Katalog

Tanınmamış kahramanlar ALFRED WEGENER Yuzyılın başlannda bu Alman meteorolog, donemının tum kabul goren kuramlarma karşı olan fıkırlerını dçıkladıgında, bırçok yerbılımcı ona sankı 'Duz Dunya Cemıye tı'nın(F/a< Earth Socıety)" bır uyesıymış gıbı baktı Yerbılımcuer htaların çıvıyle çahlmış gıbı sabıt durdugu fıkrıne saplanmışlardı Bu yuzden VVegener ın kıtalann bır zamanlar bır arada tek bır kıta halınde oldugunu one suren akıl almaz teorısıne ıtıraz ettıler Pangea (Yunanca "butun kıta') adını verdıgı bu tek kıta, daha sonra parçalarup yavaş yavaş bırbırınden ayrümaya başlamıştı VVegener'ın bunu destekleyen bır suru kanıü vardı Meselatatalarınsınırları bırbırlerıne yapboz gıbı uyuyordu, aynca okyanusun karşüıklı her ıkı yakasında aynı fosüler keşfedılmıştı Ancak bu htasal parçalanmaya tatmın edıcı bır açıklama getıremedı Yıllar boyunca kıtalann kayma teorısıyle alay edıldı Ta kı bılım adamları, 1960 lı yıllarda okyanus tabanlannın altırıda, Yer'ın ıçındekı hareketlere mantıklı bır mekanızma onerene kadar Bırden VVegener 'ın adam yerıne konulmayan fikırlerı saygınlık kazandı Levha Tektonıgı adını alan yenı teorı yerbılımıne depremlerden yanardaglara, dag sıstemlerınden okyanus tabanlannın oluşumuna kadar her şeyı açıklayan tek bır bırleşık kuram sundu Ne yazık kı, Gronland'dakı bır buzul ustunde, 1930 yıhnda, 50 yaşında olen VVegener bunu gorecek kadar uzun yaşayamadı EÜSABETH KUBLERROSS Isvıçre dogumlu bu psıkryatra gore, olum, tıp alanının kırlı bır çamaşırıydı Amerıkalı doktorlar, olum doşegındekı hastalara agrı kesıcıler verılmesı ya da bu hastalann evlermde veya aılelerı yanındayken olmelerme ızm verılmesı gerektıgı gıbı konuları çok seyrek olarak tarüşıyordu Bu tabuyu çope atmayı kafaya koyan Ross, olmek uzere olan bır suru hastayla roportaj yaptı 1969 yılmda en çok satan kıtap unvanını alan "Olum ve Olmek Uzenne' adlı kıtabı, bugun yaygm olarak kabul goren sonuçlannı ayrmtüı bıçımde ele alıyordu Olum, dıyordu Ross, ınsandd sırayla beş ayrı ruh durumu yaraur Itıraz("Hayır, boyle bır şey olmayacak"), kızgınlık ("Neden ben?"), pazarlık ("Hadı Tanrım1 Bırazcık daha 9 '), depresyon ve sonunda kabullenme Muthış bır tempoyla konuşmalar yapmaya, yazılar yazmaya başladı Amerıkada olum doşegmdekı hastalara yonelık ozel bakım merkezlerınm kurulması ıçm kampanya başlattı, dunyanm dort bır yanında ' yaşam, olum ve geçış evresı' uzerme sayısız semmer verdı ve AIDS'lı bebeklere yardım etmeye çalıştı Gızemcüıge ve olumden sonra yaşama olan duşkunlugu, psıkıyatrı çevrelermde sıkmtıya yol açtı Bırkaç kere felç geçırdıyse de 72 yaşındakı Kubler Ross, olum doşegmdekı hastalar ve sevdıklerı ıçm guçlu bır ses olmaya devam edıyor SRİNİVASA RAMANUJAN Mddra (Hındıstan)'da sıradan bır burokrat olan Ramanujan, yalnızca boş zamanlannda sayılarla ugraşarak ıkı kez profesyonel matematıge adım atmaya çalıştı Herkes sayılarla ugraşan çılgınlan tanır, onlar hıçbır zaman derın dnlarndd konuya ügı duymaz Oysa Rdmdnujdiı ınat ettı ve nıhayet uçuncu seferde turnayı gozunden vurdu Cambrıd ge'de seçkın bır ogreüm gorevlısı olan G H Hardy, bu genç adamın kendı kendıne karala dıklarını çozmek ıçm zaman harcaymca, bır dahıyle karşı karşıya oldugunun farkına vardı Egıtımlı matematıkçılerın aksıne Ramanujan sayılarla ügılı yaptıgı spekulasyonlann dogru olduğunu bılıyordu bu yuzden onlan ıspat etmek zahmetıne bıle katlanmadı Hardy 1914 yılmda onu