Katalog

• • t Yılın son ayında gökyüzü Aralık ayında Güneş, Ay, gezegenler ve göktaşı yağmuru gözlemleri... .,. ,.. , Kuzey A Hasan H. Esenoğlu (*) *• •:•<*;. ralık ayında meydana gelebüecek gokyüzü olaylanna aıt astronorni bilgileri ve Aralık ayının gök atlası ozetle aşagıdaki gibıdir: Güneş 22 Kasım 1999 tarihinde Akrep (Scorpius) takımyüdızından ayrüan Günef gökyüzünde günluk yaklaşık 1 derecelik bilinen hareketıyle 22 Aralık 1999 tarihine kadar Yay (Sagittarius) takımyüdızında kalıyor. Aynı zamanda Yer Güneş etrafındaki hareketinde 22 Aralık saat 10:00'da gün dönümü'nden (Kış Noktası'ndan) geçmektedir. Guneş, 1999 yüı içinde Yer'e 147 mılyon km. ile en yakın konumuna 4 Ocak'ta ve 152 milyon km. ile de en uzak konumuna 7 Temmuz'da ulaşmıştır 1 ve 31 Aralık'ta Guneş sırasıyla yaklaşık 07 10 ve 07:35'te doguyor ve 1635 ve 16:40'da batıyor. Buna göre Güneş sabahları ay boyunca biraz geç dogarken (toplam 25 dakika kadar) akşamlan çok az geç batıyor. 1 ve 31 Ocak'ta Güneş sırasıyla yaklaşık 07:25 ve 07:13'te doğmuş ve 16:41 ve 17:14'te batmıştı ve Ocak ayı boyunca 55 dakika kadar da gunduzler uzamıştı. 131 Aralık'ta (sürekli çizgı olan egri) Guneş'in doğuşta, tam ögle vaktinde (saat 12:00'da) ve batıştaki konumlannı yılın ilk ayına (131 Ocak için ve kesik çizgili olan egri) göre karşılaştırması resmedilmiştjr. azalmaktadır. Sırasıyla 11 Aralık'ta Neptün 0.07 derece, 12 Aralık'ta Uranüs 0 2 derece Ay'ın Kuzey'inde yer alıyorlar. Aralık ayında çıplak gozle kolay gorulebüecek parlak gezegenlerin konumları aşagıda verilmiştir. Merkür, Aralık ayında sabahları Guneş dogmadan once Dogu tarafında Terazi (Libra) takımyıldızında ufuktan yukseklıgi azalarak 17 derecede yaklaşık 1.5 saat sure üe 0.7 kadir parlaklıgında gorulebüecektir. Ayın ilk günlerinde ufuktan biraz daha yuksekte olmasından dolayı Merkür'ü gorme şansı fazla olacaktır. 6 Aralık'ta Merkur Ay'ın 3 derece Güney'inde bulunacak. 1 ve 31 Aralık'ta Merkur'un doguşbatış saatleri sırasıyla şöyledir: 05:2315:40 ve 07:5615:59. Venfiı, Aralık ayı boyunca sabahları çok erken saatten itibaren Güneş doguncaya kadar (yaklaşık 3.5 saat boyunca) ilk günde 111 Arahk arasında Başak (Virgo) takımyıldızında ve dıger gunlerde Terazi takımyıldızında, Dogu'da ufuktan giderek yeterince yukseklikte 4.1 kadir parlaklıgı ile gorülecek. Durbunu olan okuyucular Venüs'ü ilk çeyrek evresinde görmeye devam edebilirler. 3 Aralık'ta Venüs Ay'ın 3 derece Guney'mde yer alacak. 1 ve 31 Aralık'ta Venüs'un doguşbatış saatleri sırasıyla şöyledir: 03:2314:36 ve 042314:18. Buna gore, ay boyunca gezegenin gorulme suresi yaklaşık 35 dakika azalacaktır. Ay Arahk ayı içinde Ay'ın e m l e r i , bu evrelere karşüık gelen uzaklıkları ile doguşbatış zamanlan şöyledir: 7 Aralık'ta yeni Ay evresinde olacak ve gönilemeyecek, 8 Aralık'ta Ay Yer'e 406 555 km. ile en uzak noktasında, 9 Aralık'ta Ay Hilal evresinde (bu tarih aynı zamanda Ramazan'ın başlangıcı), 16 Aralık'ta ilk dördün evresinde (12:50'de doguyor ve 24.40'ta batıyor; gece yansına kadar görülür), 22 Aralık'ta dolnnay evresinde (16:45'te doguyor ve 07:45'te batıyor; tum gece görülür), 22 Aralık'ta Ay Yer'e 356 865 km. ile en yakın noktasında ve 29 Aralık'ta «on dördün evresinde olacaktır (24:30'da doguyor ve 12:30'da batıyor; gece yarısından iübaren gorulür). Ar a lık'ta Satürn'un doguşbatış saatleri sırasıyla şöyledir: 15:1604:52 ve 13:13,02:47. Buna göre ay boyunca gezegenin gorülme süresi yaklaşık 1 saat 50 dakika azalacaktır. Hangi gezegen ne zaman görülüyor? Gezegenler nerede? Dürbün veya teleskobu olan okuyucular Uranüa'u (parlaklıgı +5.8 kadır) ve Neptün u (parlaklıgı +8 kadir) Güney tarafında Oğlak (Caricornus) takımyıldızında, akşam Güneş battıktan