Katalog

Düzce Raporu başka ne diyor? Nizamettin Kazancı* M Şekll 4: Vlyadüğiin doğu glriflnde deprem sonrası oluşan hasarlar. armara deprenu sonıası ortaya çıkan televızyonda ;eoto/j araştırmalan Duzce depremı üe yenıden alevlen dı Yazık basının da pehşürmelen üe tstanbullular, Hendekhler, Akyazüüar lyıce tedırgm oldular ve bazılannm goçe hazırlandıklannı oğrenıyoruz Basın hem tedırgınhğı artma yaymlara hrsat hazırhyor, hem bıına sebep olan konuşmacılan yenyor Tuhafbır durum Bu seferh tarüşmalann bır bolumunde "Duzce Raporu" dıye tanıülan bır belge vesüe edıhyor Elde belge olunca yayın uretmek daha kolaymış gıbı Şuphesız depremm olacağını ısabetlc tahmm eden bır rapor gereklı ıtıban gormelıdır Haveten, Doğu Marmara'da durum tespıü yapan ve doğal otet nsklennı ortaya koyan çok az kaynMan bm gıbı gozukuyor Ancak bu belgenm ıçınde nevarne yok, hangı şartlarda ve nasıl hazırlandığıru çok az kışı bıhyor Raporun depremden tfa gun once ortaya çıhşı ıse gızemını arünyor Konuşmacılanna adeta "bız ışte böyle bıhrız" hava sı verdırdıgı gıbı başka kurumlann suçlanmasma da dayanak oluş turuyor Dahas bm TUB1TAK dığen MTA kapaklan üe gazete ga zete gezıyor Ne buyukmuşsun Duzce Raporu1 Konunun bu tuhaf taraina tekrar değmeccgız fakat once, meşhur edılen Duzce Raporu'nun ıçını ve dışını kendı metnıne dayanarak tanıtmakta yarar gonıyoruz Şekll 5: 12 Kasım 1999 depnml sonrasmda vlyadük tablalannda gözlenen yerdeğlfimler. (fotoğraf: Candan Gökçeoğlu) Şekll 6: £5 karayolu Bolu Dağı mevkllndeki heyelandan blr görünüm. şırıda kaldıgı ıçın herhangı bır değerlendırme yapümamıştır Zaten bu degerlendırmeye gerek de kalmamıştır Çunku olay daha baştan ben yanlış yapılmış yanlış bır guzergâh seçımı ıle sınıfta kalmaktadır Şekll 7: Heyelanm plan görünümü (ölçekslz) yolun performansı, 12 Kasım 1999 DuzceKaynaşlı depremıyle denetienmış ve dolgu kaynuştır Dıger bır deyışle, vıyaduk orne gınde oldugu gıbı, uygulanan proje bır gu venlık sorunu üe karşı karşıya kalmıştır Bunlardan yola çıkarak, dogal koşullarm muhendıslık projelen uzerınde dogrudan etkılı oldugunu soylemek pek de yanlış olmasa gerek Bu omeklerden yola çıkarak jeolojının hem bır bılım dalı hem de bır muhendıslık dalı olarak kotu orneklennı verdıgımız muhendıslık yapüarının tasarımı aşamasında ne denlı kapsamlı bır ışleve sahıp oldugunu anlamamız ıçın yeterhdır lnsanlar dura gan ve basıt şeylerı bıle anlamaktd zaman zaman guçluk çekerken jeologlar ve je olojı muhendıslerı dınamık bır dunyayı anlamaya ve karmaşık bır sıstemı çozmeye çalışmaktadır Bunun da praüktekı en onemlı yaran en az efor en az masraf ve en az çevre katlıamı üe en ekonomık, en guvenlı ve en uygulanabüır muhendıslık projelerının uıetılmesıdır Çunku dogayı ne kadar lyı anlayabılırsek, dogaya karşı yaptıgımız bır etkıde nasü bır tepkıyle karşılaşagımızı bılebılırız Işte o noktaya ulaştıgımız an 7 2 veya 7 4 gıbı deprem buyukluklerı yaşamımızı altust et meyecek, oldurmeyecek veya ekonomık olarak çokertemeyecektır. KATK1BEÜRTME Yazarlann 12 Kasım 1999 DuzceKaynaşh Depremnın saha çahşmalan Jeolojı Muhendıslerı Odası tarafmdan destcklenmış olup, yazarlarjeolojı Muhendıslerı Odası Yonetım Kurulu'na teşekkur ederler Unıversıtesı, Muh. Fak, ]eolojı Candan Gökçeoğlu Yrd Doç Dr, Hacettepe Muhendıslığı Bol Gürol Seyitoğlu Doç Dr, Ankaıa Unıv Fen Fakultesı, Jeolojı Muh Faruk Ocakoğlu Dr, Maden TeÜok Araşurma Genel Mud Daıresı Necdet Türk Prof Dr, Dokuz Eylul Unıversıtesı Muhendıslık Fakultesı, Jeolojı Muhendıslığı Bolumu Ali Murat Ay Ar Gor Hacettepe Unıv Muh Fak Jeolojı Muh Bol Cofkun Koçak Jeolojı Etudler Bol Dolgu yetersiz... Bu yazının ıçerısınde degınümek ıstenen bır başka muhendıslık hatası da E5 Karayolunun Bolu Dagı geçıdın dekı dolgu heyelanıdır (Şekü 6) Çok dık bır yamaç doldurulmuş ve uzennden karayolu geçırılmıştır (Şekü 7) Norrnal koşullarda dahı heyelanların sıkça yaşandıgı bır bolge ozellıgındekı bu saha neden ek onlem alınmadan doldurulmuştur? Acaba bu dolgu yapüırken şev duyarlılıgı analızlen yapümış