Ingıltere'ye goturdu ve ıkılı, bu kendını yeüştırmış matematıkçının mutiuş oldugu her halınden bellı olan varsayımlarını ıspatlamak ıçm dort yü harcadı Ramanujan Ingütereden nefret ettı ve ne yazık kı, tuberkuloz yuzunden 32 yaşında(1920 yılmda) oldu Bu yuzden varsayımlarırun çogu ıspatlanamadı, bugun matematıkçıler hâlâ bunun uzerınde çahşıyor Turgut Gurer Kaynak Tıme EUGENE SHOEMAKER Bır kuyrukluyıldızm ya da goktaşmın dunyaya çarpabılecegı duşuncesını (Armageddon ve Denn Darbe'de ışlendıgı gıbı), bu maceracı yerbılımcının yarattıgı soylenebılır Shoemaker, 1956 yılmda Arızonadakı Meteor Kratprı nı mcelerken yalnızca çok buyuk meteor darbelerıyle oluşabılecek bır tur kuvars krıstalı keşfettı Dıger kraterlerde de ayru sonucu destekleyen mıne raller buldu Boylece bunlann dığer bırçok yerbılımcmm ıddıa ettıgı gıbı volkanlar tarafindan oluşturulamayacağı, ancak Yer'e çarpan buyuk nesnelerle oluşabılecegı sonucuna vardı "Yer'm bır daha darbe alması an meselesı" dedı Boylece uzer ımıze gelebılecek buyuk nesnelere yonelık ılk organıze araştırma programma on ayak oldu Astronomları ava katümak uzere seferber, avı fınanse etmesı ıçm de Kongre yı ıkna ettı 1994 yılmda Shoemaker Levy 9 kuyrukluyıldızı Jupıter'e çarparak, bıze neler olabılecegını korkunç bır gostenyle sergıledı, boylece kamuoyunun bıle konuya karşı ılgısı uyanmış oldu beslenme Haşlanmış havucun yararları A vrupalı bıhm adamldrının ortaklaşa gerçekleştırdıkle rı bır araştırmaya gore pışmış sebzeler kdlp hastdlıklan ve kansere karşı korunmada çığ sebzeye oranla çok daha etkılı oluyor Pışınne bıtkı hucrelerını yumuşatarak kaıotenoıdleıın yanı doku bozukluklanna karşı etkılı olan ve hucre plaklarmın atardamarlarda topldnmdsıru engelleyen antı oksıdanlann bagırsaklaıda daha ıyı emılmesıne olanak tanıyor Norwıch Besın Araştrma Enstıtusu uzmanlanndan Sue Southon çıg havuçta karotenoıdlerın errulme oranrnm yaklaşık yuzde 3 ya da 4 olduguna ancak sebzenın haşlarap ezılmesı durumundd bu oranın dort beş kat arttığına dıkkat çekıyor Karotenoıdlerın bedene aktanlmasında kdrşılaşıları sorunlaıdan bır tdnesının çevresı sert bır duvarla ortulu hucrelere salup olaıı havuz turu besınleıde oldugu gıbı ozellıkle besının yapısından kaynaklandıgma parmak bdsan Southon bu so nına getırılecek en ıyı çozumun sebzeyı pışırmek olduğunu behrtıyor Havucun ıçeıdıgı en onpmlı kaıotenoıdın ppanak VP brokolı gıbıyeşü sebzelerde de bol mıktaıda bulunan karoten oldugu belırtılıyor Sdğlıga yararlı etkıleıı olan otekı karoteno ıdler arasında san ve yeşü sebzelerde bulunan luteın üe domates ve karpuzun ozunu oluşturan "lıkopen' gıbı maddeler de yer alıyor Ingütere, Hollanda Ispanya Irlanda ve Fransa'dan bılım adamlarının katılımıyla oluşan ekıp pışmış ya da ışlemden geçınlmış bellı mıktarda sebzelerden elde edüen kesım karotenıod oranmı belırlemeye çalışıyor Boylece bedenın gereksındıgı gunluk karotenoıd mıktan da belırlenmış olacak Soz konusu drdştırmdnın temelını Toronto Uruversıte sınden Venket Rao ve ekıbının 1997 yılında elde ettıgı domates salça ve puresının lıkopen açısmdan çıg domatese kıyasla çok daha zengın oldugu yonundela bulgular oluş ruruyor Araştırma genelde ınsanlann pışmış çıg pure don durulmuş ya da konserve olsun daha çok sebze ve meyve yemelen gerektıgını karotenoıd ve E vıtamını gıbı maddelerm ılaç yerıne dogrudan besınlerden alınmasının daha yardilı olduğunu ortaya koyuyor 663/9