sonra kısa bir sure için (yaklaşık 3 saat kadar) görebilirler. Her üri gezegen akşam saatlerinde en fazla 30 dereceye kadar yükselmekte ve gece yarısından önce batmaktadır. Ay boyunca Uranus ve Neptün Guneş'e yaklaştığından gorulme süresı yaklaşık 2 saat kadar 8 Aralık saat 1635 'de gezegenlerin konumları Aralık ayında akşam, gece ve sabaha dogru gorüleMars, ay boyunca Oglak takımyıldızında Güneş batbilecek gezegenler çizelgede ozetlenmiştir. tıktan hemen sonra akşamlan GüneyBat'dan itibaren ortaGökUşı Y*$murlaxı, tkizler (Gemini) takımyıldılama +1.0 kadir parlaklıgı ile gökyuzunde yaklaşık 3.5 saat zından 717 Aralık arasında yağan Geminidtar isimli gökboyunca ufuktan 30 derece yüksekte görulmeye devam taşı yagmuru 14 Aralık'ta en yuksek sayıya ulaşır; saatte edecek. Mars 12 Aralık'ta Ay'ın 0.6 derece Guney'inde ve yaklaşık 120 göktaşı gorulebilir. Oysa yagmurlar dışında 14 Aralık'ta Uranus'un 0.7 derece Guney'inde yer alıyor. 1 gece boyunca ancak 67 veya daha fazla göktaşı gonılebilve 31 Aralık'ta Mars'ın doguşbatış saatleri sırasıyla şöyledir 11:0420:38 ve 10:1120:40. Buna göre ay Akşam Gece Sabah boyunca gezegenin gorulme süresi yaklaşık 1) Uranus (131 Arahk) 1) Jupıter (131 Arahk) 1) Merkür (131 Arahk) 2) Neptün (131 Aralık) 2) Satum (131 Aralık) 2) Venüs (131 Arahk) aynı kalmaktadır. 3) Mars (131 Aralık) 3) Satum (1 31 Arahk) Jüpiter, ay boyunca Güneş battıktan 4)Jupıter (131 Aralık) hemen sonra akşam saatlerinden itibaren 5) Satürn (131 Aralık) gece yarısından sonra geç saatlere kadar mektedir. Geminidlerin hızlan saniyede 35 küometreye ka2.7 kadir parlaklıgı ile Dogu'da Balıklar (Pısces) takım yüdıdar ulaşır. Geminidler göktaşı yagmurunu izlemek isteyen zında yeterince yüksekte gorülecek. Jüpiter 18 Aralık'ta okuyucular, ozellikle 14 Aralık'ta akşam saat yaklaşık Ay'ın 4 derece Kuzey'inde yer alıyor. 1 ve 31 Aralık'ta Jupi20:00'den itibaren gece boyunca ve sabah saatlerine kadar ter'in doguşbatış saatleri sırasıyla şöyledir: 14 2803:32 ve Dogu yonune ufuktan yaklaşık 20 derece yukseklikteki Ikiz12:2901.33. Buna göre ay boyunca gezegenin gorulme suler tabmyüdızı bolgesine bakabilirler. Bu takımyıldız Aralık resi yaklaşık 2 saat 15 dakika azalacaktır. ayının gok atlasından da gorulebilir Aralık ayının gok atlaSatürn, ay boyunca akşamları Güneş battıktan hesını ıçeren ve 15 Aralık akşamı saat 21:00 itibarıyla görülemen sonra başlaGUoe*' in 131 Ocak' a göre (kesik çizgili) 131 Aralık' d bilecek gezegenler (resimle kesikli daire ile gosterılrnış mak üzere gece (sürckli çizgili) doğuı, tam Agle ve batıı konumları olan Guneş hattı uzerıne veya hemen yakınına bakınız) ve yarısı ve gece yatakım yıldızlar şeküde verilmiştir. Aynca, Aralık ayında çıprısından geç saatlak gozle en fazla gezegenin gorulebüecegı 8 Aralık akşalere kadar yaklamı saat 16:35 itibanyla gezegenlerin konumlan da resmeşık sıfır kadır pardılmiştir. laklıgı ile Dogu'da Koç (Aries) takımyıldızında ve Jupiter'in hemen arkasında yeterince yüksekte gorülecek. Satürn 19 Aralık'ta Ay'ın 3 derece Kuzey'inde yer alıyor. 1 ve 31 Kutup yıldızı Jüpitcr 31 Ocak Mara lOeak I Arahk 31 Aralık Satürn • Hiltl Not: Okuyucular 11 Agustos 1999 Tam Guneş Tutulmaaının Turhal/Tokat ve Elazıg'dan, Istanbul Uraversıtesı Gozlemevı Araştırma ve Uygulamd Merkezı / Fen Fakıütesı Astronorni ve Uzay Büımlerı Bolumu gozlemcılerınce çekilen ilk goruntulerıne ve her ıkı ıstasyondakı çalışmalara ılişkın resımlerıne "http//www istanbul.edu tr/fen/astronomy" lnternet adresınden bakabilirler. Açık bir gökyuzu dılegıyle... 1 KD 1 D GD | Uluk G 1 GB KB r KD GD GB KB * Astronom Dr, Istanbul Universitesi Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimlerı Bolumu esenoglu6istanbul.edu tr 663/4