mıdır9 Yapümışsa guverüık katsayısı kaç alınmıştır9 Guverüık katsayısı hesaplanırken bolgenın aktıf sısmık bır bolge oldugu gerçegı goz onunde bulun durulmuş mudur? Bu sorulardan en az bırının yanıtının "hayır" olması gerekmektedır Aksı koşulda hesap hatası vardır Çunku 663/18 TUBİTAK kapakh raporun tam adı "17Ağustos 1999 deprem sonrası Duzce (Bolu) üçesı altemaut yerleşım alanlannm jeolojı ıncelemesı MTA Gcnel Mudurluğu ve Ankara Unıversıtesı ortak araşUrma projesı, Ehm 1999, Ankara"dır Baymdırhk ve Iskan Bakanh ğı, Başbakarüık Krız Yonetım Merkezı ve TUBİTAK temsünlennm oluşturduğu "Eşgudum KonvtsTnın 'Eylem Planı çerçevpsmde hazırlanmıstır Eşgudum Konvtesı 13 Eylul 1999'da bazı unıversıteler ve ılgüı kamu kurumlannm temsücılerının katıldığı bır toplantı du zenlemış ve burada "eylem plani'na goe oncekklı ıslerden bmnm sureklı ıskan ıçın yerbehrleme oldugunu açıklanvştır 'Ibplantı ka rarlanna gore Bolu üı ıçınde kalan ve 17 Ağustos depremmde buyuk zarar gören yerlerm (Duzce, Golyaka, Çüınüı Cumayen Gumuşova) jeolojik ıncelemeanm TUBİTAK kootdmasyonunda Ankara Unıversıtesı ve MTA Genel Mudurluğu tarahndan beraberce yapılması ongorulmuştur Asü amacı üçe duzeymdekı yerleşım yerlen ıçın bugunkunken daha guvenh olabüecek, alternatıf ıskan alan lannı tespıt etmektır Suresı 20 gundur Ih kurıım arasında fedakâr lıkla sağlanan bağlantı ve etplerın oluşturulmasmdan ionra çalış ma resmen 1 Ehm 1999'da başlamış, sonuç raporu 5 Kasım 1999'da cılüenmemış hahyle MTA ve TUBITAICa üctılmıştır Ilgüı kışı ve kuruluşlara dağıümı TUBİTAK tarahndan sağlannvş Bolu Valıhğı, Duzce, Golyaka ve Gumuşova beledıyelennp ıse 11 Kasım'da Ankara Unıversıtesı tarahndan eldcn teslım edümıştır (Bu acele edışm sebebı ınşaat üıalelennın engeç Arahk ayı ortalannda yapıkp Ocakta temellenn aulacağmın ılan edümesıydı) Raporda unıvcrsıteden 13, MTA'dan 9 hşmm ısmı bulunmaktadır Gınş, Jeohji, Jeomorfolojı Doğal Afet Potansıyek, Alternatıf Alanlann Jeoteknü: Ozclkklen Sonuçlar ve Onerüer, Dcgınılen Belgeler olarakyedı bolum ve toplam 59 saytadır Aynca 4'u hanta 18 sayfası leoteknık mcelemelenn deney sonuçlan olmak uzere cklen vardır Hazırlanış sırasmda, bolgeye aıt daha once yapümış pek çok araştırmanm sonuçlanndan buyuk olçude yararlanümıştır Raporu meşhur eden deprem tahmmı, Doğal Alet Potansıyelı bolumunde aktıf faylann depremsollıklennı tanıurken, Duzce Payı hakkmda venlen bügüerde yer almaktadır Cumle şoyledır " Dolayısıyla, yakm gelecekte, bu fayın kırüması ifc meydana gelebüecek deprem olasıkğı artmışür" (s 29) Benzer ıfadeler Hendek Fayı ıçın de kullanümışur Sellenme ve taşkınlar ycraltı suyu tehhkesı ve heyelanlar konusunda da gereklı uyan vc onenler yapümışür Ozetlc Duzce raporu, akademık tartışma konusu ıçcrmeyen, butun verılen saha gozlemıne dayak uygulayıcüaıa yardımı olabılecek mutevazı jeolojık sentezdır Yapılması zorunlu bıraz da geç kalmış bır çahşmadır 12 Kasım deprenu olmat>aydı veya hazırlantşı herhangı saüıada bırar daha uzatüsaydı, yuzlerce benzerı gıbı hıç düdcat çekmeyecektı Orneğın raorda yeralan Hendek Fayı hakkmdah bügüer, Duzce Fayı üe neredeyse bırebır aynı olmasına karşın henuz hmsenm umurunda olmamıştır Bu noktada tum ü güenenlere şu sorulann sorulması gerehr a) Duzce Havzası ıçın yapüan gorevlendırme velveya ış bolumu Adapazan, Kocaelı ve Yalova ıçın de soz konusudur Bunlann raporlan uretümış mıdır7 Bu gorevlerı alanlann TV programlanndan arazı çahşması yapmaya vahtlen kalmıyor olabıhr mı? b) Deprem lartışmalannda gehnen son nokta, bühassa Marmara Denızı ıçın elde yeterh verüenn ohnadığıdır Ven olmaddn taruşmanm yararsızhğı ve luzuınsuzluğu daha once büınmıyordu denılebüırmı? "Tanıtınvn kotusu olmaz" yaklaşımı konuya, yapanhra ve ortama uygun duşuyor mu? c) Televızyonlarda tartışan elemanlara kurum yoneücüennm verdığı "haydı bastır" tunınden teşvıkler büımsel destek mıdır yoksa başka amaçlara mı yonehkur7 Mesela en basıt tarahyla butçe artışlannda rolu olabılırmı7 * Ankara Unıversıtesı Fbn Fakultesı oğretım uyesı