uzman bıhm ınsanlan arasmda bır tartışma başlattı Bu tartışmanın ana hatlannı, bır deprem ulkesı olmanvz nedenıyle, ılçpnç olacağını duşunerek yayımlıyoruz Kolombıya'dakı en son deprem, bıhmın bu tur doğal felaketlerı önceden haber verebümek konusunda ne kadar acız oldugunu, halka bır kez daha gosterdı Her ne kadar depremlerın oluşum surecıyle ılgılı kayda deger araştırmalar yapılsa da, bu tur olaylar açık bır uyarı olmaksızın anıden vuruyor Ne var la, butun doğal felaketler de önceden haber verılemez degü Omegın, St. Helens Dağı 1980 de ınfilak etmeden hemen once gunde 1 metreye kadar gorunur yer deformasyonuna, gaz ve buhar çüaşına ve ust kabuk627/18 ta gedıkler açan, ortalama 5 buyuklugunde bınlerce kuçuk depreme rastlandı Gunumuzden yaklaşık yırmı yıl once ya şanan bu ornekte, halk bırkaç ay oncesın den resmı olarak uyarümışü Dıger anı dogal afetier bır dereceye kadar önceden belırlenebüıyorsa, depremlerın ne ayncalıgı var9 Neden, depremın, önceden belırlenebümesıne yarayan guvenılır kolay anlaşılır habercılerı (precursor) yok? Guvenılır ve kusursuz, önceden haber verebüme metotiannın olma9 dıgı bır durumda ne yapmalıyız Depremlen önceden haber vermeyı daha ne kadar denemekyız? Bılımın her şeyı önceden behrleye meyecegı goruşu, zamanın Avrupa'sında kı önceden bılınebılır "Evren' goruşunu suya duşuren 1775 Buyuk Lızbon depremıne kadar uzanryor On sekızıncı yuzyıl, 'Akıl ÇagTndakı, önceden bılınebılır evren goruşu, Nevrton'm çekım teorısı gıbı lıneer matematıgın gozle gorulur ba şarılarına dayanıyordu Bu yuzyılın ılk zamanlarında, Einstein m rolatıvıtesı ve kuantum mekanıgının gelışımı ıse deneye ve gozleme karşı test edıldıklerınde korkurucu bır başan yakaladı Ancak ıçınde bulundugumuz yuzyılın sonunda, bıhmsel tahmınlerın kusursuz olmayacağı anlaşüıyor Lıneer olmayan basıt sıstemler bıle "kaotık" bır davranış sergüeyebüıyor Bu tartışmada degınılmesı gereken soru, bireysel depremlerın kesın ve guvenılır bıçımde önceden belırlenmesının gerçekçı bır bılımsel hedef olup olmadı gı Eger degılse, deprem kehanetlerıne, daha ne kadar deger vermeye devam 9 edecegız Son zamanlardakı araştırma ve gozlemler, dppremlerın, o kadar da rastlanbsal olmadığuu gosterdı Depremler, bazı bolgelerde (oncelıkle levha srnırlannda) toplanmaya meyülı Aynca, rastlanüdan zıyade belırlı bır zaman dılımınde kumelenıyorlar Fay morfolojısınrn olçek ten bağımsız tabıatı, depremlerın sıklıkbuyukluk dagılımı depremlerın uzay ve